W dzisiejszych czasach przedsiębiorstwa zabezpieczają swój majątek lub posiadane dobra przed niespodziewanymi zdarzeniami losowymi, wykupując ubezpieczenia. Posiadanie samochodu bądź wykonywanie niektórych czynności zawodowych zmusza przepisami prawa do zawarcia właściwej umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Sprawdź, kogo dotyczą ubezpieczenia obowiązkowe!
Jakie ubezpieczenia są obowiązkowe?
Zakres ubezpieczeń obowiązkowych reguluje Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. W treści ustawy zostały wymienione następujące ubezpieczenia obowiązkowe:
- ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych;
- ubezpieczenie OC rolników;
- ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych;
- inne przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez RP umów międzynarodowych, które nakładają na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.
Mimo że ustawa wymienia zaledwie 3 rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych, w praktyce występuje ich około 160. Ze względu na specyfikę ubezpieczeń można podzielić je na dwie grupy:
- ubezpieczenia powszechne – regulowane wyżej wspomnianą ustawą, dotyczą ubezpieczenia OC użytkowników pojazdów, rolników z tytułu prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego oraz budynków wchodzących w skład tego gospodarstwa. Charakteryzują się jednolitymi warunkami ich zawierania. Przy tego typu ubezpieczeniach przepisy jasno określają prawa i obowiązki stron umowy, a także kiedy powstaje obowiązek ubezpieczenia oraz jakie obowiązują minimalne sumy gwarancyjne. Niezastosowanie się do wymogu zawarcia ubezpieczenia może skutkować nałożeniem sankcji oraz koniecznością zapłaty zaległych składek.
- ubezpieczenia szczególne – dotyczą wskazanych grup zawodowych oraz regulują je odrębne przepisy. Przykładowo obowiązek ubezpieczenia OC biur rachunkowych reguluje ustawa o rachunkowości. W przeciwieństwie do ubezpieczeń powszechnych warunki ubezpieczeń szczególnych ustalane są indywidualnie przez poszczególne zakłady ubezpieczeń. Ich brak może przyczynić się do innych negatywnych następstw, np. utraty prawa do wykonywania zawodu wskutek wszczętego postępowania dyscyplinarnego lub obowiązek finansowego pokrycia strat powstałych w trakcie wykonywania zawodu, w okresie nieobjętym ubezpieczeniem OC.
Dlaczego istnieją ubezpieczenia obowiązkowe?
Ubezpieczenia obowiązkowe mają za zadanie chronić ubezpieczonych przed konsekwencjami wyrządzonych szkód. Z roku na rok wzrasta liczba samochodów na drogach, co powoduje zwiększenie liczby wypadków z udziałem kierowców. Posiadanie obowiązkowej polisy OC pojazdu zapewnia poczucie bezpieczeństwa zarówno po stronie kierowców będących sprawcami wypadków, jak i poszkodowanym, gwarantując pokrycie szkód przez ubezpieczyciela w ramach zawartej umowy. W przypadku braku nałożenia obowiązku posiadania ubezpieczenia OC dla kierowców pojazdów środki niezbędne na pokrycie ewentualnych szkód byłyby trudne do uzyskania, co z pewnością doprowadziłoby do częstszej ingerencji wymiaru sprawiedliwości, co w skali globalnej jest kosztowne.
Obowiązkowe ubezpieczenie rolników oraz ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych zostało wprowadzone z uwagi na możliwy negatywny wpływ wskazanych zdarzeń losowych na efektywność rolnictwa w skali globalnej. Ewentualne odszkodowania wypłaca wówczas ubezpieczyciel, co chroni rolnika przed dodatkowymi kosztami i zapewnia ciągłość pracy na roli. Polisa OC chroni także rolnika przed negatywnymi skutkami szkody wyrządzonej przez osobę trzecią.
„Nie są objęte ubezpieczeniem w gospodarstwach rolnych:
1) budynki, których stan techniczny osiągnął 100% normy zużycia;
2) budynki przeznaczone do rozbiórki na podstawie ostatecznych decyzji właściwych organów;
3) namioty i tunele foliowe”.[alert-info]Ubezpieczenia określonych grup zawodowych dotyczą szczególnie zawodów, które wymagają specjalistycznej wiedzy bądź specyfika ich działania może narazić klientów na dotkliwe szkody, których jednorazowe pokrycie przez ubezpieczenie mogłoby być utrudnione lub doprowadziłoby go do bankructwa.
