W przypadku zakupu towaru poza lokalem przedsiębiorstwa konsumenci mają prawo do jego zwrotu w ustawowym terminie. Czy sprawdzenie towaru przed jego zwrotem może być powodem odmowy przyjęcia towaru przez sprzedawcę, gdy stwierdzi, że towar był uprzednio sprawdzany przez konsumenta?
Prawo zwrotu towaru
Zgodnie z treścią art. 27 Ustawy o prawach konsumenta konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w odpowiednich przepisach ustawy. Jeżeli konsument zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki, termin do odstąpienia od umowy wynosi 30 dni.
Oświadczenie konsumenta o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość jest oświadczeniem woli jednostronnym, kształtującym prawo, niewymagającym dla swej skuteczności ani potwierdzenia lub akceptacji przedsiębiorcy, ani dokonania przez konsumenta terminowego zwrotu rzeczy.
Mimo że prawo do zwrotu towaru jest dosyć szerokie, to jednak w przypadku pewnej kategorii towarów może ulegać ograniczeniu. Sytuacje, w których konsument nie może skorzystać z możliwości odstąpienia od umowy sprzedaży zawartej na odległość, zostały szczegółowo wskazane w art. 38 ustawy o prawach konsumenta.
Sprawdzenie towaru przed jego zwrotem do sklepu
Bardzo często zdarza się, że konsumenci sprawdzają stan zakupionego produktu, a dopiero później decydują się na jego zwrot do sklepu. Co do zasady taka praktyka nie powinna pozbawiać konsumenta prawa do odstąpienia od zawartej umowy, może jednak skutkować obniżeniem wartości zwracanej mu ceny. Zgodnie bowiem z treścią art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości towaru będące wynikiem korzystania z niego w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towaru, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami art. 12 ust. 1 pkt 9 ustawy o prawach konsumenta, tj. gdy poinformował go o sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, zawartym w załączniku nr 2 do ustawy. W zależności od rodzaju zwracanego produktu sprzedawca może dokonać potrącenia jego ceny, jeśli uzna, że konsument zmniejszył wartość towaru poprzez jego uprzednie sprawdzenie.
Konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, ma co do zasady prawo do odstąpienia od umowy. Jednakże w przypadku korzystania z rzeczy nabytej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy ponosi jedynie odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy i to tylko w sytuacji, gdy został w sposób właściwy poinformowany o przysługującym mu prawie odstąpienia od umowy.
Przykład 1.
Pan Mateusz kupił robota kuchennego przez internet. Sprzedawca w przesłanych dokumentach pouczył go o prawie odstąpienia od umowy i możliwości zwrotu sprzętu. Po 2 dniach intensywnego użytkowania robota pan Mateusz stwierdził, że woli kupić tańszy sprzęt innej firmy. Zapakował sprzęt i odesłał go do sklepu, żądając jednocześnie zwrotu całej ceny. Sprzedawca przyjął zwrot, jednak stwierdził, że robot kuchenny był używany i w związku z tym odda konsumentowi tylko część zapłaconej ceny. Pan Mateusz nie zgadza się z takim stanowiskiem i twierdzi, że używał towaru tylko po to, aby sprawdzić jego poprawne działanie. Czy sprzedawca ma prawo do potrącenia zwracanej ceny za oddany sprzęt?
Tak, szczególnie że robot kuchenny nosi ślady użytkowania.
Przykład 2.
Pani Oliwia kupiła przez internet kilka bluzek, jednak po odebraniu paczki stwierdziła, że żadna z nich nie wygląda na żywo tak dobrze, jak oczekiwała. Bluzki były co prawda na nią dobre, ale postanowiła oddać je do sklepu. Każda z bluzek była przymierzona przez panią Oliwię tylko jeden raz i posiada oryginalne metki. Sprzedawca stwierdził, że ubrania były przymierzane, więc może oddać konsumentce tylko część pieniędzy – czy może tak zrobić?
Nie, ponieważ zakupione bluzki nie noszą śladów użytkowania, a pani Oliwia miała prawo je przymierzyć i sprawdzić, jak w nich wygląda. Sprzedawca ma obowiązek oddać kobiecie całą zapłaconą przez nią cenę.
Przykład 3.
Pan Piotr kupił przez internet radio samochodowe, sprzedawca nie poinformował go jednak o prawie i zasadach odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Po kilku dniach testowania sprzętu konsument stwierdził, że chce oddać produkt do sklepu. Sprzedawca przyjął radio, jednak stwierdził, że było ono użytkowane, w związku z czym odda panu Piotrowi tylko część pieniędzy – czy może tak zrobić?
