Sprzedaż produktów cyfrowych – aspekty prawno-księgowe

Niniejsze opracowanie skupia się na produktach cyfrowych – na tym, czym one są, jakie są ich przykłady oraz czym różnią się one, w aspektach prawnych i księgowych, od sprzedawania produktów realnych. Jaka jest różnica przy sprzedaży książki w wersji papierowej, e-booka lub audiobooka? Czy sprzedaż produktów cyfrowych wiąże się z tym, że na sprzedającego nakładane są dodatkowe obowiązki? Na te pytania odpowiedź zostanie udzielona w dalszej części artykułu.

Czym są produkty cyfrowe – podstawa prawna?

Zgodnie z Ustawą z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta wyodrębnione zostały następujące definicje:

1. treść cyfrowa to dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej;
2. usługa cyfrowa to usługa, która pozwala konsumentowi na:
1. wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,
2. wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,
3. inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej;
3. towar z elementami cyfrowymi to towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową bądź z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie.

Rodzaje mediów cyfrowych

Można wyróżnić następujące rodzaje produktów cyfrowych:

• media cyfrowe, takie jak radia, telewizja, podcasty; 
• platformy streamingowe;
• aplikacje cyfrowe, zarówno te na urządzenia mobilne, jak i stacjonarne, które są tworzone, modyfikowane, w zasadzie każdego dnia;
• cyfrowe platformy sprzedażowe;
• cyfrowe platformy usługowe;
• platformy do gier online;
• platformy społecznościowe, np. Facebook, Instagram, które równolegle zawierają się w aplikacjach cyfrowych;
• produkty cyfrowe.

Do produktów cyfrowych można zaliczyć:

• oprogramowanie;
• audiobooki;
• e-booki;
• pliki z muzyką;
• pliki z filmami;
• pliki ze zdjęciami;
• inne treści, które, bezpłatnie lub odpłatnie, można nabywać i korzystać z nich w formie elektronicznej.

Na podstawie powyższego można wskazać, że sprzedaż produktów cyfrowych ma wiele zalet związanych z samym procesem sprzedaży. Nie ma bowiem konieczności wysyłania towaru, jest on dostępny natychmiast, nie są ponoszone koszty związane z jego magazynowaniem.

Aspekty księgowe sprzedaży produktów cyfrowych

Pierwszym, zasadniczym aspektem sprzedaży produktów cyfrowych jest określenie kwestii, jaką stawką podatku od towarów i usług opodatkowane są te towary.

Od 1 listopada 2019 roku obowiązuje 5-procentowa stawka VAT na e-booki i audiobooki. Dzięki temu publikacje elektroniczne podlegają takiej samej preferencyjnej stawce jak książki drukowane. Dlatego bardzo często cena książki w wersji tradycyjnej oraz e-booka nie różni się lub różni się nieznacznie. Zmiana jest wynikiem nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług, która wprowadziła korzystniejsze warunki dla treści cyfrowych.

Pozostałe produkty cyfrowe, takie jak oprogramowanie, muzyka, filmy i inne multimedia, zazwyczaj podlegają standardowej stawce VAT, czyli 23%.

Inną kwestią jest ta związana z obowiązkiem stosowania w przedsiębiorstwie, które zajmuje się sprzedażą, kasy fiskalnej.

Wiele podmiotów zastanawia się bowiem, czy przy sprzedaży produktów cyfrowych mają obowiązek wystawiania paragonu z kasy fiskalnej, czy też nie.

Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2023 roku w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Zgodnie z przepisami nie ma konieczności rejestrowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej, ale należy prowadzić ewidencję. Można to robić na podstawie wystawianych faktur, potwierdzenia wpływów na rachunku bankowym czy wyciągu z rachunku.

Sprzedawca nie może nie ewidencjonować sprzedaży, choć nie musi robić tego za pomocą kasy rejestrującej.

Warunkiem jest jednak prowadzenie sprzedaży i otrzymywanie zapłaty wyłącznie w formie bezgotówkowej. Jeżeli sprzedawca przyjmie zapłatę ceny za produkt cyfrowy w formie gotówki, musi wystawić stosowny paragon – zewidencjonować sprzedaż przy zastosowaniu kasy rejestrującej.

Z powyższego wynikają zatem dwie odmienności:

• możliwość skorzystania ze zwolnienia z obowiązku rejestrowania sprzedaży za pośrednictwem kasy rejestrującej;
• inne stawki podatku VAT w zależności od typu produktu cyfrowego, który jest sprzedawany.

Aspekty prawne sprzedaży produktów cyfrowych

Konsumenci przyzwyczaili się już do wygody, którą daje 14-dniowe prawo do odstąpienia od umowy zawieranej na odległość, poza lokalem przedsiębiorstwa, bez podawania żadnego powodu. Nie jesteś zadowolony z produktu? Zwróć go!

Ta zasada nie ma jednak racji bytu w przypadku zakupu produktów cyfrowych. Na podstawie art. 38 ust. 1 pkt 13 ustawy o prawach konsumenta prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów o dostarczanie treści cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, jeżeli przedsiębiorca rozpoczął świadczenie za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy i przyjął to do wiadomości, a przedsiębiorca przekazał konsumentowi potwierdzenie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 2 albo art. 21 ust. 1 ustawy.

Z powyższego wynika zatem dodatkowy obowiązek informacyjny sprzedającego, który musi pouczyć konsumenta w sposób wyraźny przed zawarciem umowy, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy i przyjął to do wiadomości.

Jeżeli przedmiotem działalności będzie sprzedaż e-booków czy innych produktów cyfrowych, warto również zadbać o odpowiednie określenie jej według Polskiej Klasyfikacji Działalności.

Kluczowe zatem jest, aby sprzedający pouczył w należyty sposób kupującego o tym, że nie będzie przysługiwało mu prawo odstąpienia od umowy, a przekazanie mu produktu cyfrowego w formie elektronicznej kończy transakcję.

Jeśli zatem osoba zapłaci przykładowo za e-booka, „przeklikuje” zgody, które pojawiają się na ekranie, a po czasie zorientuje się, że zamówiła pozycję w formie e-booka zamiast tradycyjnej książki albo zamówiła podobny tytuł, ale inny niż ten, który ją interesował, to nie ma możliwości odstąpienia od umowy i odzyskania zapłaconej ceny.

Dlatego też przedsiębiorcy-sprzedawcy muszą zadbać o zamieszczenie odpowiedniej informacji dla kupujących, ale i kupujący muszą je czytać ze zrozumieniem, aby nie doszło do sytuacji, w której dokonają zakupu innego produktu niż zamierzony – na przykład pozycji cyfrowej zamiast fizycznej czy choćby zamiast e-booka nabędą audiobooka.

Sprzedaż produktów cyfrowych - podsumowanie

Wskazać należy, że coraz więcej produktów pojawia się w wersji cyfrowej – książki, filmy, słuchowiska. Nie są one przekazywane na żadnym namacalnym nośniku, a w formie elektronicznej – jako plik.

Przedsiębiorca, który takie transakcje zawiera, ma obowiązek ich ewidencjonowania, ale jeżeli przyjmuje płatność w formie bezgotówkowej, nie musi rejestrować sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej.

Ponadto sprzedaż e-booków opodatkowana jest podatkiem VAT o stawce 5%.

Przedsiębiorca ma szczególne zobowiązanie w zakresie informowania konsumentów o zasadach nabywania produktów cyfrowych w kontekście tego, że jego przekazanie w formie elektronicznej uniemożliwia dokonanie odstąpienia od umowy. Jest to istotne zarówno dla sprzedającego, jak i dla nabywcy.