Możliwość wypowiedzenia umowy pojawia się w większości kontraktów. Często jest ona związana z koniecznością zapłaty kar, szczególnie gdy dotyczy usług oferowanych w promocyjnych cenach. Czy wcześniejsze zerwanie umowy pozwala żądać zapłaty odszkodowania? Czy przedsiębiorcy mogą występować z takimi roszczeniami wobec swoich klientów? W jakiej wysokości przysługuje odszkodowanie za wypowiedzenie umowy przed terminem przez konsumenta? Przeczytaj i sprawdź!
Wypowiedzenie umowy przed terminem
Obecne przepisy pozwalają na wypowiadanie umów cywilnoprawnych zawartych zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy wiąże się bardzo często z koniecznością zachowania odpowiedniego okresu wypowiedzenia, a także obowiązkiem zapłaty kary umownej. Tego rodzaju zapisy pojawiają się szczególnie w kontraktach z dostawcami mediów lub internetu i zabezpieczają interes dostawcy. Chodzi bowiem o to, aby konsument nie rozstał się z danym usługodawcą zbyt szybko, zwłaszcza gdy otrzymał atrakcyjną ofertę cenową. Oczywiście przedsiębiorca nie ma prawa zakazywać wypowiedzenia podpisanej umowy przed terminem, jednak może obwarować je postanowieniami, które spowodują, że konsument będzie wolał poczekać do końca czasu trwania swojej umowy.
Wypowiedzenie umowy przed terminem nie musi następować z ważnych powodów, chyba że wymagają tego przepisy. Z drugiej strony szczególne zdarzenia występujące po stronie konsumenta mogą uchronić go przed odpowiedzialnością odszkodowawczą względem przedsiębiorcy, zwłaszcza gdy nie będą przez niego zawinione. Dla przykładu takimi zdarzeniami mogą być nagła choroba, wypadek, utrata całego mienia, śmierć członka najbliższej rodziny, niespodziewana zmiana miejsca stałego zamieszkania.
Odszkodowanie za wypowiedzenie umowy przez konsumenta
Każda umowa zawierana pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą musi być zgodna z prawem i dobrymi obyczajami. W jej treści nie wolno umieszczać tzw. klauzul abuzywnych, a więc niedozwolonych postanowień umownych, które usadawiałyby przedsiębiorcę na zbyt mocnej pozycji kosztem konsumenta. Takie zasady nie stoją jednak na przeszkodzie, aby przedsiębiorca domagał się zapłaty odszkodowania za zbyt wczesne rozwiązanie umowy w zakresie usług elektronicznych. Wynika to wprost z art. 304 ust. 1 Ustawy z dnia 12 lipca 2024 roku – Prawo komunikacji elektronicznej. Zgodnie z treścią tego stosunkowo nowego przepisu dostawca usług telekomunikacyjnych może dochodzić odszkodowania wtedy, gdy umowa o świadczenie usług komunikacji elektronicznej, w tym o zapewnienie przyłączenia do publicznej sieci telekomunikacyjnej, została wypowiedziana przez abonenta lub przez tego dostawcę z winy abonenta, przed upływem okresu, na jaki została zawarta. Przez pojęcie usług oferowanych drogą elektroniczną powinniśmy rozumieć świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, dostarczanie publicznych sieci telekomunikacyjnych, w tym sieci i usług służących rozpowszechnianiu lub rozprowadzaniu programów radiofonicznych i telewizyjnych, lub świadczenie powiązanych usług, zwanej dalej działalnością telekomunikacyjną.
Z treści powyższego przepisu wynika, że możliwość ubiegania się o odszkodowanie od konsumenta pojawia się, gdy wcześniejsze rozwiązanie umowy nastąpi z jego winy. Dotyczy to sytuacji, w których abonent ma świadomość konsekwencji swojego działania, a mimo tego decyduje się na wcześniejsze wypowiedzenie swojego kontraktu. Jeśli jednak przyczyną takiej decyzji będą okoliczności zewnętrzne, za które konsument nie ponosi odpowiedzialności, to przedsiębiorca nie będzie mógł domagać się takiego odszkodowania. Warto także podkreślić, że ww. przepis nie wskazuje, że możliwość dochodzenia odszkodowania jest uzależniona od tego, czy w danej umowie został umieszczony odpowiedni ku temu zapis.
Przykład 1.
Pan Jan podpisał umowę o świadczenie usług drogą elektroniczną, która ma obowiązywać do końca 2026 roku. Na początku 2025 roku okazało się, że w internecie znalazł dużo lepszą ofertę od konkurencyjnej firmy. W umowie nie znajdował się żaden zapis dotyczący możliwości dochodzenia odszkodowania przez usługodawcę, gdyby doszło do wcześniejszego rozwiązania umowy. Pan Jan zdecydował więc, że złoży wcześniejsze wypowiedzenie umowy. Przedsiębiorca wystosował do niego pismo z żądaniem zapłaty odszkodowania – czy miał do tego prawo?
Tak, ponieważ zgodnie z obecnymi przepisami prawo do odszkodowania za wcześniejsze rozwiązanie umowy o świadczenie usług elektronicznych przysługuje w przypadku zawinionego działania konsumenta i nie musi wynikać z treści zawartej umowy.
Przykład 2.
