Przedsiębiorcy prowadzący małe jednoosobowe firmy zdają sobie sprawę, iż w przypadku utraty zdolności do pracy tracą swoje źródło dochodu. Ubezpieczenie społeczne w żaden sposób nie jest w stanie pokryć ewentualnych strat. Firmy ubezpieczeniowe, chcąc zapewnić przedsiębiorcom dochody w czasie utraty zdolności do pracy, oferują im odpowiednie ubezpieczenie na wypadek utraty zdolności do pracy.
Koszty uzyskania przychodu
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT), kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów powinien, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:
- pozostawać w związku przyczynowo skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;
- nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;
- być właściwie udokumentowany.
Kiedy wydatku nie uznajemy za koszt uzyskania przychodu?
Ustawodawca wymienił w art. 23 ustawy o PIT wydatki, które nie są uznawane za koszty uzyskania przychodów. Tym samym sprawdzając, czy możemy dany wydatek uznać za koszt uzyskania przychodów musimy sprawdzić, czy nie znajduje się na powyższej liście kosztów.
Samo wyliczenie kosztów, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodu, nie stwarza domniemania, że wszystkie pozostałe koszty, które nie są wymienione w art. 23 ww. ustawy zostają z mocy samego prawa uznane za koszty podlegające odliczeniu. Innymi słowy, poniesienie wydatku, który nie został wyłączony w art. 23 nie oznacza, że wydatek taki automatycznie będzie uznany za koszt uzyskania przychodów. Podatnik ma bowiem możliwość odliczenia od przychodów wszelkich kosztów pod warunkiem, że mają one związek z przychodem z prowadzonej działalności gospodarczej, wykonywanej osobiście, a ich poniesienie ma, bądź może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu, czy też zachowanie albo zabezpieczenie źródła tego przychodu.
Ustawodawca posługując się zwrotem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu przypisuje temu określeniu cechę świadomego, zamierzonego, przemyślanego i logicznego działania podatnika podporządkowanego osiągnięciu przychodów, a nie odwołuje się do skutku będącego następstwem określonego działania. Wykładnia językowa użytego przez ustawodawcę określenia koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu oznacza, że podatnik ma możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków pod tym jednakże warunkiem, że wykaże, że poniósł określony wydatek, który ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą czy wykonywaną umową, a jego poniesienie miało lub mogło mieć bezpośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu, bądź też ma służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.
W przypadku źródła przychodów jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza należy przyjąć, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie przychodów, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.
Związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.
Koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to wydatki, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła w dalszym ciągu uzyskiwano oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast za koszty służące zabezpieczeniu źródła przychodów należy uznać koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w sposób gwarantujący bezpieczne funkcjonowanie tego źródła. Istotą tego rodzaju kosztów jest więc ich obligatoryjne poniesienie w celu niedopuszczenia do utraty źródła przychodu w przyszłości.
Należy przy tym podkreślić, że obowiązek jednoznacznego wykazania związku przyczynowo skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem a przychodem uzyskanym z działalności, czy też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła tego przychodu, każdorazowo spoczywa na podatniku.
Ubezpieczenie na wypadek utraty zdolności do pracy – czy jest kosztem uzyskania przychodu?
Na wstępie trzeba podkreślić, iż składki na ubezpieczenie na wypadek utraty zdolności do pracy nie zostały ujęte w katalogu wydatków nieuznawanych za koszt uzyskania przychodów, zawartym w treści art. 23 ww. ustawy. Jednak jak to już wyżej wykazaliśmy nie oznacza to automatycznie, iż wydatek taki możemy uznać za koszt uzyskania przychodu. Aby to ocenić należy rozważyć, czy istnieje zależność między wymienionymi kosztami a możliwością zachowania, czy też zabezpieczenia źródła przychodów jakim jest prowadzona działalność gospodarcza. Czyli przy kwalifikowaniu do kosztów podatkowych poczynionych przez podatnika wydatków na powyższe ubezpieczenie należy brać pod uwagę przeznaczenie wydatków (ich celowość), jak też potencjalną możliwość przyczynienia się tych wydatków do zachowania, czy też zabezpieczenia źródła przychodów. Już wstępna analiza stanu faktycznego pozwala uznać, że celowość wydatku z tytułu tego ubezpieczenia w pełnej wysokości w żaden sposób nie odnosi się do prowadzonej działalności gospodarczej.
Analizując racjonalność i celowość poniesionych wydatków na dobrowolne ubezpieczenie na wypadek całkowitej trwałej lub okresowej niezdolności do pracy na skutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku, wskazać należy, że celem poniesienia powyższych wydatków jest przede wszystkim zabezpieczenie bytu przedsiębiorcy na wypadek niezdolności do pracy wskutek nieszczęśliwego wypadku lub choroby. Wydatki z tego tytułu należy zatem zaliczyć do wydatków o charakterze osobistym, bowiem konieczność opłacania składek z tytułu tego typu ubezpieczenia jest niezależna od tego, czy ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą, czy też działalności takiej nie prowadzi.
Ponadto środki finansowe otrzymane z ubezpieczenia nie muszą być wykorzystane w związku z prowadzoną działalnością. Zazwyczaj środki te są wykorzystywane na podratowanie zdrowia. Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych.
Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 22 kwietnia 2015 roku (nr IBPBI/1/4511-94/15/ESZ)
"Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, że wydatek poniesiony przez Wnioskodawcę na dobrowolne ubezpieczenie w celu zabezpieczenia się na wypadek całkowitej okresowej niezdolności do pracy wskutek choroby nie został poniesiony w celu osiągnięcia przychodu z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie można też stwierdzić, że wydatek ten przyczyni się do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Faktu powyższego nie zmienia również okoliczność, że umowę ubezpieczenia Wnioskodawca zawarł jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą."
Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 4 stycznia 2017 roku (nr 0461-ITPB1.4511.924.2016.1.WM)
"Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wydatki na ubezpieczenie w celu zabezpieczenia się Wnioskodawczyni na wypadek niezdolności do pracy na skutek choroby lub wypadku nie zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodu z działalności gospodarczej. Nie można też stwierdzić w sposób pewny i jednoznaczny, że wydatki te przyczynią się do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. W konsekwencji wypada uznać, że wydatki poniesione na zapłatę składki ubezpieczeniowej wskazanego we wniosku ubezpieczenia nie stanowią wydatków na zabezpieczenie źródła przychodów, lecz stanowią wydatki o charakterze osobistym. Tym samym, wskazane wydatki nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej przez Wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej."
