Zakupy przez internet pozwalają kupującemu odstąpić od umowy w konkretnym terminie i na oznaczonych warunkach. Czy dopuszczalny jest zwrot produktu przy wykorzystaniu przesyłki za pobraniem? Czy sprzedawca może odmówić odbioru takiej przesyłki i kto tak naprawdę ponosi wszystkie koszty jeśli chodzi o odstąpienie od umowy na odległość?
Umowa zawarta na odległość
Przez umowy zawierane na odległość powinniśmy rozumieć każdą umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie. W praktyce umowy tego rodzaju są zawierane najczęściej przy pomocy formularzy internetowych, rzadziej telefonicznie lub korespondencyjnie.
Zawarcie umowy na odległość powoduje, że konsument ma prawo odstąpić od niej w ciągu 14 dni bez podawania jakiejkolwiek przyczyny. Termin ten zaczyna swój bieg od chwili doręczenia towaru kupującemu, a nie od dnia jego zakupu. Zgodnie z treścią art. 30 ust. 2 i 3 ustawy o prawach konsumenta do zachowania ww. terminu wystarczy wysłanie oświadczenia o odstąpieniu przed jego upływem. Zwrot towaru nie musi więc nastąpić w ciągu ustawowych 14 dni, aczkolwiek warto zadbać o niezwłoczne odesłanie produktu do sprzedawcy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami konsument ma obowiązek zwrócić towar przedsiębiorcy lub przekazać go osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze towar. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie towaru przed jego upływem. Warto także dodać, że jeżeli przedsiębiorca zapewnia możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy drogą elektroniczną, konsument może także odstąpić od umowy:
- przy wykorzystaniu wzoru formularza odstąpienia od umowy, stanowiącego załącznik nr 2 do ustawy o prawach konsumenta,
- przez złożenie oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy.
Odstąpienie od umowy na odległość - koszty
Koszty dostawy produktów zakupionych na odległość mogą obciążać zarówno kupującego, jak i sprzedawcę. Ustawodawca nie ingeruję w tę kwestię i pozostawia to swobodnej ocenie przedsiębiorcy. Czy taka sama zasada działa w przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość? Wszystko zależy od sprzedawcy. Jeżeli przedsiębiorca zgadza się na pokrycie kosztów zwrotu towaru, poniesie je we własnym zakresie. Podobnie będzie, gdy kupujący nie zostanie poinformowany o konieczności ponoszenia kosztów odstąpienia od umowy. Gdy sprzedawca zastrzeże jednak, że koszty odstąpienia od umowy zawartej na odległość obciążają drugą stronę transakcji, to za zwrot będzie musiał zapłacić kupujący. Pamiętajmy jednak, że ewentualny zwrot kosztów za przesyłkę kierowaną do sprzedawcy może opiewać wyłącznie na najtańszą formę dostawy i to nawet wtedy, gdy kupujący wybierze najdroższą opcję transportu.
Przykład 1.
Pan Patryk kupił sprzęt RTV przez internet. Sprzedawca oferował różne opcje dostawy, przy czym najtańsza kosztowała 15 zł, a najdroższa 35 zł. Kupujący skorzystał z najtańszej opcji. Sprzedawca wskazał w regulaminie swojego sklepu, że odstąpienie od umowy pozwala zwrócić zakupione produkty na koszt sprzedawcy wyłącznie w najtańszej formie dostawy. Pan Patryk stwierdził po 3 dniach, że skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy. Chciał jednak, aby sprzęt wrócił do sklepu jak najszybciej, więc wybrał droższą formę dostawy za 35 zł. Czy sprzedawca jest zobowiązany do zwrotu kosztów przesyłki poniesionych przez kupującego?
Tak, ale tylko do wysokości 15 zł, ponieważ dla tej transakcji były to najmniejsze koszty dostawy.
Przykład 2.
Pani Anita kupiła ubrania przez internet i zapłaciła za dostawę 12 zł. W regulaminie sklepu nie ma żadnej informacji o tym, kto ponosi koszty zwrotu towaru, gdy kupujący odstąpi od umowy w ustawowym terminie. Regulamin nie przewiduje też, w jakiej wysokości miałby nastąpić ewentualny zwrot takich kosztów. Kobieta odstąpiła od umowy i wysłała ubrania do sklepu kurierem, który kosztował ją 40 zł. Czy sprzedawca ma w tym przypadku obowiązek zwrotu kosztów dostawy?
Tak, ponieważ nie odniósł się do kwestii zwrotu kosztów przy odstąpieniu od umowy zawartej na odległość. Przyjmujemy wówczas, że to kupujący ponosi wtedy wszystkie koszty transportu zwrotnego, bez względu na to ile początkowo kosztowała wysyłka ubrań.