Brak ubezpieczenia obowiązkowego – konsekwencje
Mimo nałożenia obowiązku posiadania ubezpieczenia OC istnieją sytuacje, w których sprawca nie posiada ważnej polisy w momencie wyrządzenia szkody. W tym przypadku wszelkie kwestie związane z pokryciem szkody przechodzą na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który przejmuje rolę zakładu ubezpieczeń. Jest to zabezpieczenie dla poszkodowanego, który nie powinien ponosić konsekwencji braku obowiązkowego ubezpieczenia przez sprawcę. W późniejszym terminie Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny będzie wymagał zwrotu poniesionych środków na pokrycie szkody poszkodowanego. Oznacza to, że finalnie sprawca pokryje koszt wyrządzonej szkody z własnej kieszeni. Fundusz obsługuje świadczenia z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów i rolników posiadających gospodarstwa rolne.[alert-info]Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny dysponuje środkami z opłacanych polis w towarzystwach ubezpieczeniowych. Około 1,3% składki ubezpieczenia obowiązkowego OC przekazywane jest na konto UFG. Ponadto Fundusz pozyskuje środki z tytułu kar za brak ubezpieczenia OC.
Dodatkowo w przypadku ubezpieczenia OC kierowców przeprowadzane są kontrole sprawdzające posiadanie obowiązkowego ubezpieczenia. Zaangażowanych jest do tego wiele instytucji państwowych, m.in. policja, Inspekcja Transportu Drogowego oraz straż graniczna. W przypadku ubezpieczenia rolników kontrolę zwykle przeprowadza przewodniczący organów samorządowych (czyli wójt, burmistrz, starosta, prezydent). Kompetencje do kontroli posiada również Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
W przypadku stwierdzenia braku posiadania OC samochodu, rolnika bądź budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w momencie przeprowadzenia kontroli lub wyrządzenia szkody na sprawcę nakładana jest opłata.
Poniższa tabela przedstawia wysokość opłat z tytułu braku posiadania ubezpieczeń obowiązkowych w 2019 roku.Czy ubezpieczenia obowiązkowe obejmują biura rachunkowe?
| Rodzaj ubezpieczenia OC | Wysokość opłaty | Wysokość opłaty w 2019 roku |
| samochodu osobowego | równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę | 4500 zł powyżej 14 dni |
| samochodu ciężarowego i ciągnika samochodowego | równowartość trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę | 6750 zł powyżej 14 dni |
| pozostałych pojazdów (np. przyczepy rolniczej) | równowartość jednej trzeciej minimalnego wynagrodzenia za pracę | 750 zł powyżej 14 dni |
| rolników | równowartość jednej dziesiątej minimalnego wynagrodzenia za pracę | 230 zł |
| budynków rolniczych | równowartość jednej czwartej minimalnego wynagrodzenia za pracę | 570 zł |
| dotowane ubezpieczenie upraw | 2 euro za każdy nieubezpieczony hektar | 2 euro x liczba ha |
Czy ubezpieczenia obowiązkowe obejmują biura rachunkowe?
Jedną z grup zawodowych, której dotyczą ubezpieczenia OC, są księgowi. Co ciekawe, nie wszyscy. Na mocy art. 76h ust. 1 ustawy o rachunkowości obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej dotyczy przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Oznacza to, że obowiązek ten dotyczy jedynie biur rachunkowych świadczących usługi prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych. Biura rachunkowe prowadzące jedynie księgowość uproszczoną (KPiR, ewidencja przychodów) nie muszą posiadać obowiązkowego OC.
„Kto wbrew przepisom ustawy prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”.
Na mocy § 4 ust. 1 i 2 powyższego rozporządzenia minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC dotyczącego jednego zdarzenia wynosi równowartość 10 000 euro. Przeliczenie na polskie złote odbywa się po średnim kursie euro ogłoszonym przez NBP po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta. Dla umów ubezpieczeń zawieranych w 2019 r. przyjmuje się średni kurs NBP z 2 stycznia 2019 r., który wynosi 4,3016 zł. Zatem w 2019 r. minimalna suma gwarancyjna w odniesieniu do jednego zdarzenia wynosi 43 016 zł.
Obowiązek ubezpieczenia OC powstaje nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalność. Oznacza to, że biuro rachunkowe rozpoczynające działalność w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych ubezpieczenie OC powinno wykupić najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień zawarcia pierwszej umowy z klientem.