Pani Monika podpisała umowę o świadczenie usług drogą elektroniczną, która ma obowiązywać do końca 2025 roku. W umowie nie znajdował się żaden zapis dotyczący ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej konsumenta, gdy zechce on rozwiązać kontrakt przed nadejściem końcowego terminu jego obowiązywania. Pani Monika uległa poważnemu wypadkowi i została zmuszona wyjechać za granicę w celu długotrwałego leczenia. W związku z tym wypowiedziała swoją umowę, ponieważ i tak nie będzie korzystała z zakupionych wcześniej usług. Sprzedawca zgodził się na przyjęcie wypowiedzenia, ale zapowiedział, że zażąda od niej stosownego odszkodowania, bo pozwalają mu na to przepisy. Czy w tym przypadku żądanie zapłaty odszkodowania od konsumentki będzie możliwe?
Nie, ponieważ wcześniejsze wypowiedzenie umowy nie nastąpiło z winy pani Moniki, lecz wskutek okoliczności, za które nie ponosi ona odpowiedzialności. Konsumentka będzie mogła uwolnić się od odpowiedzialności odszkodowawczej względem usługodawcy i skutecznie rozwiąże swoją umowę.
Kiedy usługodawca elektroniczny nie ma prawa do odszkodowania?
Art. 304 ust. 2 Prawa komunikacji elektronicznej przewiduje sytuacje, w których przedsiębiorcy nie mają prawa żądać zapłaty żadnego odszkodowania za wcześniejsze rozwiązanie umowy przez konsumenta. Należą do nich:
- wypowiedzenie przez konsumenta umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej przed rozpoczęciem przyłączenia go do publicznej sieci telekomunikacyjnej, a w przypadku gdy przyłączenie nie jest wykonywane – przed rozpoczęciem świadczenia usług telekomunikacyjnych, chyba że przedmiotem odszkodowania jest promocyjne urządzenie końcowe;
- przeniesienie numeru wskutek cofnięcia prawa do wykorzystywania zasobów numeracji przez Prezesa UKE, jeżeli istnieje bezpośrednie zagrożenie naruszenia w krótkim czasie interoperacyjności lub ciągłości świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych albo naruszenie takie nastąpiło.
W obu powyższych przypadkach konsument ma prawo do wcześniejszego rozwiązania umowy bez ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej. Podobnie będzie, gdy wypowiedzenie jest wynikiem zawinionego działania przedsiębiorcy.
Przykład 3.
Pan Tomasz podpisał umowę o dostęp do telewizji cyfrowej, która miała obowiązywać do połowy 2026 roku. W umowie wpisano postanowienie, zgodnie z którym wcześniejsze rozwiązanie kontraktu przez zamawiającego będzie oznaczało możliwość ubiegania się o odszkodowanie przez dostawcę usług telewizyjnych. W umowie wskazano także jedną stałą cenę abonamentu, która ma obowiązywać przez cały okres trwania umowy. Wskutek zmian rynkowych oraz postępującej inflacji przedsiębiorca poinformował pana Tomasza o podwyżce jego abonamentu, która zacznie obowiązywać od następnego miesiąca rozliczeniowego. Mężczyzna wypowiedział więc swoją umowę, wskazując, że nie zgadzał się na takie warunki cenowe i że świadczona usługa będzie dla niego za droga. Przedsiębiorca zażądał od niego zapłaty odszkodowania – czy miał do tego prawo?
Nie, ponieważ wypowiedzenie umowy nie nastąpiło z winy konsumenta, lecz z bezprawnych działań samego przedsiębiorcy. Zmiana dotychczasowych warunków umownych umożliwia wcześniejsze rozwiązanie umowy przez konsumenta, bez możliwości żądania od niego zapłaty jakiegokolwiek odszkodowania.
Jaka jest wysokość odszkodowania za wypowiedzenie umowy przed terminem?
Prawo komunikacji elektronicznej bardzo dokładnie reguluje kwestię wysokości odszkodowania należnego przedsiębiorcy, któremu konsument wypowiedział zbyt wcześnie umowę. W tym zakresie mamy 2 rozwiązania:
- odszkodowanie za wypowiedzenie umowy związanej ze świadczeniem usługi telekomunikacyjnej nie może być wyższe niż sumy części opłaty abonamentowej lub innej okresowej opłaty stanowiącej opłatę za tę usługę, które abonent jest obowiązany uiścić do czasu zakończenia obowiązywania umowy;
- odszkodowanie za wypowiedzenie umowy związanej z promocyjnym udostępnieniem urządzenia końcowego nie może być wyższe niż sumy części opłaty abonamentowej lub innej okresowej opłaty stanowiącej opłatę za to urządzenie, które abonent jest obowiązany uiścić do czasu zakończenia obowiązywania umowy.
Jak wynika z powyższego, przedsiębiorca nie może w dobrowolny sposób ustalać wysokości należnego mu odszkodowania. Żądane kwoty nie mogą przewyższać wartości ustawowych i koniecznie muszą być powiązane ze stawkami abonamentu, który obowiązywał konsumenta w ramach zawartej przez niego umowy.
Podsumowanie
Przedsiębiorca, który zajmuje się dostarczaniem usług drogą elektroniczną, ma prawo domagać się zapłaty odszkodowania od konsumenta, który ze swojej winy wypowiedział umowę przed nadejściem końcowego terminu jej obowiązywania. Prawo do odszkodowania jest niezależne od tego, czy w umowie widnieje zapis, który odnosiłyby się do takiej sytuacji. Wysokość odszkodowania nie może być ustalana dowolnie, ponieważ jest związana z konkretnymi stawkami wpisanymi do wypowiedzianej umowy oraz z górnymi limitami opisanymi w Prawie komunikacji elektronicznej.
