Trudna, skomplikowana sytuacja ekonomiczna jest wyzwaniem zarówno dla przedsiębiorców, jak i zatrudnionych. Jedną z konsekwencji braku stabilizacji w tym zakresie może być utrata dochodu. Czy można się zabezpieczyć w wypadku zaistnienia zdarzeń wywołujących brak płynności finansowej? Czy środkiem zaradczym w takim przypadku jest ubezpieczenie od utraty dochodu?
Ubezpieczenie od utraty dochodu – podstawowe zasady prawne
W przypadku ubezpieczenia od utraty dochodu ogólne ramowe zasady zawierania umów są określone w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (kc).
[alrt-info] Zgodnie z art. 805 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.[/alert-info]
Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:
przy ubezpieczeniu majątkowym – określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;
przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.
Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Może nie być imiennie wskazany w umowie, chyba że jest to konieczne do określenia przedmiotu ubezpieczenia.
Z kolei ubezpieczony ma prawo do żądania należnego świadczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, chyba że strony uzgodniły inaczej.
Ponadto ubezpieczony może żądać, by ubezpieczyciel udzielił mu informacji o postanowieniach zawartej umowy oraz ogólnych warunków ubezpieczenia w zakresie, w jakim dotyczą praw i obowiązków ubezpieczonego.
Ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia.
W razie, gdy najpóźniej w chwili zawarcia umowy ubezpieczyciel nie poinformował ubezpieczającego będącego konsumentem o prawie odstąpienia od umowy, termin 30 dni biegnie od dnia, w którym ubezpieczający będący konsumentem dowiedział się o tym prawie.
Jednocześnie odstąpienie od umowy ubezpieczenia nie zwalnia ubezpieczającego z obowiązku zapłacenia składki za okres, w jakim ubezpieczyciel udzielał ochrony ubezpieczeniowej.
Jeżeli umowa zawarta jest na czas określony, ubezpieczyciel może ją wypowiedzieć jedynie w przypadkach wskazanych w Kodeksie cywilnym, a także z ważnych powodów określonych w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia.
W przypadku, gdy nie ustalono inaczej, składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia – w ciągu 14 dni od jego doręczenia.
Warto również dodać, że odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż od dnia następnego po zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty, chyba że strony określiły inne warunki w tym zakresie.
Jeżeli składka jest płatna w ratach, niezapłacenie w terminie kolejnej raty składki może powodować ustanie odpowiedzialności ubezpieczyciela jedynie wówczas, gdy skutek taki przewidywała umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia, a ubezpieczyciel po upływie terminu wezwał ubezpieczającego do zapłaty z zagrożeniem, że brak zapłaty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania spowoduje ustanie odpowiedzialności.
Ponadto roszczenia wynikające z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem 3 lat (art. 819 § 1 kc).
Ubezpieczenie od utraty dochodu – czym jest ta forma zabezpieczenia finansowego?
W praktyce rozróżnia się ubezpieczenie od utraty dochodu od ubezpieczenia od utraty pracy. To drugie odnosi się do osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, natomiast ubezpieczenie od utraty dochodu oferowane jest zazwyczaj dla osób pracujących w wolnych zawodach (np. lekarze, fizjoterapeuci, notariusze, architekci, inżynierowie) oraz prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub wykonujących swe obowiązki na podstawie kontraktów.
Choć każde z tych ubezpieczeń może stanowić odrębny produkt, to ubezpieczenie dotyczące pracowników stanowi często ofertę banku dla kredytobiorców.
Jaki jest zakres ubezpieczenia od utraty dochodu?
Kwestią zasadniczą w świetle omawianej tematyki jest pytanie, jaki jest zakres ubezpieczenia od utraty dochodu. Nie ma jednej odpowiedzi na tak postawione pytanie, każde towarzystwo ubezpieczeniowe posiada bowiem własną ofertę, w której warunki ubezpieczenia mogą się różnić od pozostałych dostępnych na rynku. Mimo szczegółowych różnic między polisami istnieją wspólne elementy dla opisywanej formy ubezpieczenia.
Oznacza to, że ubezpieczyciel, oferując polisę od utraty dochodu, przewiduje, iż będzie płacić ubezpieczonemu określoną kwotę przez czas ustalony w umowie ubezpieczenia, nie dłużej niż do momentu, gdy ubezpieczony odzyska zdrowie.
Ubezpieczenie może zostać wykupione w podstawowym wariancie lub w wersji rozszerzonej, co oczywiście ma wpływ na wysokość świadczeń.
Okres obowiązywania ubezpieczenia oraz suma ubezpieczenia
Ubezpieczenie od utraty dochodu jest zawierane zwykle na okres 12 miesięcy, po którego upływie można wystąpić o nową polisę.
Suma ubezpieczenia jest uzależniona od stanu majątkowego i zarobków uzyskiwanych przez ubezpieczonego. Oznacza to, że ubezpieczyciel analizuje dochody osiągnięte przez ubezpieczonego w okresie ostatnich 12 miesięcy.
