Rozporządzenie nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawia wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. W ostatnim czasie w sprawie C‑11/23 TSUE wypowiedział się co do sytuacji pasażera w przypadku odwołanego lotu. Sprawdź poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat roszczenia o odszkodowanie za odwołany lot w kontekście stanowiska TSUE.
Minimalne prawa pasażerów zgodnie z rozporządzeniem
Zgodnie z przepisami unijnymi pasażerowie powinni zostać w pełni poinformowani o ich prawach wynikających z odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania lub dużego opóźnienia ich lotów, tak by mogli skutecznie korzystać z przysługujących im praw.
Przepisy unijne przewidują minimalne prawa dla pasażerów m.in. w sytuacji odwołania ich lotu.
Pasażerowie, których loty zostały odwołane, powinni mieć możliwość otrzymania zwrotu należności za ich bilety albo oferty zmiany trasy podróży na satysfakcjonujących warunkach, a w czasie oczekiwania na późniejszy lot powinni zostać otoczeni należytą opieką.
Gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, nie będąc związanym umową z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem.
Obsługujący przewoźnik oznacza przewoźnika lotniczego wykonującego lub zamierzającego wykonać lot zgodnie z umową zawartą z pasażerem lub działającego w imieniu innej osoby, prawnej lub fizycznej, mającej umowę w tym pasażerem.
Obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.
Za nadzwyczajne okoliczności powinno się uważać sytuację, gdy decyzja kierownictwa lotów w stosunku do danego samolotu spowodowała danego dnia powstanie dużego opóźnienia, przełożenie lotu na następny dzień albo odwołanie jednego lub więcej lotów tego samolotu pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków przez zainteresowanego przewoźnika, by uniknąć tych opóźnień lub odwołań lotów.
Ciężar dowodu tego, czy i kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu lotu, spoczywa na obsługującym przewoźniku lotniczym.
W przypadku odwołania pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1500 km lub 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 km i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 km bądź 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone wyżej.
Odszkodowanie jest wypłacane:
- w gotówce;
- elektronicznym przelewem bankowym;
- przekazem bankowym;
- czekami bankowymi;
- za pisemną zgodą pasażera, w bonach podróżnych i/lub w formie innych usług.
Rozporządzenie 261/2044 nie narusza praw pasażerów do dochodzenia dalszego odszkodowania. Odszkodowanie na podstawie rozporządzenia może zostać potrącone z takiego odszkodowania.
W przypadku gdy obsługujący przewoźnik lotniczy wypłaca odszkodowanie lub wypełnia inne zobowiązania nałożone na niego przez rozporządzenie, przepisy rozporządzenia nie mogą być interpretowane jako ograniczające prawo przewoźnika lotniczego do dochodzenia, zgodnie z właściwym prawem, odszkodowania od jakiejkolwiek innej osoby, w tym od osób trzecich. W szczególności rozporządzenie w żaden sposób nie ogranicza prawa obsługującego przewoźnika lotniczego do dochodzenia odszkodowania od organizatora wycieczek lub innej osoby, z którą przewoźnik podpisał umowę. Analogicznie przepisy rozporządzenia nie mogą być interpretowane jako ograniczające prawo organizatora wycieczek lub osoby trzeciej, niebędącej pasażerem, z którym obsługujący przewoźnik lotniczy podpisał umowę, do dochodzenia, zgodnie z właściwym prawem, odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego.
Co istotne, nie można ograniczyć ani uchylić się od odpowiedzialności w stosunku do pasażerów wynikającej z rozporządzenia, szczególnie w drodze klauzuli wyłączającej lub ograniczającej zawartej w umowie przewozu.
Przykład 1.
Pan Jan miał bilet na lot do Nowego Jorku, jednak lot został odwołany. Zaakceptowany przez mężczyznę regulamin przewidywał, że pasażer może otrzymać od linii lotniczych maksymalnie 250 euro rekompensaty. W takim wypadku pozostałą część pan Jan może dochodzić od linii lotniczej przed sądem.
Nieuczciwe warunki w umowach konsumentów z przewoźnikiem
Nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami zgodnie z przepisami krajowymi nie powinny być wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.
Rekompensata za odwołany lot – czy musi zostać potwierdzona w umowie z przewoźnikiem?
Rozporządzenie nr 261/2004 stanowi, że w przypadku odwołania lotu pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego. Rozporządzenie przewiduje także warunki, na jakich obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty tego odszkodowania, jeżeli odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności. Rozporządzenie obejmuje także ryczałtową wysokość rekompensaty.
Nie można uznać, że podstawą tego prawa i tego obowiązku jest umowa zawarta w danym wypadku między pasażerem linii lotniczych a danym obsługującym przewoźnikiem lotniczym ani tym bardziej zawinione niewykonanie takiej umowy przez tego przewoźnika.
Roszczenie o odszkodowanie za odwołany lot - uprawnienia pasażera a przelew wierzytelności
Nie można ograniczyć ani uchylić się od odpowiedzialności w stosunku do pasażerów wynikającej z rozporządzenia 261/2004, szczególnie w drodze klauzuli wyłączającej lub ograniczającej zawartej w umowie przewozu.
Zobowiązanie obsługującego przewoźnika lotniczego do wypłaty odszkodowania w przypadku odwołania lotu nie może zostać ograniczone ani uchylone w drodze umowy.
Zgodnie ze stanowiskiem TSUE za niedopuszczalne należy uznać nie tylko wyłączenia lub ograniczenia, które dotyczą bezpośrednio tego prawa jako takiego, lecz również te, które ograniczają na niekorzyść tych pasażerów sposób korzystania z tego prawa w stosunku do mających zastosowanie przepisów prawnych.
TSUE wskazuje, że należy zagwarantować pasażerowi, którego dotyczy odwołanie lotu, swobodę wyboru najskuteczniejszego sposobu obrony jego prawa – w szczególności poprzez umożliwienie mu zdecydowania o bezpośrednim zwróceniu się do obsługującego przewoźnika lotniczego, o skierowaniu sprawy do właściwych sądów lub, jeżeli jest to przewidziane we właściwym prawie krajowym, o przeniesieniu swojej wierzytelności na osobę trzecią, aby oszczędzić sobie trudności i kosztów, które mogą zniechęcić go do podejmowania wobec tego przewoźnika działań, gdy chodzi o niewielkie kwoty.
Z powyższego wynika, że klauzula zawarta w ogólnych warunkach umowy przewozu zakazująca przeniesienia praw pasażera linii lotniczych na obsługującego przewoźnika lotniczego stanowi niedopuszczalne wyłączenie.
