Na podstawie Ustawy z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmiany w rozwiązywaniu umów o pracę pozwalające pozostać pracownikowi w pracy do czasu prawomocnego wyroku sądu w ramach zabezpieczenia powództwa w sytuacji skierowania na drogę postępowania sądowego odwołania od oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy. Dotychczas nie można było zabezpieczyć roszczenia o przywrócenie do pracy przez nakazanie zatrudnienia pracownika na czas trwania sporu o przywrócenie do pracy.
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę – podstawowe informacje
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie.
W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie umowy.
- miejscowość i datę;
- dane pracodawcy i pracownika;
- datę zawarcia umowy obowiązującej strony;
- przyczynę rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, jeżeli umowa zawarta była na czas nieokreślony;
- podpis pracodawcy;
- pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy;
- oświadczenie o zachowaniu okresu wypowiedzenia z określeniem terminu jego upływu;
- podpis i datę odebrania oświadczenia przez pracownika.
Oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika – podstawowe informacje
Zgodnie z art. 52 kp pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
- miejscowość i datę;
- dane pracodawcy i pracownika;
- datę zawarcia umowy obowiązującej strony;
- przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia;
- podpis pracodawcy;
- pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy;
- podpis i datę odebrania oświadczenia przez pracownika.
Odwołanie do sądu pracy w przypadku rozwiązania stosunku pracy
Od otrzymanego przez pracownika oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę z winy pracownika bez wypowiedzenia, jak i oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia przysługuje odwołanie do sądu pracy, które należy wnieść w terminie 21 dni od otrzymania przez pracownika takiego oświadczenia.
Zabezpieczenie powództwa poprzez nakazanie zatrudnienia do czasu wydania prawomocnego orzeczenia przez sąd pracy
W związku z wprowadzeniem zmian w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, sąd na wniosek uprawnionego na każdym etapie postępowania udzieli zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
- pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego;
- pracownica w ciąży;
- pracownica w okresie urlopu macierzyńskiego;
- pracownik od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu opiekuńczego – do dnia zakończenia tego urlopu;
- pracownik będący członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego;
- pracownik będący członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej;
- pracownik będący członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółdzielni europejskiej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek;
- pracownik będący społecznym inspektorem pracy;
- pracownik powołany do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego.
Udzielenie zabezpieczenia – przesłanki
W tym przypadku podstawą udzielenia zabezpieczenia ma być jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia, a odmowa udzielenia zabezpieczenia w ten sposób będzie możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne.
Uprawdopodobnienie nie wymaga zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym. Zatem czym jest w istocie uprawdopodobnienie? Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów powszechnych, instytucję uprawdopodobnienia cechuje mniejszy stopień pewności niż w przypadku udowodnienia. Uprawdopodobnienie może być przeprowadzone przez sąd przy użyciu środków, które uzna za właściwe, nie wyłączając środków dowodowych. Uprawdopodobnienie, w odróżnieniu od dowodu, nie daje zatem pewności co do prawdziwości twierdzenia o istnieniu konkretnego roszczenia, ale sprawia, że twierdzenie to staje się prawdopodobne.
Uprawdopodobnienie twierdzeń poprzez wykazanie prawdopodobieństwa roszczenia może być przeprowadzone za pomocą takich środków jak:
- pisemne oświadczenia osób trzecich;
- nieformalne przesłuchanie stron lub strony bądź świadków;
- dokumentów;
- innych środków, które mogą świadczyć o prawdopodobieństwie roszczenia.
Dla spełnienia wymogu uprawdopodobnienia wystarczy, że okoliczności świadczące o zasadności dochodzonego roszczenia są prawdopodobne, tzn. na pierwszy rzut oka jest znaczna szansa na ich istnienie, co nie wyklucza jednak, że w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego w toku postępowania roszczenie może okazać się bezzasadne.
Same zawarte we wniosku o zabezpieczenie twierdzenia uprawnionego o istnieniu roszczenia nie stanowią ich uprawdopodobnienia, strona musi bowiem przedstawić sądowi materiał pozwalający na ich zweryfikowanie. Choć uprawdopodobnienie nie wymaga niepodważalnych dowodów istnienia roszczenia, nie oznacza jednak, że samo twierdzenie uprawnionego stanowi ich uprawdopodobnienie, twierdzenie musi być bowiem poparte źródłami.
Postanowienie o zabezpieczeniu – zaskarżalność i wykonalność
Postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia będzie podlegać zaskarżeniu zażaleniem do sądu drugiej instancji.
Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji.
Uchylenie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia dotyczącego nakazania dalszego zatrudniania pracownika
Pracodawca może żądać uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wyłącznie, jeżeli wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, czyli:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Nie jest dopuszczalna zmiana postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia.
Przykład 1.
Czy pani Anna otrzyma zabezpieczenie roszczenia poprzez nakazanie jej zatrudnienia do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, jeśli 29 września 2023 roku otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę, choć jest pracownikiem, któremu brakuje 2 lata do emerytury, a tym samym jest objęta szczególną ochroną stosunku pracy? Kobieta 2 października 2023 roku odwołała się od tego wypowiedzenia do sądu pracy i złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia poprzez nakazanie jej zatrudnienia do czasu zakończenia postępowania. Pani Anna przedstawiła dokumenty potwierdzające, że brakuje jej 2 lat do przejścia na emeryturę. W takim wypadku sąd ma obowiązek udzielić zabezpieczenia żądanego przez pracownicę. Wcześniej taki wniosek uznany byłby za niedopuszczalny.
Oddalenie wniosku o zabezpieczenie przed dniem wejścia w życie uchwalonych regulacji
Dotychczas zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 12 lipca 1985 roku (sygn. IV PPZ 2/85), w którym uznano, że: „nie można zabezpieczyć roszczenia o przywrócenie do pracy przez nakazanie zatrudnienia pracownika na czas trwania sporu o przywrócenie do pracy”, sądy wnioski o tego rodzaju zabezpieczenie traktowały jako niedopuszczalne.
Obligatoryjne nakazanie zatrudnienia w wyroku
Poza tym dotychczas uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika mógł w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Oznacza to, że było to fakultatywne rozstrzygnięcie sądu pomimo zgłoszenia takiego wniosku.
Zmiany w rozwiązywaniu umów o pracę pozwalające pozostać pracownikowi w pracy do czasu prawomocnego wyroku sądu - podsumowanie
Podsumowując, wprowadzone zmiany są korzystne dla pracowników i mają za cel chronić ich, zapewniając źródło dochodu w czasie postępowań sądowych, które są często czasochłonne i potrafią trwać dłużej, niż wynikałoby to z terminów instrukcyjnych.
