Alimenty zazwyczaj kojarzą się ze świadczeniami na rzecz małoletnich dzieci. Okazuje się jednak, że dorośli również mogą być uprawnieni do tego rodzaju środków. Obowiązek alimentacyjny może powstać pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami – trzeba jednak pamiętać, że jest to dopuszczalne tylko w konkretnych okolicznościach. Kiedy jest dopuszczalne świadczenie alimentacyjne dla byłego małżonka? Sprawdź!
Czym są świadczenia alimentacyjne?
Obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu uprawnionej osobie środków utrzymania i wychowania. W praktyce jego realizacja przybiera postać pieniężną – zobowiązany wpłaca na rzecz uprawnionego określoną kwotę w regularnych odstępach czasu.
Przepisy dopuszczają wykonywanie obowiązku alimentacyjnego w inny sposób, np. poprzez dostarczanie odpowiednich środków potrzebnych do życia – jedzenia, ubrań, opału, opłacania czynszu osoby uprawnionej.
Alimenty a rozwód
Świadczenia alimentacyjne pojawiają się najczęściej już po uzyskaniu wyroku rozwodowego. Uprawnionymi w takim przypadku są najczęściej wspólne małoletnie dzieci stron. Byli małżonkowie również mają prawo do tego rodzaju świadczeń – wiele jednak zależy od orzeczenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego.
Wina rozwodowa
Sądy, które zajmują się sprawami rozwodowymi, mają w obecnym stanie prawnym ograniczony zakres wyrokowania w kwestii winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Wyroki rozwodowe mogą być wydawane w następujących wariantach:
- wyrok bez orzekania o winie za rozkład pożycia małżeńskiego (taka sytuacja występuje tylko na zgodny wniosek stron),
- wyrok z orzeczeniem winy za rozkład pożycia małżeńskiego tylko wobec jednego małżonka,
- wyrok z orzeczeniem winy za rozkład pożycia małżeńskiego wobec obojga małżonków.
Orzeczenie winy rozwodowej ma istotny wpływ na kwestię ustalenia odpowiedzialności alimentacyjnej pomiędzy byłymi małżonkami. W zależności od tego, kto ponosi taką winę, zakres świadczeń alimentacyjnych będzie zupełnie inny.
Świadczenie alimentacyjne w przypadku braku winy rozwodowej
Jeśli rozwiązanie małżeństwa nastąpi bez orzekania o winie za rozkład pożycia małżeńskiego, uprawnionym do świadczenia alimentacyjnego jest tak naprawdę każdy z byłych małżonków. Kluczowym warunkiem jest jednak to, aby osoba żądająca alimentów znajdowała się w niedostatku.
Pojęcie niedostatku jest bardzo ogólne – przepisy nie definiują jednoznacznie tego terminu. Pomocne w tym zakresie jest więc orzecznictwo.
Niedostatek o którym mowa w art. 60 § 1 KRO ma miejsce nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, ale również gdy nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.
Stan niedostatku, który uprawnia byłego małżonka do żądania świadczeń alimentacyjnych, może wystąpić zarówno w toku postępowania rozwodowego, jak i po uprawomocnieniu się wyroku rozwiązującego małżeństwo.
Świadczenie alimentacyjne w przypadku winy rozwodowej obojga małżonków
Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku, gdy sąd uzna oboje małżonków za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego. Tutaj również każda ze stron będzie miała prawo żądać świadczeń alimentacyjnych, o ile oczywiście popadnie w stan niedostatku.
Świadczenie alimentacyjne w przypadku winy rozwodowej jednego z małżonków
Zupełnie inaczej przedstawia się kwestia alimentacji, gdy tylko jeden z małżonków uznany został za wyłącznie winnego rozwodu.
Zgodnie z art. 60 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.
Wina rozwodowa, która będzie przypisana tylko jednej ze stron, umożliwia małżonkowi niewinnemu łatwiejsze dochodzenie świadczeń alimentacyjnych. W tym przypadku nie trzeba pozostawać w stanie niedostatku – wystarczające jest wykazanie, że nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej niewinnego małżonka. Mówimy wówczas o tzw. rozszerzonej odpowiedzialności alimentacyjnej.
„Dla oceny czy warunek przewidziany w art. 60 § 2 KRO został spełniony, istotne jest porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z hipotetycznym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. Ocena, w jakim zakresie nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo, nie zaś z sytuacją rzeczywiście występującą przed rozwodem”.
Od czego zależy wysokość alimentów na rzecz byłego małżonka?
Świadczenia alimentacyjne ustalane są najczęściej kwotowo – pod postacią konkretnej sumy pieniężnej. Wysokość alimentów zależy tak naprawdę od dwóch czynników:
- od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
- od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji powinny być wykazane odpowiednimi dokumentami, takimi jak np. rachunkami za media, wynajem mieszkania, zakup żywności lub lekarstw.
Z kolei na zakres możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji będzie składał się nie tylko dochód z wykonywanej pracy, ale także zgromadzony lub otrzymany majątek – np. w drodze spadku lub darowizny.
Sąd, orzekając wysokość świadczeń alimentacyjnych, bierze pod uwagę te dwa czynniki łącznie. Innymi słowy, usprawiedliwione potrzeby jednego z małżonków nie wystarczą, aby uzyskać wysokie alimenty, jeśli zobowiązanego nie będzie stać do ich świadczenia (np. gdy nie ma stałej pracy lub sam potrzebuje pomocy finansowej).
Czas trwania świadczeń alimentacyjnych pomiędzy byłymi małżonkami
Świadczenie alimentacyjne dla byłego małżonka jest ograniczone czasowo. Zgodnie z treścią art. 60 § 3 KRO, „obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni”.
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami trwa zatem do chwili zawarcia nowego małżeństwa przez uprawnionego do tego rodzaju świadczeń.
„Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu, ustalony wyrokiem sądowym orzekającym rozwód z winy obu stron, nie wygasa po upływie 5 lat od daty wydania orzeczenia. Osobie takiej przysługuje zatem prawo do renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.
Świadczenie alimentacyjne dla byłego małżonka
Świadczenia alimentacyjne są dopuszczalne nie tylko dla małoletnich dzieci, ale również dla osób dorosłych. Dotyczy to także rozwiedzionych małżonków.
Żądanie zapłaty alimentów może zostać zgłoszone zarówno w toku sprawy rozwodowej, jak i po jej prawomocnym zakończeniu.
O tym, w jakich sytuacjach można żądać alimentów od byłego małżonka, decyduje każdorazowo kwestia ustalonej winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Przy braku winy lub winie obojga małżonków, żądanie alimentów uzależnione jest od pojawiania się tzw. niedostatku po stronie uprawnionego. Z kolei wina rozwodowa tylko jednego z małżonków upraszcza sprawę – alimentów można żądać już wtedy, gdy sytuacja materialna uprawnionego pogorszyła się na skutek orzeczenia rozwodu (nie ma potrzeby wykazywania niedostatku).
Równie istotne jest wskazanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji, a także możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do tych świadczeń.
