Przy okazji artykułu poświęconego historii powstania Internetu zwracaliśmy uwagę na potrzebę stworzenia takiej sieci, która wyeliminuje problem serwera głównego, będącego jednym urządzeniem. Obejście tej niedogodności było o tyle istotne w latach 60-tych XX wieku, że Amerykanie obawiali się III Wojny Światowej, a przy tym zniszczenia w wyniku działań wojennych urządzeń odpowiedzialnych za sterowanie pozostałymi komputerami. Sztukę tę udało się osiągnąć w 1969 roku wraz z powstaniem sieci ARPANET. Połączone w obrębie wspólnej sieci komputery umożliwiały wymianę informacji nawet wówczas, gdy jeden z nich przestał funkcjonować lub został odłączony od sieci.
Wówczas jeszcze dostęp do sieci ograniczony był tylko do rządu oraz uczelni wyższych. Już wtedy jednak zakładano, że możliwości oferowane przez sieć ARPANET umożliwią wymianę informacji i danych o niespotykanym dotąd zasięgu. Na początku lat 90-tych, a dokładniej od momentu rozwoju World Wide Web (WWW) okazało się, że wizje dotyczące swobody przepływu informacji nie będą tak proste jak pierwotnie zakładano. Co się w tamtym okresie zmieniło i w jaki sposób powstało P2P (peer-to-peer)? Odpowiedź zaprezentujemy w kolejnych punktach.
Peer-to-Peer – definicja
Peer-to-peer (P2P) to inaczej sieć równorzędna typu „każdy z każdym”. Oznacza to, że każdy węzeł sieci jest równoważny, a więc każdy komputer podłączony do tej sieci może zarówno wysyłać, jak i odbierać dane równorzędnie. Urządzenie połączone w sieci P2P może być jednocześnie serwerem i klientem, dzięki czemu możliwe jest równoległe pobieranie plików i udostępnianie ich innym komputerom podłączonym do tej samej sieci.
Zwracając szczególną uwagę na zaprezentowaną definicję, można zadać sobie pytanie, jaki był cel powstania sieci peer-to-peer, skoro podobna idea przyświecała twórcom już w latach 60-tych, przy okazji stworzenia wspomnianej już sieci ARPANET. Jak się okazuje, wszystkiemu winna okazała się komercjalizacją Internetu oraz otwarcie sieci na przedsiębiorstwa i instytucje prywatne, które ostatecznie zmieniły podejście do swobodnego przepływu informacji w sieci.
Powstanie i rozwój Peer-to-Peer
Wszystko zmieniło się wraz z początkiem lat 90-tych ubiegłego wieku. Internet zaczął rozwijać się w zawrotnym tempie, co doprowadziło do załamania się jego symetrii. Sytuację tę wykorzystały przedsiębiorstwa prywatne, które przejęły od rządów oraz uniwersytetów dystrybucję stałego łącza. Liczba zainteresowanych klientów oraz potrzeba niemałych inwestycji, na które nie mogły sobie pozwolić urzędy państwowe, błyskawicznie otworzyły furtkę prywatnym firmom, które – jak się wkrótce okazało – zaczęły dyktować własne warunki na rynku. Trudno się temu dziwić, skoro to właśnie przedsiębiorcy rozpoczęli inwestowanie w komputery o niespotykanej dotąd na rynku specyfikacji technicznych oraz w stałe łącza o dużej przepustowości, umożliwiające obsługę w sieci ruchu o wielkim stopniu natężenia.
Oczywiście wiązało się to z wysoką ceną, na którą na początku funkcjonowania nie mogli sobie pozwolić przeciętni obywatele. Tak powstały łącza asymetryczne (ADSL), których popularność widoczna jest do dziś - większa prędkość pobierania (download) od prędkości wysyłania (upload).
Już w połowie lat 90-tych, kiedy to Internet uległ procesowi komercjalizacji, szybko stało się jasne, że społeczeństwo oczekuje od niego możliwości wymiany różnego rodzaju plików. Rzecz w tym, że już wtedy obowiązywały prawa autorskie. Twórcy serwisów internetowych nie mogli zatem umieszczać dowolnej treści w sieci, gdyż wystarczył jeden dowód i z nakazu sądu zamykano – niemało w tamtych czasach – portali. Na szczególnej popularności zyskała wówczas wymiana plików muzycznych za pośrednictwem sieci, co stało się jednym z głównych powodów do powstania sieci peer-to-peer.
Muzyka główną przyczyną powstania Peer-to-Peer (P2P)?
