Działalność gospodarcza w Polsce może być wykonywana w różnych formach. Od jakiegoś czasu dopuszczalne jest także prowadzenie działalności nierejestrowanej. Czy składka zdrowotna w działalności nierejestrowanej jest obowiązkowa? Odpowiedź znajduje się w poniższym artykule.
Czym jest działalność nierejestrowana?
Pod podjęciem działalności nierejestrowanej powinniśmy rozumieć każdą działalność zarobkową, która nie wymaga zgłoszenia ani do CEIDG, ani do KRS. Jest to forma prowadzenia firmy bez konieczności uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS. Działalność nierejestrowana jest możliwa tylko wtedy, gdy przedsiębiorca nie osiąga progu 75% wartości aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę (od 1 stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi dokładnie 4242 zł brutto). Drugim warunkiem jest to, aby przedsiębiorca w okresie ostatnich 60 miesięcy przed rozpoczęciem działalności nierejestrowanej nie wykonywał rejestrowanej działalności gospodarczej.
Działalność nierejestrowana wiąże się z pewnymi korzyściami. Przedsiębiorca nie musi zajmować się formalnym zgłaszaniem firmy do CEIDG albo KRS, znikają więc koszty ewentualnego wsparcia przy załatwianiu niezbędnych czynności. Tego rodzaju działalność nie stanowi tytułu do objęcia przedsiębiorcy ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym, rentowym, chorobowym i macierzyńskim). Nie ma zatem konieczności opłacania żadnych składek do ZUS, pod warunkiem że nie zostanie przekroczony miesięczny limit zarobków. Składka zdrowotna odprowadzana na konto NFZ również nie jest tutaj wymagana. Dla przypomnienia przy wykonywaniu rejestrowanej działalności gospodarczej i pracy na etacie składka zdrowotna jest odciągana w obu przypadkach.
Przykład 1.
Pani Anna pracuje na całym etacie, jest zatrudniona w ramach umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Kilka razy w miesiącu szyje ubrania, które następnie sprzedaje w internecie – chce w ten sposób podreperować swój domowy budżet. Dochód z dodatkowej działalności Anny nie przekracza z reguły kwoty 2000 zł miesięcznie. Czy w tym przypadku Anna musi opłacać składkę zdrowotną za działalność nierejestrowaną?
Nie, ponieważ nie ma obowiązku odprowadzania takiej składki w ramach działalności, która nie jest wpisywana do CEIDG albo KRS.
Składka zdrowotna w działalności nierejestrowanej
Jeśli działalność rejestrowana jest tylko dodatkiem do etatu, to tak naprawdę opłacanie dodatkowej składki zdrowotnej jest dla przedsiębiorcy niekorzystne. Posiada on bowiem ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pracy na etacie, odliczanie jej od działalności nierejestrowanej zmniejszałoby uzyskiwany z niej dochód. Dodatkowe składki odprowadzane do NFZ nie powodują rozszerzenia zakresu darmowych usług medycznych czy też przyspieszenia kolejki w oczekiwaniu na wizytę u specjalisty. Zupełnie inaczej, gdy taka działalność jest jedynym źródłem dochodu, a przedsiębiorca nie posiada innego tytułu ani do ubezpieczeń społecznych, ani zdrowotnych. W tym przypadku można opłacać dobrowolną składkę zdrowotną.
Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne jest możliwe, gdy wnioskodawca:
- nie jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym (np. z tytułu pracy na etacie, posiadania statusu bezrobotnego zarejestrowanego w urzędzie pracy);
- nie jest członkiem rodziny osoby ubezpieczonej;
- nie jest objęty powszechnym systemem ubezpieczenia zdrowotnego w jednym z krajów Unii Europejskiej albo Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym uprawnia do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak każda inna osoba objęta obowiązkowym ubezpieczeniem w Narodowym Funduszu Zdrowia, a także do uzyskania Karty EKUZ (europejskiego ubezpieczenia zdrowotnego).
Uzyskanie dobrowolnego ubezpieczenia w NFZ jest możliwe tylko na wniosek, który należy złożyć w oddziale wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia właściwym ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy lub w jednej z delegatur NFZ. Wzór wniosku można odnaleźć w internecie i we wszystkich oddziałach NFZ w Polsce. W przypadku osoby, która była wcześniej objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym (np. z racji wykonywania pracy na etacie), należy przygotować także:
- dokument potwierdzający ostatni okres ubezpieczenia;
- dokument potwierdzający opłaconą składkę zdrowotną z ostatniego tytułu ubezpieczenia (np. druk ZUS RMUA).
