Przepisy dotyczące obrony Ojczyzny szczegółowo regulują zwolnienia od pracy w związku ze służbą wojskową. W zależności od potrzeb wojska pracownik może zostać objęty zwolnieniem od pracy lub mieć prawo do urlopu bezpłatnego. Jakie rodzaje zwolnień są przewidziane w aktualnie obowiązujących regulacjach prawnych — więcej na ten temat w artykule.
Zwolnienia od pracy w związku ze służbą wojskową — podstawa prawna
Okoliczności uzasadniające zwolnienie pracownika od pracy w związku z potrzebami wojska oraz prawa tej osoby związane z tym faktem zostały określone w Ustawie z dnia 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny, zwanej dalej „ustawą”.
Zwolnienia pracownika od pracy w związku z wezwaniem przez organ właściwy w sprawach obronności państwa
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy osoby podlegające obowiązkowi obrony są obowiązane do osobistego stawienia się na wezwanie właściwych organów w sprawach dotyczących tego obowiązku.
Rekompensata przysługuje za każdy dzień w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego, ustalanego na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Rekompensatę wypłaca organ wzywający na podstawie zaświadczeń wydanych przez pracodawców.
W tym przypadku stosuje się przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, dalej określanego jako „rozporządzenie”.
Pracodawca obowiązany jest zwolnić pracownika wezwanego do osobistego stawiennictwa przed organem właściwym do spraw w zakresie powszechnego obowiązku obrony na czas niezbędny do załatwienia wszelkich czynności będących przedmiotem wezwania.
Jak wynika z § 16 ust. 2 rozporządzenia, w razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu – w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia.
Przykład 1.
Pracownik otrzymał wezwanie do osobistego stawiennictwa w siedzibie wojskowego centrum rekrutacji (WCR). Jeżeli pracownik nie ma u swojego pracodawcy prawa do wynagrodzenia za czas niezbędny na stawienie się w WCR, to przysługuje mu zryczałtowana rekompensata od wojskowego organu. W takim przypadku pracownik powinien przedłożyć wystawione przez pracodawcę zaświadczenie o braku prawa pracownika do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy.
Kolejny rodzaj zwolnienia od pracy pracownika dotyczy osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej, przy czym w tym przypadku wezwany pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracodawca osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej jest obowiązany, na czas stawienia się przed komisją wojewódzką oraz komisją do spraw służby zastępczej, udzielić tej osobie zwolnienia od świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Powyższy przepis stosuje się również w przypadku wezwania osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej przez marszałka województwa w sprawach związanych ze służbą zastępczą w podmiocie.
Zwolnienia od pracy przysługujące pracownikowi powołanemu do czynnej służby wojskowej oraz dla rezerwisty
Stosownie do brzmienia art. 311 ust. 1 ustawy na wniosek pracownika powołanego do czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej, oraz pełniącego służbę w rezerwie pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia na 2 dni.
Powołana regulacja nie ma jednak zastosowania w przypadku powołania w trybie natychmiastowego stawiennictwa.
Ponadto na wniosek pracownika, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, jednorazowo, nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni — pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy po odbyciu tej służby na 1 dzień, bez zachowania prawa do wynagrodzenia (art. 311 ust. 3 ustawy).
Przykład 2.
Pracownik odbył terytorialną służbę wojskową rotacyjnie — nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy w wymiarze 1 dnia, jednakże bez zachowania prawa do wynagrodzenia.
Przykład 3.
Osoba będąca pracownikiem odbyła terytorialną służbę wojskową (jednorazowo, nieprzerwanie przez 30 dni). Pracodawca po powrocie pracownika udzielił mu 1 dnia zwolnienia, przy czym wypłacił mu z własnych środków wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy.
Takie działanie jest dopuszczalne, ponieważ art. 311 ust. 4 ustawy stanowi, że w przypadkach określonych w art. 311 ust. 1 i 3 ustawy pracodawca może — na własny koszt — wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy.
Urlopy bezpłatne udzielane pracownikowi w związku z potrzebami wojska
Zgodnie z art. 305 ust. 1 ustawy pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie — z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy — urlopu bezpłatnego na okres trwania tej służby.
Przykład 4.
Pracownika wezwano do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie w trybie natychmiastowego stawiennictwa. W takich okolicznościach pracodawca udzielił wezwanemu urlopu bezpłatnego na podstawie zawiadomienia szefa WCR. Podczas korzystania z urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia pracownicze, z wyłączeniem prawa do wynagrodzenia.
Powyższe zasady udzielania urlopu bezpłatnego znajdują odpowiednie zastosowanie również w odniesieniu do żołnierza rezerwy.
W czasie pełnienia dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej realizuje się:
- szkolenie podstawowe w wymiarze do 28 dni zakończone przysięgą wojskową i wydaniem książeczki wojskowej,
- szkolenie specjalistyczne połączone z wykonywaniem obowiązków na stanowisku służbowym albo w trakcie kształcenia kandydata do zawodowej służby wojskowej następującego po jego powołaniu do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej – w wymiarze do 11 miesięcy.
Jakich zwolnień udzielamy pracownikowi w związku ze służbą wojskową? Podsumowanie
Osoby podlegające obowiązkowi obrony są obowiązane do osobistego stawienia się na wezwanie właściwych organów, a pracodawca obowiązany jest zwolnić takiego pracownika. Zatrudnionym, którzy nie otrzymali wynagrodzenia za czas opuszczony z powodu wezwania, przysługuje, na ich żądanie, zryczałtowana rekompensata. Natomiast w przypadku wezwania na kwalifikację wojskową pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracodawca jest ponadto obowiązany udzielić pracownikom urlopów bezpłatnych na czas wykonania obowiązków wynikających z potrzeb wojska.