W początkowej fazie rozkwitu problemem było umieszczenie dużej liczby plików w sieci, a następnie ich pobieranie. O ile proces techniczny związany z odtworzeniem źródła Audio CD nie stanowił większych trudności, tak już pobranie ponad 20 lat temu zawartości płyty mieszczącej 700 MB danych było nie lada wyczynem. Kwestią czasu było pojawienie się takiego formatu, który zachowa oryginalną jakość dźwięku przy jednoczesnym zmniejszeniu – kompresji – objętości. Ostatecznie plan ten udało się zrealizować na szeroką skalę w 1998 roku, kiedy to wraz z przenośnymi odtwarzaczami muzycznymi pojawił się format MP3. W przeciwieństwie do formatu Audio CD przy kompresji MP3 płyta o pojemności 700 MB była w stanie pomieścić nawet kilkaset utworów muzycznych. Wówczas stało się jasne, że wraz z nowym formatem dostęp do muzyki będzie łatwiejszy niż kiedykolwiek.
Tutaj dochodzimy do wspomnianego już problemu z prawami autorskimi. Wytwórnie muzyczne szybko zorientowały się, że przez rozkwit Internetu mogą tracić miliony dolarów, gdyż użytkownicy zamiast kupować muzykę w sklepie wolą ją pobrać za darmo – nawet na modemie pobranie jednego utworu zajmowało raptem kilka minut, co wówczas było oszałamiającym sukcesem. Właściciele stron internetowych i serwerów FTP szybko musieli zrezygnować z chęci szybkiego zysku, gdyż zlokalizowanie źródła przepływu plików oraz udowodnienie, że na danej stronie dostępne są materiały objęte prawami autorskimi było formalnością. Należało zatem stworzyć nowy sposób dostępu do upragnionej muzyki, a wkrótce również do innego rodzaju plików (programy, filmy, seriale czy gry komputerowe).
Napster – pierwsza na świecie sieć Peer-to-Peer z muzyką
Jak zatem w sposób legalny i nie budzący wątpliwości udostępniać za darmo pliki objęte prawami autorskimi? Dziś wiemy, że jest to praktycznie niemożliwe, ale w 1999 roku pojawiła się pierwsza sieć P2P o nazwie Napster, założona przez Shawna Fanninga oraz Seana Parkera. Jej twórcy mieli ambicję, by ominąć nieprzychylne prawa autorskie. Napster wyróżniał się spośród znanych wówczas witryn internetowych udostępniających rozmaite materiały tym, że składał się z osobnej aplikacji do pobrania. Dzięki tej metodzie aplikacja rozprzestrzeniła się w sieci błyskawicznie poprzez marketing szeptany, a tym samym niemożliwe było całkowite usunięcie jej z obiegu.
Kolejna zaleta to niebywała łatwość obsługi. Po uruchomieniu aplikacji mogliśmy połączyć się z wybranymi serwerami, a następnie na podstawie wyszukiwarki odnaleźć i pobrać dowolny utwór muzyczny. To jednak nie wszystko, bowiem aby skorzystać z dobrodziejstw Napstera, trzeba było wybrać z dysku komputera określone elementy (foldery lub wybrane pliki), które należało udostępnić innym użytkownikom. Tym samym wraz z rozwojem sieci P2P to użytkownicy stali się głównym źródłem muzyki. Shawn Fanning uniknął w ten sposób odpowiedzialności prawnej, gdyż odciął się bezpośrednio od udostępniania materiałów objętych prawami autorskimi – tym zajmowali się użytkownicy.
Szybko okazało się jednak, że już wkrótce wybuchnie prawdziwa wojna pomiędzy wytwórniami muzycznymi a wszelkimi sieciami tego typu. W 2000 roku – a więc już rok od pojawienia się Napstera na rynku - perkusista zespołu Metallica Lars Ulrich jako pierwszy wytoczył proces Fanningowi oraz Parkerowi, a za muzykiem poszli inni wykonawcy oraz wytwórnie fonograficzne. Ostatecznie pod ich naciskiem oraz mając w perspektywie kolejnych procesy sądowe, młodzi właściciele zrezygnowali z dotychczasowej polityki, wprowadzając opłaty za pobierane utwory.
Napster okazał się na tyle rewolucyjnym rozwiązaniem, że już wkrótce zaczęły pojawiać się nowe rodzaje sieci P2P, których popularność widać do dziś. Miliony użytkowników, którzy sami napędzają wolny przepływ informacji i dóbr kulturowych w globalnej sieci - to wydaje się już dziś nie do zatrzymania. Owszem, niejednokrotnie słyszymy w mediach o zatrzymaniu różnych osób, które zostały złapane na udostępnianiu materiałów objętych prawami autorskimi. Jest to jednak tylko kropla w morzu całej struktury, która – jak pokazują liczne badania – wcale nie musi szkodzić twórcom, a wręcz pomaga zwiększać sprzedaż ich dzieł. W kolejnej części zaprezentujemy sposoby działania sieci P2P oraz skoncentrujemy się na kolejnych istotnych dla rozwoju Internetu przykładach.
Zachęcamy do zapoznania się z kolejnymi częściami cyklu:
Peer-to-Peer – definicja, historia powstania i wpływ na rozwój Internetu (cz. 2)
