Kiedy prowadzimy firmę, niezależnie od formy prawnej działalności, niezbędne do jej funkcjonowania jest posiadanie różnego rodzaju zasobów majątkowych. W systemie rachunkowości, na podstawie metody bilansowej należy rozpatrywać je z dwóch punktów widzenia:
- postaci występowania i funkcji, jaką pełnią w danym przedsiębiorstwie – aktywa;
- źródeł pochodzenia, czyli finansowania tych zasobów – pasywa.
W niniejszym artykule omówimy drugi rodzaj zasobów majątkowych, czyli pasywa.
Pasywa i ich rodzaje
Aby możliwa była kompleksowa ocena sytuacji finansowo-majątkowej danego przedsiębiorstwa, konieczne jest posiadanie informacji nie tylko w odniesieniu do posiadanych zasobów majątkowych, lecz także względem źródeł ich pochodzenia.
Rozpatrywanie zasobów majątkowych z punktu widzenia źródeł i finansowania możemy podzielić na kolejne grupy, a mianowicie:
- własne źródła finansowania – kapitały własne;
- obce źródła finansowania – kapitały obce.
Kapitał jest zatem wartościowym odzwierciedleniem posiadanych zasobów majątkowych, czyli aktywów, mając na względzie prawo własności. Kapitały własne i obce razem wzięte przedstawiają zatem źródła finansowania aktywów podmiotu gospodarczego i są określane w rachunkowości jako pasywa.
Wysokość kapitału własnego w stosunku do kapitału obcego informuje, kto i w jakiej części jest rzeczywistym właścicielem majątku przedsiębiorstwa.
Charakterystyka kapitałów własnych
Własne źródła finansowania (kapitały własne) wyrażają wartość zasobów majątkowych oddanych do dyspozycji danego przedsiębiorstwa przez jego właścicieli.
Kapitały własne możemy podzielić na następujące podgrupy:
- kapitały podstawowe,
- kapitały rezerwowe,
- zysk lub strata.
Kapitał podstawowy ukazuje część zasobów majątkowych wniesioną do podmiotu gospodarczego przez jego założycieli. W miarę upływu czasu i rozwoju przedsiębiorstwa kapitał podstawowy powinien stopniowo rosnąć poprzez przeznaczenie części bądź całości wygospodarowanego zysku na zwiększenie majątku przedsiębiorstwa, czyli kapitalizację zysku. Część kapitału własnego odpowiadającą przyrostowi majątku sfinansowanego wypracowanym zyskiem określamy jako kapitały rezerwowe.
W ogólnym rozrachunku wysokość kapitału własnego informuje nas o wartości majątku, jakim dysponują właściciele danego podmiotu gospodarczego.
Kapitał własny możemy podzielić także na:
- kapitał własny wewnętrzny pochodzący z zysków zatrzymanych (części zysku netto przedsiębiorstwa przypadająca właścicielom firmy);
- kapitał własny zewnętrzny pochodzący z emisji akcji firmy i powiększenia jej udziałów.
Charakterystyka kapitałów obcych
Obce źródła finansowania (kapitały obce) wyrażają część aktywów, która jest finansowana obcymi źródłami i jedynie pozostaje do dyspozycji danego podmiotu gospodarczego. Trzeba mieć bowiem na uwadze, że obce źródła finansowania podlegają zwrotowi w ściśle określonym czasie, a do upływu terminu zwrotu stanowią zobowiązania przedsiębiorstwa. Kapitały obce w praktyce określane są mianem zobowiązań, do których możemy zaliczyć np.:
- zobowiązania wobec dostawców usług, towarów i materiałów;
- zobowiązania wobec banków z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów;
- zobowiązania wobec pracowników, zleceniobiorców i wykonawców dzieł;
- zobowiązania publicznoprawne z tytułu podatków czy ubezpieczeń społecznych;
Zobowiązania możemy podzielić ze względu na okres ich spłaty na następujące podgrupy:
- a) zobowiązania długoterminowe – zaliczamy do nich:
- długoterminowe pożyczki,
- obligacje długoterminowe,
- kredyty bankowe,
- inne zobowiązania - z terminem zapłaty powyżej 1 roku, licząc od dnia bilansowego; - zobowiązania krótkoterminowe – zaliczamy do nich:
- pożyczki,
- obligacje,
- kredyty bankowe,
- zobowiązania z tytułu dostaw,
- podatki,
- wynagrodzenia - o terminie spłaty do 1 roku, licząc od dnia bilansowego; - rozliczenia międzyokresowe.
