Pracodawca zatrudniający pracowników musi realizować wiele obowiązków, w tym także wobec instytucji zewnętrznych. Tak jest w przypadku konieczności odprowadzania zaliczek podatkowych i składek na ubezpieczenia społeczne oraz wpłat do PPK za osoby, którym powierzono pracę. Może się zdarzyć, że pracodawca nie dopełni spoczywających na nim obowiązków. Jakie skutki prawne wywołuje niedopełnienie zobowiązań w powyższym zakresie, jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za prawidłowe pobieranie podatku, składek ZUS i PPK — piszemy na ten temat w artykule.
Konsekwencje prawne niedopełnienia obowiązków w zakresie PIT
Na pracodawcy ciążą obowiązki związane z obliczaniem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) w stosunku do zatrudnianych pracowników oraz odprowadzaniem tych należności do urzędu skarbowego. Rolę pracodawcy jako płatnika określają przepisy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa, dalej jako Ordynacja podatkowa.
Przykład 1.
Przedsiębiorca zatrudnia osoby na podstawie różnego rodzaju umów o pracę. Będąc w stosunku do tych osób pracodawcą, jest równocześnie płatnikiem PIT w związku z wypłacanymi wynagrodzeniami. Jest zatem zobowiązany do naliczenia zaliczek na PIT oraz pobrania i wpłacenia tych należności do właściwego urzędu skarbowego w ustawowym terminie, czyli do 20. dnia każdego miesiąca.
Konsekwencje niedopełnienia przez płatnika obowiązków w zakresie określonym w art. 8 Ordynacji podatkowej zostały wymienione w art. 30 powołanej ustawy.
Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi wyżej wskazane nieprawidłowości, to wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, ale niewpłaconego podatku. Odpowiedzialność podatnika można orzec w decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Kolejnym aktem prawnym przewidującym sankcje za naruszenie zasad prawa podatkowego jest Ustawa z dnia 10 września 1999 roku — Kodeks karny skarbowy, zwana dalej kks.
Jak stanowi art. 77 § 1 kks, płatnik, który pobranego podatku nie wpłaca w terminie na rzecz właściwego organu, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.
Jeżeli jednak kwota niewpłaconego podatku jest małej wartości, sprawca powyżej wskazanego czynu zabronionego podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
W przypadku natomiast, gdy kwota niewpłaconego podatku nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Z kolei płatnik, który nie pobiera podatku albo pobiera go w kwocie niższej od należnej, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
Jeżeli jednak kwota niepobranego podatku jest małej wartości, sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
W przypadku, gdy kwota niepobranego podatku nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Odpowiedzialność pracodawcy za nieprawidłowości w zakresie pobierania składek na ubezpieczenia społeczne
Pracodawca ponosi odpowiedzialność nie tylko za rozliczanie zaliczek na PIT, lecz także za pobieranie składek ZUS. Obowiązki pracodawcy jako płatnika składek uregulowano w Ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą systemową.
Wspomniana ustawa systemowa nie ogranicza się jedynie do wskazania obowiązków płatnika składek, określa również konsekwencje, jakie wynikają dla pracodawcy w przypadku braku przestrzegania przepisów w omawianym zakresie.
Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy systemowej, kto jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:
- nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie;
- nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane, lub udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień bądź odmawia ich udzielenia;
- udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli;
- nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie;
- nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
- nie dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie;
- nie dopełnia obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2 (poprzez teletransmisję danych w formie dokumentu elektronicznego lub w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z oprogramowania)
– podlega karze grzywny do 5000 złotych.
Najsurowszą odpowiedzialność za złamanie przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych przewidują przepisy Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku — Kodeks karny.
Przykład 2.
Pracodawca zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę. Z różnych względów biznesmen nie dopełnia ciążących na nim obowiązków w zakresie opłacania składek ZUS (dotyczy to najczęściej braku przestrzegania terminów wpłat). W razie podjęcia czynności zmierzających do ukarania przedsiębiorcy, grozi mu grzywna do 5000 złotych. Gdyby pracodawca dopuścił się naruszenia przepisów polegającego na zgłoszeniu nieprawdziwych danych wpływających na prawo do świadczeń lub ich wysokość, mógłby zostać ukarany na podstawie Kodeksu karnego i nawet trafić do więzienia.
Konsekwencje niedopełnienia przez pracodawcę obowiązku wpłat na PPK
Już od pewnego czasu na pracodawcach ciążą kolejne obowiązki, czyli konieczność dokonywania wpłat w ramach pracowniczych planów kapitałowych (PPK). Kwestie te uregulowano w Ustawie z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych, zwanej dalej ustawą o PPK.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o PPK pierwsze wpłaty oblicza się i pobiera od wynagrodzenia wypłaconego uczestnikowi PPK po powstaniu stosunku prawnego wynikającego z umowy o prowadzenie PPK. Wpłaty te są dokonywane w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały naliczone i pobrane.
Wpłaty finansowane przez pracodawcę są obliczane – a wpłaty finansowane przez uczestnika PPK są obliczane i pobierane od uczestnika PPK – w terminie wypłaty wynagrodzenia przez podmiot zatrudniający.
Odpowiedzialność pracodawcy za naruszenia przepisów w zakresie obowiązku wpłat na PPK regulują postanowienia art. 107 pkt 2 ustawy o PPK. Oznacza to, że kto jako podmiot zatrudniający albo osoba obowiązana do działania w jego imieniu nie dopełnia obowiązku dokonywania wpłat do PPK w przewidzianym przepisami terminie — podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do 1 000 000 zł.
Odpowiedzialność pracodawcy za prawidłowe pobieranie podatku, składek ZUS i PPK — podsumowanie
Odpowiedzialność pracodawcy za prawidłowe pobieranie PIT, składek ZUS i wpłat na PPK wynika wprost z przepisów ustawowych. Również w tych unormowaniach określono konsekwencje, jakie ponosi podmiot zatrudniający za niedopełnianie obowiązków w powyższym zakresie. Sankcje karne obejmują możliwość nałożenia na pracodawcę kary grzywny, a w szczególnych przypadkach — kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności. W konkretnych okolicznościach kary te mogą być niezmiernie uciążliwe, dlatego naruszanie przepisów dotyczących pobierania i wpłaty wspomnianych należności jest wielce ryzykowne.
