Zwrot nadpłaty podatku a prawo podatkowe

W przypadku podatku od nieruchomości obowiązek podatkowy spoczywa solidarnie na wszystkich współwłaścicielach. Na podstawie instytucji solidarnej odpowiedzialności pojawia się pytanie, czy ta sama zasada znajduje zastosowanie w przypadku, gdy występuje zwrot nadpłaty podatku. Odpowiedź znajdziesz w artykule!

Współwłasność w podatku od nieruchomości

Podatnikiem podatku od nieruchomości jest podmiot legitymujący się prawem własności gruntów, budynków lub budowli. Jak wynika z art. 195 Kodeksu cywilnego, własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

W myśl natomiast art. 3 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu co najmniej dwóch podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 4a–6.

Wskażmy zatem, że podatnikami podatku od nieruchomości są wszystkie osoby będące współwłaścicielami.

Każdego ze współwłaścicieli nieruchomości – jako podatnika – należy uznać za stronę postępowania podatkowego, co oznacza, że wszyscy współwłaściciele powinni być wymienieni w decyzji ustalającej wysokość podatku od nieruchomości i wszystkim ta decyzja powinna być doręczona. Jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność, to postępowanie winno toczyć się z udziałem wszystkich współwłaścicieli i kończyć się decyzją stwierdzającą solidarny obowiązek podatkowy wobec wszystkich współwłaścicieli. Nie można w jednej decyzji adresowanej do konkretnej osoby opodatkować udziału we własności nieruchomości.

Organ podatkowy powinien przeprowadzić postępowanie i wydać jedną decyzję skierowaną do współwłaścicieli ustalając im zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości, a następnie każdemu z nich decyzję tę doręczyć. W konsekwencji wszyscy współwłaściciele powinni zostać objęci jednym postępowaniem podatkowym, które kończy się wydaniem jednej decyzji.

Jak wskazał WSA w Szczecinie w wyroku z 20 września 2023 roku (I SA/Sz 245/23), w sytuacji gdy nieruchomość stanowi współwłasność, to obowiązek podatkowy ciąży na wszystkich współwłaścicielach solidarnie. Wzajemne relacje współwłaścicieli oraz spory co do zakresu posiadania nieruchomości wspólnej (korzystania lub niekorzystania z niej), pozostają bez znaczenia z punktu widzenia ponoszenia ciężarów w podatku od nieruchomości (płacenia podatku). Konflikty pojawiające się w stosunkach między współwłaścicielami należą do materii prawa cywilnego i nie mogą rodzić konsekwencji na gruncie podatku od nieruchomości.

Solidarna odpowiedzialność współwłaścicieli nieruchomości oznacza, że każdy z nich jest odpowiedzialny za cały dług podatkowy, a organ podatkowy może wybrać, od którego współwłaściciela czy też kilku współwłaściciel chce egzekwować należność podatkową.

Zobacz też:

Solidarna odpowiedzialność na gruncie prawa podatkowego

W kwestii dalszego wyjaśnienia zagadnienia solidarnej odpowiedzialności należy sięgnąć do przepisów Ordynacji podatkowej. Otóż w art. 91 Ordynacji podatkowej wskazano, że do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych.

Stosownie do art. 91 do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (kc) dla zobowiązań cywilnoprawnych. Przepis ten odsyła do przepisów kodeksu tylko w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania solidarne, a więc w zakresie wynikającej z nich solidarności.

W tym miejscu należy przywołać art. 369 kc, zgodnie z którym zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. O istnieniu solidarności bądź o jej braku przesądza zatem ustawa lub wola stron wyrażona w umowie. Innymi słowy, solidarności nie domniemywa się, lecz musi ona być ustanowiona w ustawie lub w umowie. Ponadto przyjmuje się, że w prawie podatkowym zobowiązanie solidarne może wynikać tylko z wyraźnego przepisu ustawowego.

Wynikający z art. 91 ww. ustawy nakaz stosowania przepisów regulujących solidarność jedynie w zakresie odpowiedzialności podatkowej oznacza, że organ podatkowy musi doprowadzić do powstania zobowiązania podatkowego w pełnej wysokości w odniesieniu do każdego ze współpodatników. Natomiast w fazie postępowania egzekucyjnego przysługuje mu prawo wyboru i wówczas organ może wybrać podatnika lub podatników, w stosunku do których będzie prowadził postępowanie egzekucyjne.

Istota odpowiedzialności solidarnej wynika z art. 366 § 1 kc, do którego odsyła art. 91 Ordynacji podatkowej, co oznacza, że wierzyciel (w sprawach podatkowych organ podatkowy) może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

Zwrot nadpłaty podatku od nieruchomości współwłaścicielom

Z powyższych przepisów wynika, że solidarność na gruncie prawa podatkowego dotyczy zobowiązań podatkowych. Jak natomiast wynika z treści art. 5 Ordynacji podatkowej, zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego.

Tymczasem w myśl art. 72 § 1 Ordynacji podatkowej za nadpłatę uważa się kwotę:

nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;
podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

Należy zatem podkreślić, że nadpłata podatku nie jest tożsama ze zobowiązaniem podatkowym, a to z kolei oznacza, że do nadpłaty podatku nie stosujemy wyrażonej w art. 91 Ordynacji podatkowej zasady solidarności.

Przykład 1.

Pani Iwona wraz z trzema siostrami jest współwłaścicielką nieruchomości w częściach równych. Wójt gminy miejsca położenia nieruchomości wydał decyzji ustalającą wysokość podatku od nieruchomości w kwocie 1000 zł. Trzy siostry wpłaciły po równo każda 250 zł podatku, natomiast pani Iwona przez pomyłkę wpłaciła kwotę 650 zł. W konsekwencji powstała nadpłata podatku w kwocie 400 zł. Kto powinien otrzymać zwrot nadpłaty?

Cała kwota nadpłaty powinna zostać zwrócona wyłącznie pani Iwonie. To ona nadpłaciła z własnych środków kwotę podatku, a więc zwrot nadpłaty powinien zostać wykonany wyłącznie na jej rzecz. W tym przypadku nie obowiązuje zasada solidarności, co oznacza, że nieprawidłowe byłoby dokonanie zwrotu nadpłaty po 100 zł na rzecz każdego współwłaściciela.

W przypadku współwłasności zwrot nadpłaty odbywa się na rzecz konkretnego podatnika, który zapłacił kwotę większą niż przypadająca na niego kwota z decyzji ustalającej podatek od nieruchomości.

Należy zatem zapamiętać, że występująca na gruncie prawa podatkowego zasada solidarnej odpowiedzialności odnosi się wyłącznie do zobowiązań podatkowych i nie ma zastosowania do nadpłaty podatku. To oznacza, że organ podatkowy dokonujący zwrotu nadpłaty musi przeanalizować, który ze współwłaścicieli nadpłacił podatek, ponieważ tylko na jego rzecz można dokonać zwrotu.

Polecamy:

Jak sprawdzić NIP, czyli Numer Identyfikacji Podatkowej?