Nie, ponieważ odpowiedzialność konsumenta za używanie towaru została tutaj wyłączona z powodu braku informacji o prawie do odstąpienia od umowy. Gdyby sprzedawca poinformował pana Piotra o takim uprawnieniu, mógłby potrącić część ceny w związku z uszkodzeniem przez niego radia.
Sprawdzenie towarów cyfrowych i higienicznych
Część towarów kupowanych w internecie nie podlega zwrotowi ze względu na swój szczególny charakter lub ochronę zdrowia i życia ludzi. Mowa tutaj m.in. o produktach w zapieczętowanym opakowaniu, którego po otwarciu nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu do konsumenta. Podobnie będzie w przypadku towarów cyfrowych, których pobranie i użycie co do zasady wyłącza możliwość odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Produkty, które przychodzą do konsumentów w oryginalnych opakowaniach, nie muszą być przyjmowane przez sprzedawców, jeśli należą do kategorii towarów niepodlegających zwrotowi, gdy ich opakowanie zostanie przerwane. W takim przypadku sprawdzenie zakupionej rzeczy przez konsumenta jest tożsame z utratą prawa do zwrotu.
Przykład 4.
Pan Marek zakupił w internecie 4 pudełka różnych perfum, każde z nich było oryginalnie zapakowane. Po odebraniu towaru otworzył wszystkie perfumy i sprawdził ich zapach. Mężczyzna stwierdził, że żadne z zakupionych perfum nie spełniają jego oczekiwań i poinformował sprzedawcę o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość. Sprzedawca oznajmił, że nie przyjmie towarów, ponieważ doszło do przerwania ich oryginalnych opakowań – czy miał do tego prawo?
Tak, ponieważ w orzecznictwie i doktrynie perfumy należą do kategorii towarów, których nie można zwracać, gdy ich oryginalne opakowanie zostanie naruszone. Pan Marek nie ma prawa do zwrotu takiego towaru.
Przykład 5.
Pani Elżbieta kupiła kilka paczek sterylnych bandaży elastycznych przez internet, każdy bandaż był oryginalnie zafoliowany i zabezpieczony przed ewentualnym przypadkowym otwarciem podczas transportu. Po odebraniu paczki z zamówieniem kobieta stwierdziła, że zakupiła zbyt dużą liczbę bandaży, w związku z tym napisała do sprzedawcy, że chce zrezygnować z części zamówienia. Zaznaczyła jednocześnie, że zwracany towar nie nosi śladów użytkowania, ponieważ nie został przez nią otwarty. Czy pani Elżbieta ma prawo do odstąpienia od umowy?
Tak, ponieważ zakupione bandaże nie zostały przez nią otwarte, opakowanie jest w stanie nienaruszonym, a więc nie istnieje ryzyko zagrożenia zdrowia, gdyby towar został odsprzedany innemu konsumentowi. Sprzedawca ma obowiązek przyjąć towar i zwrócić pieniądze konsumentce.
Przykład 6.
Pan Antoni kupił przez internet grę w formie cyfrowej. Po opłaceniu transakcji otrzymał plik z grą do pobrania na swój komputer. Po kilku minutach gry stwierdził, że nie jest ona tak interesująca, jak wynikało z jej opisu w sklepie. Konsument postanowił więc odstąpić od sprzedaży, o czym niezwłocznie poinformował sprzedawcę – miało to miejsce kilka godzin po opłaceniu zakupu. Sprzedawca odmówił zwrotu zapłaconej ceny – czy miał do tego prawo?
Tak, ponieważ cyfrowa gra nie podlega zwrotowi ze względu na swój charakter. Bez znaczenia jest tutaj, że pan Antonii grał tylko przez kilka minut.
Przykład 7.
Pani Beata kupiła oprogramowanie do komputera na tradycyjnym nośniku CD. Po odebraniu paczki stwierdziła, że nie potrzebuje jednak tego programu, ponieważ może z niego korzystać za darmo w pracy. Konsumentka odesłała więc oryginalnie zapakowaną płytę CD do sprzedawcy i zażądała zwrotu ceny – czy miała do tego prawo?
Tak, ponieważ nośnik CD nie był w ogóle używany, a oryginalne opakowanie nie zostało przerwane. Sprzedawca ma obowiązek zwrotu pieniędzy pani Beacie.
Podsumowanie
Sprawdzenie towaru zakupionego poza lokalem przedsiębiorstwa nie niweczy prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Konsument może zweryfikować stan zakupionej rzeczy, jednak jeśli w ten sposób zmniejszy jej wartość, to musi liczyć się z niepełnym zwrotem ceny za produkt – o ile oczywiście był wcześniej informowany przez sprzedawcę o trybie odstąpienia od umowy. W przypadku pewnych kategorii produktów nie podlegają one zwrotowi, sprawdzenie produktów związanych ze zdrowiem lub treści cyfrowych może wyłączyć możliwość zwrotu.
