Alimenty to temat, który budzi wiele kontrowersji. Większość spraw w sądach rodzinnych dotyczy właśnie wysokości i zasad wypłaty tego świadczenia. Alimenty mogą być orzeczone przez sąd okręgowy w wyroku rozwodowym albo przez sąd rejonowy (sąd rodzinny). Rodzic zobowiązany do ich zapłaty musi – w zależności od okoliczności sprawy – przekazywać je co miesiąc albo do rąk drugiego z rodziców, albo bezpośrednio do rąk dziecka.
Alimenty na rzecz dziecka, ale do rąk rodzica
Do chwili ukończenia przez dziecko 18 roku życia pozostaje ono pod władzą rodzicielską. Oznacza to, że dziecko nie może reprezentować siebie samodzielnie, czyli np. nie może samo zawrzeć umowy, czy występować w sądzie. Jeżeli rodzice dziecka nie są razem (po rozwodzie lub nigdy nie byli małżeństwem), rodzic, który wykonuje władzę rodzicielską i na co dzień zajmuje się dzieckiem, będzie reprezentował je w toku postępowania sądowego. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach pomiędzy tym dzieckiem a rodzicem. Sprawy alimentacyjne stanowią jednak wyjątek od tej reguły.
„Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo”.
Przepis art. 135. § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
„Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”.
„zasądza alimenty na rzecz dziecka, płatne do określonego dnia każdego miesiąca do rąk drugiego z rodziców”.
Ta klauzula pozwoli rodzicowi sprawującemu władzę na wykonanie orzeczenia, tj. na przykład na złożenie wniosku do komornika sądowego o egzekucję alimentów. Taki zapis nie oznacza jednakże – wbrew potocznemu rozumieniu – że alimenty należą się rodzicowi. Świadczenie alimentacyjne zawsze należy się dziecku i musi być przeznaczane na jego potrzeby (np. pokrycie kosztów zamieszkania, wyżywienia, zakupu odzieży, przyborów szkolnych itd.).
Alimenty na dorosłe dziecko - komu płacić?
Z dniem, w którym dziecko osiąga pełnoletność, sytuacja ulega zmianie. Dziecko uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że władza rodzicielska rodziców ustaje. Wówczas może ono reprezentować się samodzielnie. W związku z tym to właśnie dziecko powinno od tego momentu otrzymywać alimenty wypłacane przez rodzica zobowiązanego do ich zapłaty.
W praktyce kwestia płatności świadczenia alimentacyjnego budzi wiele kontrowersji, zwłaszcza w przypadkach, kiedy alimenty są egzekwowane przez komornika sądowego.
„Jeżeli w wyroku została wymieniona osoba uprawniona do odbioru alimentów zasądzonych na rzecz małoletniego, wypłata świadczeń alimentacyjnych następuje do rąk tej osoby.
Zmianę osoby uprawnionej do odbioru alimentów w imieniu małoletniego ustala się na podstawie odpowiedniego orzeczenia sądu opiekuńczego.
W razie wątpliwości co do reprezentacji małoletniego organ egzekucyjny lub organ zobowiązany do wypłaty świadczeń zwraca się o wyjaśnienie do sądu opiekuńczego”.
„zawarte zatem w wyroku zasądzającym alimenty wymienienie przedstawiciela ustawowego nie może być uważane za element tytułu wykonawczego w podanym rozumieniu, ale jedynie za dowód umocowania do działania w imieniu małoletniego w postępowaniu egzekucyjnym, a w szczególności do odbioru zasądzonych alimentów. [...] W przypadku uzyskania przez uprawnionego pełnoletności z zachowaniem prawa do dalszej alimentacji wypłata świadczenia może nastąpić wyłącznie do jego rąk. Zdarzenie to nie wymaga stwierdzenia orzeczeniem sądu opiekuńczego i dlatego do wykazania legitymacji do osobistego odbioru świadczeń wystarczą odpowiednie dokumenty stanu cywilnego”.
Najprostszym rozwiązaniem problemu osoby uprawnionej do odbioru alimentów jest porozumienie bezpośrednio z osobą zainteresowaną tj. z dzieckiem. W przypadku postępowania egzekucyjnego wydaje się, że z chwilą osiągnięcia pełnoletności przez wierzyciela komornik powinien zawiesić postępowanie egzekucyjne do momentu uzyskania pełnomocnictwa dziecka do dalszego prowadzenia postępowania. Nie zawsze tak się dzieje, dlatego też osoba zobowiązana powinna zawczasu zadbać o prawidłowe przekazywanie środków na rzecz osoby uprawnionej.
Przykład 1.
Pan Łukasz płaci alimenty na rzecz córki Kasi, zasądzone wyrokiem w chwili, kiedy Kasia miała 10 lat. Przez 8 kolejnych lat alimenty były wypłacane na rzecz Kasi, ale przekazywane do rąk jej mamy, pani Weroniki za pośrednictwem komornika sądowego. 1 grudnia 2019 r. Kasia kończy 18 lat. Od tego momentu pan Łukasz powinien przekazywać świadczenie alimentacyjne bezpośrednio do rąk córki. Pan Łukasz powinien skontaktować się zarówno z komornikiem sądowym prowadzącym postępowanie egzekucyjne, jak i z córką i ustalić nowy sposób wypłaty świadczenia.
W skrajnych przypadkach, jeżeli osiągnięcie porozumienia pomiędzy zainteresowanymi nie jest możliwe, konieczne będzie złożenie pozwu o zmianę wyroku alimentacyjnego do sądu rodzinnego. Pozew winien zostać złożony do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów.
Jak długo płaci się alimenty?
Wbrew obiegowej opinii, alimenty nie są płatne do 25 roku życia – świadczenie alimentacyjne należy się dziecku tak długo, jak długo dziecko nie jest się w stanie utrzymać samodzielnie. Oznacza to, że w różnych rodzinach moment zakończenia obowiązku alimentacyjnego będzie kształtował się różnie. Jeżeli możliwości finansowe rodziców na to pozwalają, a dziecko studiuje i osiąga dobre wyniki w nauce, sąd utrzyma obowiązek alimentacyjny aż do momentu zakończenia nauki.
„§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”.
„§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”.