Wykupując polisę, warto pamiętać, że ubezpieczyciel może określić granice wieku ubezpieczonego, który może skorzystać z ubezpieczenia.
Przykład 1.
Jedna z firm ubezpieczeniowych oferuje ubezpieczenie od utraty dochodu, zastrzegając jednocześnie, że jest ono przewidziane dla osób w wieku od 18 do 64 lat. Inne towarzystwo ubezpieczeniowe ma w swoim katalogu polisę, w której wiek ochrony ubezpieczeniowej to 18–70 lat.
Karencja oraz okres wyczekiwania na wypłatę świadczenia
Należy też zwrócić uwagę, czy w ogólnych warunkach ubezpieczenia danej polisy przewidziany został okres karencji (okres opłacania składek, który musi upłynąć, aby powstało prawo do świadczeń).
Przykład 2.
W ogólnych warunkach umowy w zakresie ubezpieczenia od utraty dochodu oferowanej przez jednego z ubezpieczycieli przewidziano, że okres karencji z tytułu czasowej niezdolności ubezpieczonego do pracy wynosi 30 dni liczonych od momentu złożenia wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia. W tym okresie ubezpieczony nie może liczyć na wypłatę świadczenia.
W umowie o ubezpieczenie od utraty dochodu może być także uregulowana inna ważna kwestia, czyli okres wyczekiwania na wypłatę świadczenia przewidzianego w polisie.
Przykład 3.
Umowa o ubezpieczenie od utraty dochodu zawiera postanowienie, zgodnie z którym okres wyczekiwania na wypłatę świadczenia z tytułu niezdolności do pracy wynosi 14 dni, natomiast w przypadku pobytu w szpitalu okres ten to 3 dni.
Kiedy świadczenia z ubezpieczenia nie zostaną wypłacone?
Istnieją również okoliczności, w których ubezpieczyciel nie wypłaci świadczeń w ramach polisy ubezpieczenia od utraty dochodu. Nie funkcjonuje uniwersalny katalog takich zdarzeń, jednak w ogólnych warunkach umowy z reguły przyjmuje się, że ubezpieczyciel nie odpowiada za zdarzenia powodujące wypadek lub niezdolność do pracy, które zaistniały m.in. wskutek:
umyślnego działania przez ubezpieczonego, w tym:
pozostawania w stanie nietrzeźwości, uzależnienia od alkoholu, narkotyków, substancji psychotropowych lub innych substancji, leków bądź suplementów użytych niezgodnie z zaleceniem lekarza albo niezgodnie ze wskazaniami medycznymi,
poddania się zabiegom lekarskim o charakterze eksperymentu medycznego,
nieprzestrzegania zaleceń lekarskich,
prowadzenia pojazdu lądowego albo statku powietrznego lub wodnego bez wymaganych zezwoleń lub uprawnień bądź po użyciu środków, preparatów lub leków i suplementów wskazanych w punkcie 1;
wad wrodzonych, w tym o charakterze dziedzicznym, a także chorób powstałych na ich skutek;
chorób, które zdiagnozowano przed zawarciem umowy ubezpieczenia, oraz wypadków, które miały miejsce przed zawarciem wskazanej umowy;
zaburzeń psychicznych i chorób psychicznych oraz chorób zawodowych i tropikalnych;
zakażenia wirusem HIV.
W odniesieniu do ubezpieczenia dotyczącego pracowników każda polisa zawiera określone wyłączenia prawa do świadczeń — z reguły nie będą one przysługiwać, jeżeli doszło do następujących sytuacji:
rozwiązania stosunku pracy na wniosek ubezpieczonego lub z jego winy albo rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia;
odmowy przyjęcia przez ubezpieczonego nowych warunków pracy lub płacy;
porozumienia stron, z wyłączeniem porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracowników;
ustania ochrony trwałości stosunku pracy w związku z upływem terminu jego obowiązywania.
W przypadku polisy dla osób prowadzących działalność gospodarczą przesłanką powodującą brak prawa do świadczeń jest:
przerwa lub przerwy w prowadzeniu wspomnianej działalności przed zawarciem umowy – przez okres wskazany w tej umowie (np. przez 6 miesięcy);
zgłoszenie upadłości przed zawarciem umowy ubezpieczenia.
Czym jest ubezpieczenie od utraty dochodu? Podsumowanie
Ramowe zasady zawierania umów o ubezpieczenie od utraty dochodu są określone w Kodeksie cywilnym. Ubezpieczenie od utraty dochodu zapewnia świadczenie za okres niezdolności do pracy lub wykonywania działalności spowodowanej chorobą lub wypadkiem. Suma ubezpieczenia jest uzależniona od stanu majątkowego i zarobków uzyskiwanych przez ubezpieczonego. W ogólnych warunkach ubezpieczenia może być przewidziana karencja oraz okres wyczekiwania na wypłatę świadczenia. Każda umowa zawiera ponadto katalog okoliczności, których zaistnienie powoduje brak prawa do świadczeń.
