Cesja samochodu w leasingu – skutki prawne i podatkowe

Leasing pozostaje nadal jedną z najatrakcyjniejszych form finansowania pojazdów w prowadzonej działalności gospodarczej. Pozwala na korzystanie z pojazdu i jednocześnie umożliwia dokonywanie odliczeń podatkowych, co niewątpliwie stanowi korzyść dla przedsiębiorców. Jednakże dynamika prowadzenia działalności gospodarczej wymaga tzw. odstąpienia leasingu poprzez dokonanie cesji. Jakie skutki prawne i podatkowe niesie za sobą cesja samochodu w leasingu? Odpowiedź poniżej.

Cesja samochodu w leasingu – skutki prawne

Cesja samochodu w leasingu to nic innego jak przeniesienie uprawnień z umowy z jednego podmiotu na drugi. Możliwość i ważność cesji zależy w dużej mierze od samej umowy leasingu, która zawarta powinna być na piśmie. Powyższe wynika z art. 709² Kodeksu cywilnego. Niezachowanie powyższego rygoru powoduje nieważność umowy.

Sama umowa leasingu może w kwestii cesji zawierać dwie opcje:

1. postanowienia umowy dopuszczają możliwość cesji;
2.  postanowienia umowy nie dopuszczają cesji.

W drugim przypadku możliwość cesji mogłaby wynikać z wyłącznej woli leasingodawcy i dokonania jej na mocy porozumienia stron za zgodą leasingodawcy.

Warunki uznania konkretnej umowy leasingu za umowę leasingu operacyjnego dotyczą wyłącznie kwestii przedmiotowych umowy, a zatem dokonanie zmian po stronie podmiotowej (zmiany osoby korzystającego) w żaden sposób nie wpływa na treść przedmiotową umowy i wynikające z niej prawa i obowiązki. Oznacza to, że po wstąpieniu do umowy nowego korzystającego nie ulegają zmianie podstawowe okresy trwania umowy, wysokość opłat czy też przedmiot, którego umowa dotyczy. W dalszym ciągu finansujący będzie uprawniony do odsprzedaży przedmiotu leasingu nowemu korzystającemu na zasadach i w terminach określonych w umowie z poprzednim korzystającym.

Wobec tego, co do zasady poza zmianami podmiotowymi pozostałe warunki umowy nie ulegają zmianie.

Przykład 1.

Jan Kowalski prowadzi działalność gospodarczą. W styczniu 2023 roku zawarł umowę leasingu na samochód osobowy. Niestety z uwagi na problemy finansowe zdecydował się na cesję umowy na inny podmiot. Leasingodawca wyraził na nią zgodę i na mocy porozumienia i zmiany umowy głównej leasingu w miejsce Jana Kowalskiego wstąpił Kazimierz Nowak. Strony podpisały aneks do umowy leasingu. Pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian.

Cesja leasingu – skutki podatkowe

Stosownie do treści art. 23a pkt 1 ustawy o PIT, ilekroć w rozdziale jest mowa o umowie leasingu – rozumie się przez to umowę nazwaną w Kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron (zwana dalej finansującym) oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie (zwanej dalej korzystającym) podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów. 

W myśl art. 23b pkt. 1 ustawy o PIT opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowią przychód finansującego i odpowiednio w przypadku, o którym mowa w pkt 1, koszt uzyskania przychodów korzystającego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, jeżeli:

1. umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym nie jest osoba wymieniona w pkt 2, została zawarta na czas oznaczony stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli przedmiotem umowy leasingu są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na okres co najmniej 5 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości;
2. umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, została zawarta na czas oznaczony;
3. suma ustalonych opłat w umowie leasingu, o której mowa w pkt 1 lub 2, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu; przepis art. 19 stosuje się odpowiednio.

Kwestia zmiany podmiotu leasingu w ustawie o PIT pojawia się w art. 23a pkt 2. W definicji legalnej podstawowego okresu umowy „rozumie się przez to czas oznaczony, na jaki została zawarta ta umowa, z wyłączeniem czasu, na który może być przedłużona lub skrócona; w przypadku zmiany strony lub stron tej umowy podstawowy okres umowy uważa się za zachowany, jeżeli inne postanowienia umowy nie uległy zmianie”.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów dotyczących samochodu osobowego opłat wynikających z umowy leasingu, o której mowa w art. 23a pkt 1, umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, z wyjątkiem opłat z tytułu składek na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej kwota 150 000 zł pozostaje do wartości samochodu osobowego będącego przedmiotem tej umowy.

Jak wynika z wyjaśnień Ministra Finansów z 9 kwietnia 2020 roku, „wartość samochodu, o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy o PIT, to wartość wynikająca z umowy powiększona o podatek od towarów i usług, który zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług nie stanowi dla korzystającego podatku naliczonego oraz naliczony podatek od towarów i usług, w tej części, w jakiej zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług podatnikowi korzystającemu nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług. Wartość samochodu wynikająca z umowy musi odpowiadać faktycznej (aktualnej) wartości rynkowej takiego samochodu na dzień jej zawarcia”.

W przypadku cesji umowy leasingu ważne jest określenie wartości rynkowej samochodu. Niestety organy podatkowe są w tej kwestii rozbieżne:

1. według stanowiska Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej zawartego w interpretacji indywidualnej z 22 października 2019 roku, 0115-KDIT2-3.4011.379.2019.2.PS, „wartość samochodu, o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, to wartość rynkowa samochodu ustalona na dzień zmiany lub odnowienia umowy leasingowej”;
2. według stanowiska Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej zawartego w interpretacji indywidualnej z 16 listopada 2020 roku, 0112-KDIL2-2.4011.589.2020.2.AA, „jeżeli Wnioskodawca przejął umowę leasingu w trakcie jej trwania, to jako wartość samochodu dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych powinien przyjąć wartość samochodu z pierwotnego brzmienia umowy leasingu”.

Wobec tego bezpieczniejsze jest przyjęcie stanowiska, że nowy korzystający, rozliczając koszty podatkowe z tytułu przejętej umowy leasingowej, jest zobowiązany do stosowania limitu zgodnie art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który ustala się na podstawie wartości samochodu osobowego będącego przedmiotem umowy (mimo że przejmuje umowę leasingu w trakcie jej trwania, to limit odnosi się do wartości samochodu z pierwotnego brzmienia umowy leasingu).

Pozostałe skutki podatkowe są neutralne dla stron, przejmujący leasing może dokonywać odliczeń od podatku kosztów związanych z przedmiotem leasingu oraz opłatami leasingowymi.