Małżonkowie pozostający w ustroju wspólności ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi podatkowe każdego z nich. W związku z tym warto szczegółowo przeanalizować, jak wygląda odpowiedzialność za długi podatkowe byłego małżonka, zwłaszcza w sytuacji, gdy po rozwodzie wejdzie on w ponowny związek małżeński. Szczegóły w artykule!
Odpowiedzialność za długi podatkowe byłego małżonka
W aktualnym stanie prawnym małżeństwo nie jest uznawane za podatnika. Podatnikami są osoby fizyczne, czyli każde z małżonków osobno. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 29 Ordynacji podatkowej w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność podatkowa obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Ewentualne skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Jeżeli zobowiązanie podatkowe powstało przed datą zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej małżonków, to – zgodnie z art. 29 § 2 Ordynacji podatkowej – egzekucja może zostać skutecznie skierowana także do majątku wspólnego małżonków (tj. tych składników, które majątek ten tworzyły przed zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej). Bez znaczenia przy tym pozostaje fakt, że decyzja w sprawie podatkowej wydana została po dacie ustanowienia rozdzielności majątkowej, jak też fakt, że po tej dacie wystawiono tytuł wykonawczy.
W znaczeniu materialnym przepis art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej nie tworzy statusu małżonka jako podatnika, lecz jedynie wyznacza zakres jego odpowiedzialności, ograniczając go do majątku wspólnego małżonków, co ma wyraźne przełożenie na przedmiot egzekucji administracyjnej, która w przypadku istnienia pomiędzy podatnikiem i jego małżonkiem wspólności majątkowej, poza majątkiem odrębnym podatnika, może być skierowana wyłącznie do przedmiotów majątkowych objętych tą wspólnością (interpretacja Dyrektora IS w Katowicach z 18 listopada 2016 roku, nr 2461-IBPB-1-1.4518.19.2016.1.BK).
Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka
Dopełnieniem art. 29 Ordynacji podatkowej jest art. 110 tejże ustawy, gdzie czytamy, że rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednak tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Do czasu trwania tego związku odpowiedzialność tę kształtuje art. 29 Ordynacji i dotyczy ona majątku odrębnego (osobistego) podatnika, a także majątku wspólnego podatnika i jego małżonka. Po ustaniu związku małżeńskiego w następstwie rozwodu czy unieważnienia oraz w przypadku separacji odpowiedzialność małżonka podatnika określają przepisy art. 110.
W tym zakresie trzeba jednak wskazać na parę istotnych różnic. Przede wszystkim odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka jest odpowiedzialnością wyłącznie za zaległości podatkowe. Ponadto nie chodzi o każde zaległości, lecz tylko te, które wynikają ze zobowiązań powstałych w czasie trwania wspólności małżeńskiej.
Koniecznie należy też zwrócić uwagę, że rozwiedziony małżonek odpowiada solidarnie, ale na zasadach właściwych dla osób trzecich, co oznacza, że odpowiedzialność ta jest aktywowana w sytuacji, gdy organ podatkowy nie może wyegzekwować zaległości od samego podatnika. W tym zakresie musi też być wydana decyzja podatkowa o odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka. Osoby trzecie ponoszą odpowiedzialność za cudzy dług, jednak odpowiedzialność ta nie uwalnia dłużnika od jego odpowiedzialności, a jedynie poszerza krąg podmiotów, od których wierzyciel podatkowy może dochodzić zaspokojenia należności.
Odpowiedzialność za zaległości podatkowe małżonka a wejście w ponowny związek małżeński
Z treści art. 110 Ordynacji podatkowej wynika, że odpowiedzialność byłych małżonków jest odpowiedzialnością solidarną, jednak ograniczoną do wysokości wartości przypadającego im udziału w majątku wspólnym. Omawiana odpowiedzialność ma charakter osobisty, obejmuje nie tylko udział małżonka w majątku wspólnym, ale i jego majątek osobisty.
Wobec powyższego warunkiem ponoszenia przez byłego małżonka odpowiedzialności jest powstanie zobowiązania podatkowego w trakcie trwania związku małżeńskiego i trwania wspólności majątkowej. Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka ma charakter odpowiedzialności osobistej ograniczonej kwotowo. Odpowiada on z całego swojego majątku, ale tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności na byłego współmałżonka ma charakter odpowiedzialności osobistej ograniczonej kwotowo. Tym samym odpowiada on z całego swojego majątku, ale tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Co ciekawe, przepis nie wskazuje na majątek otrzymany po rozwodzie, lecz na majątek przypadający. W konsekwencji fakt nieotrzymania majątku po rozwodzie nie wyłącza odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka.
Okolicznością, która w żaden sposób nie wyłącza odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka, jest też wejście w ponowny związek małżeński. Fakt zawarcia związku małżeńskiego oraz ustanowienia nowej wspólnoty majątkowej małżeńskiej nie wpływa na zakres odpowiedzialności określony w art. 110 Ordynacji podatkowej.
Przykład 1.
Pan Adam i pani Ewa zawarli związek małżeński w 2014 roku i nie podpisywali intercyzy. W 2022 roku mężczyzna otworzył jednoosobową działalność gospodarczą jako czynny podatnik VAT. Nie zapłacił on podatku należnego VAT za 2022 rok. W 2023 roku pani Ewa rozwiodła się z panem Adamem i doszło do podziału majątku wspólnego (którego wartość oszacowano na kwotę 100 000 zł). Jeszcze w tym samym roku kobieta wzięła ślub z panem Bartoszem. W 2025 roku organ podatkowy wydał decyzję wobec pani Ewy w zakresie odpowiedzialności jako osoba trzecia za zaległości pana Adama w podatku VAT. Czy działanie organu podatkowego było prawidłowe?
Tak, naczelnik urzędu skarbowego mógł wydać taką decyzję. Pani Ewa może ponosić odpowiedzialność solidarną i akcesoryjną jako osoba trzecia za zaległości w VAT pana Adama, ponieważ zaległości te wynikają ze zobowiązań w podatku od towarów i usług powstałych w czasie trwania małżeństwa. Należy podkreślić, że zakres odpowiedzialności kobiety wyznacza kwota 50 000 zł (przyjmując, że małżonkowie po rozwodzie dokonali równego podziału majątku).
W zakresie powyższego przykładu wskażmy, że pani Ewa nie ponosiłaby odpowiedzialności w zakresie zaległości podatkowych z tytułu zobowiązań powstałych przed 2014 oraz po 2023 roku.
W świetle powyższego okazuje się, że rozwód nie kończy zagadnienia ewentualnej odpowiedzialności za długi małżonka. Z treści art. 110 Ordynacji podatkowej wynika, że odpowiedzialność za zaległości podatkowe może być rozciągnięta również na osobę byłego małżonka.
Doskonale. Jako ekspert SEO przygotowałem kompletny zestaw elementów optymalizacyjnych dla Twojego artykułu, zgodnie z wytycznymi.
Polecamy:
