Biorąc pod uwagę przepisy Ordynacji podatkowej, należy odróżnić przypadek stwierdzenia nadpłaty od zwrotu nadpłaty. Pojęcia te są ze sobą blisko związane, jednak nie są tożsame. Mając to na uwadze, w poniższym artykule dokonamy analizy, czy podatnik, któremu odmówiono zwrotu nadpłaty, może w tym zakresie złożyć dokument, jakim jest skarga na odmowę zwrotu nadpłaty do sądu administracyjnego.
Stwierdzenie nadpłaty a zwrot nadpłaty
Przez nadpłatę rozumie się kwotę podatku zapłaconego nienależnie lub w wysokości wyższej niż należna.
Dalej wskażmy, że zgodnie z art. 77 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej nadpłata podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu albo stwierdzeniu nieważności decyzji, jeżeli w związku z uchyleniem albo stwierdzeniem nieważności decyzji nie wystąpi obowiązek wydania nowej decyzji.
Zgodnie zaś z art. 80 § 1 Ordynacji prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu.
Nadpłata najpierw musi powstać, następnie musi upłynąć termin jej zwrotu, po czym licząc od końca roku, w którym upłynął termin jej zwrotu, rozpoczyna bieg 5-letni termin, po którego upływie wygasa prawo do zwrotu nadpłaty. Skutkiem upływu tego terminu jest wygaśnięcie prawa podatnika do domagania się zwrotu nadpłaty, a także zaliczenia na poczet zaległości oraz bieżących i przyszłych zobowiązań podatkowych.
Jak zatem widać, przepisy Ordynacji podatkowej przewidują stwierdzenie nadpłaty oraz prawo do jej zwrotu, traktując te prawa odrębnie. Czym innym jest zatem stwierdzenie nadpłaty, czym innym jest wniosek o zwrot nadpłaty, czym innym zaś zwrot nadpłaty. Należy podkreślić, że zwrot nadpłaty nie zawsze wymaga jej decyzyjnego określenia, nie zawsze też dla zwrotu nadpłaty konieczny jest wniosek o jej zwrot. Ordynacja podatkowa określa bowiem sytuacje, w których zwrot nadpłaty powinien nastąpić „z urzędu”.
Z takim właśnie przypadkiem będziemy mieć do czynienia w sytuacji, gdy nadpłata wynika z decyzji organu podatkowego (np. w przypadku podatku od nieruchomości). W takim wypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której nadpłata powinna zostać zwrócona z urzędu, bez konieczności składania stosownego wniosku. Niemniej jednak trzeba mieć na uwadze, że ustawodawca, stanowiąc w art. 80 § 1 Ordynacji przedawnienie prawa do zwrotu podatku, nie powiązał go ze sposobem jego powstania.
Przykład 1.
Na skutek zmiany decyzji podatkowej 19 marca 2015 roku została wydana decyzja podatkowa w podatku od nieruchomości, w której stwierdzono nadpłatę. Zwrot nadpłaty powinien nastąpić 19 kwietnia 2015 roku. Podatnik złożył wniosek o zwrot nadpłaty 19 stycznia 2021 roku. Czy w opisanym przypadku podatnikowi przysługuje zwrot nadpłaty?
Termin do zwrotu nadpłaty rozpoczął się zatem z końcem 2015 roku i wygasł z końcem 2020 roku. To oznacza, że podatnik podatku od nieruchomości nie może skutecznie domagać się zwrotu nadpłaty w 2021 roku.
W przypadku, gdy mimo zaistnienia warunków do zwrotu nadpłaty, do niego, w wymienionych przepisami terminach, nie dochodzi, to stronie, której nadpłata jest należna, przysługuje uprawnienie do żądania jej zwrotu (wniosek o zwrot nadpłaty). Wniosek o zwrot nadpłaty wszczyna w tej sprawie postępowanie, które może zakończyć się czynnością w postaci zwrotu nadpłaty bądź wydaniem orzeczenia w takiej sprawie, pozytywnego lub negatywnego, dla strony składającej taki wniosek.
Skarga na odmowę zwrotu nadpłaty a postępowanie w tej sprawie
Załóżmy, że na skutek zmiany decyzji organu podatkowego powstała nadpłata w podatku od nieruchomości. Natomiast pojawia się pytanie, co w sytuacji, gdy nadpłata nie zostanie zwrócona w terminie 30 dni.
Jak wynika z treści wyroku WSA w Gliwicach z 26 maja 2014 roku (I SAB/Gl 3/14), upływ terminów zwrotu nadpłaty przewidzianych w art. 77 Ordynacji podatkowej rodzi uprawnienie do żądania takiego zwrotu, a wniosek w tym przedmiocie wszczyna postępowanie w sprawie zwrotu nadpłaty (art. 165 § 1 i 3 Ordynacji podatkowej), o ile organ podatkowy nie wyda postanowienia z art. 165a § 1 tej ustawy.
Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania stronie przysługuje zażalenie (art. 165a § 2 Ordynacji podatkowej), a na postanowienie organu wyższej instancji w tym zakresie – skarga do sądu administracyjnego.
Wszczęcie postępowania w sprawie zwrotu nadpłaty powoduje, że jej załatwienie powinno nastąpić zgodnie z treścią art. 139 Ordynacji podatkowej i przy zastosowaniu art. 141 tej ustawy, a złożenie wniosku w takiej sprawie przerywa bieg terminu do zwrotu nadpłaty (art. 80 § 3 Ordynacji podatkowej). O ile uprawniony wniosku takiego nie złoży w terminie z art. 80 § 1 Ordynacji podatkowej, jego prawo do zwrotu nadpłaty wygasa.
Jak wynika z treści art. 139 Ordynacji podatkowej, załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej.
Natomiast niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie.
Dalej warto zwrócić uwagę na kwestię bezczynności. Otóż zgodnie z art. 141 Ordynacji podatkowej na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie lub terminie ustalonym na podstawie art. 140 stronie służy ponaglenie do organu podatkowego wyższego stopnia.
Organ podatkowy, uznając ponaglenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby podejmuje środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Ponadto na bezczynność przysługuje podatnikowi skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Należy podkreślić, że mechanizmem przeciwdziałającym bezczynności organu w przypadku braku zwrotu nadpłaty jest wniosek o jej zwrot, a nie skarga na bezczynność. Zwrot nadpłaty lub brak tego zwrotu to czynność faktyczna, na którą nie przysługuje skarga na bezczynność organu podatkowego, o ile nie toczy się w takiej sprawie przewidziane prawem postępowanie.
Przykład 2.
Na skutek odwołania doszło do zmiany decyzji w podatku od nieruchomości w zakresie 2023 roku. Po wydaniu nowej decyzji powstała nadpłata. Organ podatkowy nie zwrócił jej w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji. Podatnik złożył skargę do WSA na bezczynność organu. Czy działanie podatnika było prawidłowe?
Skarga podatnika zostanie przez WSA oddalona. Podatnik powinien złożyć wniosek o zwrot nadpłaty w trybie art. 165 Ordynacji podatkowej. Dopiero po złożeniu takiego wniosku podatnik może złożyć ponaglenie, a następnie skargę na bezczynność do WSA.
Reasumując, w momencie gdy podatnik nie otrzyma zwrotu nadpłaty w terminie, powinien złożyć wniosek o zwrot w trybie przewidzianym przez Ordynację podatkową. Dopiero kolejnym krokiem będzie skarga do WSA na bezczynność organu.
