Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego wprowadziła istotne zmiany w dostępie do usług płatniczych. Od momentu implementacji Dyrektywy (tj. od połowy 2018 r.) polskie banki mają obowiązek zaoferować podstawowy rachunek płatniczy konsumentom, którzy nie posiadają innego rachunku.
Podstawowy rachunek płatniczy jest prowadzony nieodpłatnie
Zasady prowadzenia podstawowych rachunków płatniczych zostały w Polsce uregulowane poprzez przepisy ustawy o usługach płatniczych (art. 59 ia i następne ustawy). Zgodnie z wprowadzanymi regulacjami banki, oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe – o ile w ramach swojej działalności oferują usługi związane z prowadzeniem rachunków płatniczych dla konsumentów – mają obowiązek oferowania podstawowych rachunków płatniczych (w skrócie nazywanych PRP).
„Podstawowy rachunek płatniczy jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1–3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, w ramach działalności wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w ust. 3”.
PRP obejmuje tylko najbardziej podstawowe transakcje
Transakcje, jakich można dokonywać w ramach podstawowego rachunku płatniczego, są ograniczone. W ramach posiadanego rachunku konsument może:
- dokonywać wpłat środków pieniężnych na rachunek;
- dokonywać wypłat gotówki z rachunku w bankomacie (zarówno na terenie Polski, jak i na terenie innych krajów) lub placówce bankowej, lub przy użyciu terminala płatniczego (jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej takie wypłaty);
- wykonywać transakcje płatnicze:
- przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty;
- przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego;
- przez wykonywanie usług polecenia przelewu, w tym stałych zleceń.
Jak zawrzeć umowę?
Podstawowy rachunek płatniczy jest prowadzony na podstawie umowy zawieranej pomiędzy bankiem a konsumentem.
Bank może odmówić zawarcia umowy
Choć w zasadzie jedynym warunkiem otwarcia i prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego jest nieposiadanie innego rachunku w złotówkach na terytorium kraju, to w niektórych sytuacjach bank może nie zgodzić się na założenie rachunku.
Bank zawsze odmówi otwarcia rachunku, jeżeli:
- istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa związanego z finansowaniem terroryzmu lub przestępstwa prania brudnych pieniędzy;
- w przypadku spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych: jeżeli konsument składający wniosek nie jest członkiem tej kasy lub nie spełnia kryteriów uzyskania statusu członka tej kasy;
- posiada uprawdopodobnioną informację o udziale konsumenta w przestępstwie popełnionym z wykorzystaniem rachunku płatniczego lub uprawdopodobnioną informację, że środki, które mają być zgromadzone na rachunku, pochodzą z przestępstwa.
Jednocześnie bank może odmówić otwarcia rachunku, jeżeli:
- konsument posiada już inny rachunek płatniczy na terytorium Polski, który umożliwia wykonywanie podstawowych (wskazanych powyżej) transakcji;
- dane identyfikacyjne konsumenta są zgodne z danymi osób znajdującymi się na międzynarodowych listach sankcyjnych lub Liście ostrzeżeń publicznych KNF,
- konsument nie ma ważnego dokumentu potwierdzającego jego tożsamości;
- konsument w rażący sposób naruszył postanowienia umowy o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego;
- konsument nie podpisał umowy o prowadzenie rachunku w przepisanym terminie;
- konsument przebywa w Unii Europejskiej nielegalnie;
- konsument nie podał adresu zamieszkania lub innego adresu korespondencyjnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W określonych sytuacjach bank ma prawo do wypowiedzenia umowy – na przykład wówczas, gdy rachunek został wykorzystany do celów niezgodnych z prawem (na przykład do popełnienia oszustwa), albo jeżeli na rachunku nie dokonano żadnych operacji przez ponad 24 kolejne miesiące (z wyjątkiem operacji z tytułu pobierania opłat lub naliczania odsetek).