Zwrot towaru za pobraniem
Duża część przedsiębiorców handlujących na odległość zamieszcza w swoich regulaminach zakaz dokonywania zwrotów towarów przy wykorzystaniu paczek za pobraniem. Takie zapisy są zgodne z obowiązującym prawem, więc konsumenci nie mogą ich kwestionować. Jeśli w regulaminie sklepu znajdzie się zakaz odbierania przesyłek za pobraniem, to kupujący musi być świadomy, że zwracana paczka trafi do niego z powrotem i poniesie za nią wszystkie możliwe koszty. Pamiętajmy, że przedsiębiorca nie ma obowiązku odebrania przesyłki pobraniowej, jeśli takiej nie zamawiał. Dotyczy to również sytuacji, w której odstępujący od umowy konsument zaznacza w swoim oświadczeniu, że zwróci towar przy użyciu takiej właśnie formy transportu. Część prawników uważa, że w takim przypadku oświadczenie o odstąpieniu od umowy z zastrzeżeniem przesyłki pobraniowej nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Kupujący musi liczyć się więc z sytuacją, w której zwrot towaru ponownie do niego wróci i jednocześnie upłynie 14-dniowy termin na złożenie skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość. Oczywiście, jeśli sprzedawca zgodzi się na przyjęcie przesyłki pobraniowej, to odstąpienie od umowy musimy uznać za skuteczne. Takie przypadki stanowią w Polsce jednak rzadkość.
Przykład 3.
Pani Weronika prowadzi sklep internetowy z obuwiem. W regulaminie sprzedaży zastrzegła, że zwrot towaru w ramach odstąpienia od umowy przez konsumenta nie może odbyć się poprzez przesyłkę pobraniową bez względu na jej wartość. Pani Iwona, która kupiła kilka par butów w tym sklepie, postanowiła oddać jedną parę w ramach dopuszczalnego ustawowego odstąpienia od umowy. Kupująca wybrała jednak przesyłkę za pobraniem, ponieważ nie przeczytała w ogóle regulaminu sklepu. Pani Weronika nie odebrała przesyłki od pani Iwony, w związku z czym buty wróciły ponownie do kupującej. Ze względu na trudności transportowe cały proces zajął aż 21 dni. Czy pani Iwona może ponownie zwrócić buty, korzystając tym razem z innej metody dostawy?
Zdaniem większości prawników nie, ponieważ minął już termin 14 dni na odstąpienie od umowy. Pierwsze odstąpienie należy uznać za nieważne od samego początku, ponieważ w regulaminie sklepu wyraźnie zastrzeżono, że sprzedawca nie musi odbierać przesyłek pobraniowych, nawet tych, które dokonywane będą w ramach odstąpienia od umowy zawartej na odległość.
Przykład 4.
Pan Michał skorzystał z prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość i oddał zakupiony produkt przy wykorzystaniu przesyłki za pobraniem. W regulaminie sklepu nie zawarto zakazu wysyłania przesyłek za pobraniem w ramach odstąpienia od umowy. Właściciel sklepu nie odebrał jednak przesyłki pana Michała, twierdząc, że nie zamawiał żadnej przesyłki, za którą musiałby coś zapłacić. Czy sprzedający mógł odmówić odebrania zwracanego towaru?
Tak i to bez względu na to, czy wiedział, kto i w jakim celu wysłał do niego towar. Brak odpowiedniego zapisu w regulaminie sklepu nie pozwala kupującym na wysyłanie zwracanych towarów przy pomocy przesyłek pobraniowych.
Uszkodzenie zwrotnej przesyłki pobraniowej
Wysyłanie towaru do sklepu przy pomocy przesyłki pobraniowej wiąże się także z kolejnym kłopotem, który będzie obciążał konsumenta. Chodzi oczywiście o uszkodzenie przesyłki w transporcie. Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za tego rodzaju zdarzenia, ponieważ to nie on zamawiał towar. Nawet jeśli przyjmie przesyłkę pobraniową i okaże się ona zniszczona, to konsekwencje obciążą kupującego. Sprzedawca może wówczas odmówić uznania odstąpienia od umowy z powodu wad towaru, który nie może nosić śladów użytkowania. W takim przypadku odeśle zniszczony produkt na koszt kupującego i odmówi uznania odstąpienia.
Przykład 5.
Pan Tomasz odstąpił od umowy zawartej na odległość i wysłał produkty przesyłką za pobraniem. Pomimo że sprzedawca nie przyjmuje tego rodzaju przesyłek, jedna z nowych pracownic odebrała przesyłkę przez pomyłkę. Po rozpakowaniu okazało się, że towar był zniszczony – nie wiadomo jednak, czy było to winą złego transportu, czy kupującego. Czy sprzedawca może uznać odstąpienie od umowy za bezskuteczne i zwrócić towar panu Tomaszowi? Kto w takim przypadku poniesie koszty przesyłek?
Sprzedawca może oddać produkty kupującemu i obciążyć go kosztami obu przesyłek, tj. przesyłki pobraniowej oraz przesyłki zwrotnej do kupującego. Ryzyko zniszczenia towaru wysyłanego za pobraniem obciąża bowiem kupującego, a nie sprzedawcę.
Podsumowując, przedsiębiorca nie ma obowiązku odbierania przesyłek za pobraniem od konsumentów, którzy korzystają z prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość. W takiej sytuacji przesyłka jest zwracana do kupującego, który zostaje obciążony dodatkowymi kosztami. Nawet jeśli sprzedawca zdecyduje się przyjąć taką przesyłkę, to skutki jej ewentualnego zniszczenia obciążają zawsze kupującego. Forma przesyłki za pobraniem jest zawsze ryzykowna dla konsumenta, ponieważ może doprowadzić do tego, że upłynie termin na złożenie skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość.