Przedsiębiorca prowadzący nierejestrowaną działalność może zgłosić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego także swoją rodzinę. W tym celu musi dołączyć do wniosku:
- druk ZUS ZZA oraz ZUS ZCNA;
- akt małżeństwa – w przypadku, gdy ubezpieczeniem ma zostać objęty małżonek wnioskodawcy;
- legitymację szkolną/studencką lub zaświadczenie o kontynuacji nauki – w przypadku, gdy ubezpieczeniem ma zostać objęte pełnoletnie dziecko wnioskodawcy.
Rodzina wnioskodawcy nie może zostać zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego wnioskodawcy, gdy:
- jest on wolontariuszem;
- jest on cudzoziemcem, który jest studentem i uczestnikiem studiów doktoranckich oraz absolwentem odbywającym w Polsce obowiązkowy staż albo jest członkiem zakonu, alumnem wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantem, nowicjuszem i juniorystą zakonu i ich odpowiednikiem albo odbywa kursy języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim.
Jeśli wniosek zostanie sporządzony prawidłowo, NFZ zaproponuje podpisanie umowy o dobrowolne ubezpieczenie. Tak naprawdę zarówno we wniosku o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, jak i w samej umowie z NFZ nie jest wskazywana informacja o prowadzeniu działalności nierejestrowanej przez wnioskodawcę. NFZ nie interesuje się, w jakim zakresie i jakiego rodzaju jest to działalność, pod warunkiem że ma ona charakter działalności nierejestrowanej, a więc niepodlegającej pod obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.
Przykład 2.
Pan Bartosz prowadzi działalność nierejestrowaną, która stanowi jego jedyne źródło dochodu. Z racji tego, że nie posiada obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ, chce dobrowolnie opłacać składki na to ubezpieczenie. Czy we wniosku do NFZ musi określać rodzaj prowadzonej działalności i wysokość uzyskiwanych z niej dochodów?
Nie, ponieważ nie są to dane potrzebne do objęcia danej osoby dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Ustawodawca ani NFZ nie wskazują, kiedy można zostać objętym dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Tym samy może to nastąpić w każdym momencie prowadzenia działalności nierejestrowanej.
Przykład 3.
Pan Igor zamierza rozpocząć działalność nierejestrowaną, nie posiada innego źródła zarobkowania. Od swojego kolegi dowiedział się, że przed faktycznym rozpoczęciem takiej działalności musi uzyskać dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Czy przyszły przedsiębiorca rzeczywiście musi najpierw zostać objęty takim ubezpieczeniem, a dopiero później rozpocząć działalność?
Nie, ponieważ rozpoczęcie działalności nierejestrowanej nie jest w żaden sposób uzależnione od posiadania jakiegokolwiek ubezpieczenia zdrowotnego ani też od daty zgłoszenia wniosku o objęcie przedsiębiorcy dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ.
Przykład 4.
Pani Michalina jest studentką studiów stacjonarnych na uczelni publicznej i od 2 lat prowadzi działalność nierejestrowaną. Studentka nie jest nigdzie zatrudniona ani nie uzyskuje dochodów z innych źródeł niż jej działalność. Koleżanka powiedziała jej, że jako studentka musi zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ, w przeciwnym razie będzie musiała zarejestrować swoją działalność – czy jest to prawda?
Nie, ponieważ w opisanej sytuacji pani Michalina jest już ubezpieczona w NFZ jako studentka. Nawet gdyby nie była objęta takim ubezpieczeniem, to fakt wykonywania działalności nierejestrowanej nie wymusza na niej zgłaszania się do NFZ. Nieodprowadzanie składek ubezpieczeniowych do NFZ nie powoduje także konieczności zmiany charakteru wykonywanej działalności, nie trzeba jej rejestrować ani w CEIDG, ani w KRS.
Podsumowanie
Składka zdrowotna w działalności nierejestrowanej, podobnie jak składki społeczne, nie jest wymagana od przedsiębiorcy. Rodzaj, wielkość i czas prowadzenia takiej działalności nie odgrywa w tym zakresie żadnego znaczenia. Przedsiębiorca może jednak wnioskować o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ, podobnie jak członków jego rodziny. Może to nastąpić w każdym momencie wykonywania działalności lub przed jej faktycznym rozpoczęciem.
