Nieruchomość rolna może być przedmiotem nie tylko wyłącznej własności jednej osoby, ale także kilku osób. Możliwe jest także oddanie jej pod dzierżawę. Czy współwłasność nieruchomości lub jej współdzierżawa ma wpływ na ubezpieczenie w KRUS-ie? Odpowiadamy w artykule!
Współwłasność i współdzierżawa nieruchomości
O współwłasności nieruchomości mówimy wtedy, gdy prawo jej własności przysługuje co najmniej dwóm osobom. Taka sytuacja może mieć miejsce względem każdej nieruchomości, także tej o charakterze rolnym. Współwłasność może powstać wskutek różnych zdarzeń prawnych takich jak np. nabycie spadku, otrzymanie darowizny, zawarcie związku małżeńskiego lub zwykła sprzedaż. Współwłasność nie zawsze oznacza, że wszyscy współwłaściciele będą posiadać takie same udziały w prawie własności nieruchomości, mogą one być zróżnicowane.
Współdzierżawa nieruchomości występuje natomiast wtedy, gdy określona nieruchomość została oddana do używania i pobierania pożytków na czas określony lub nieokreślony co najmniej dwóm osobom. Istnienie współwłasności nieruchomości nie stoi na przeszkodzie, aby można było dokonać współdzierżawy gruntów rolnych – oba stany mogą ze sobą współistnieć. W przypadku współdzierżawy również mogą występować udziały o równym lub nierównym charakterze, liczba współdzierżawców nie jest jednak w żaden sposób limitowana. Dzierżawa powstaje wskutek zawarcia odpowiedniej umowy. Jeśli ma ona trwać dłużej niż rok, wymagana jest wówczas co najmniej zwykła forma pisemna.
Ubezpieczenie w KRUS-ie
Posiadanie nieruchomości rolnej rodzi co do zasady obowiązek podlegania pod ubezpieczenia społeczne rolników. Organem decydującym w tej kwestii jest oczywiście Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Aby można było jednak mówić o takim ubezpieczeniu, konieczne jest posiadanie nieruchomości rolnej o odpowiedniej wielkości.
Opłacanie składek ubezpieczeniowych do KRUS-u przez okres co najmniej 25 lat umożliwia ubieganie się o emeryturę rolniczą albo o odpowiednie świadczenie rentowe, gdy zajdzie taka potrzeba. Jednak co jeśli nieruchomość ma kilku współwłaścicieli lub jest dzierżawiona?
Współwłasność i współdzierżawa a ubezpieczenie w KRUS-ie
Okazuje się, że istnienie współwłasności w żaden sposób nie przeszkadza temu, aby ubezpieczenie w KRUS-ie obejmowało wszystkich współwłaścicieli nieruchomości rolnej. Z taką samą sytuacją mamy do czynienia także przy współdzierżawie lub zwykłej pojedynczej dzierżawie gruntu rolnego.
Zgodnie z treścią art. 38 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu domniemywa się, że:
- właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli umowa dzierżawy jest potwierdzona przez wójta właściwego ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach;
- podatnik podatku rolnego lub podatku od dochodu z działów specjalnych prowadzi działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania;
- jeżeli własność lub dzierżawa gruntów zaliczonych do użytków rolnych przysługuje kilku osobom lub jeżeli obowiązek podatkowy, o którym mowa powyżej, ciąży na kilku osobach – każda z tych osób uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej;
- osoba bliska rolnikowi, spełniająca warunki określone w art. 6 pkt 2 lit. a i b ustawy, stale pracuje w gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy – jeżeli okoliczność ta została stwierdzona zgodnym oświadczeniem rolnika i tej osoby.
Ustawodawca nie wskazuje w żaden sposób limitu współwłaścicieli lub współdzierżawców nieruchomości rolnej, których musi obejmować ubezpieczenie w KRUS-ie. Tak samo jest w przypadku liczby i wysokości udziałów przysługujących takim osobom w prawie własności nieruchomości lub dzierżawie. Sposób nabycia udziału również nie jest tutaj istotny.
Przykład 1.
Pan Jan i pan Kazimierz są współwłaścicielami nieruchomości rolnej o powierzchni 1,4 ha – każdy z mężczyzn posiada udział w wysokości 1/2 w prawie własności tego gruntu. Pan Kazimierz ma córkę – panią Ewę, której chciałby podarować 1/5 przysługującego mu udziału, tak by była ona współwłaścicielką tego gruntu w udziale do 1/10 (1/2 × 1/5 = 1/10). Udział w nieruchomości może zostać przekazany pani Ewie na różne sposoby, m.in. poprzez umowę sprzedaży lub darowizny, a nawet w drodze testamentu. Jeśli kobieta nabędzie udział we współwłasności za życia, wówczas obejmie ją obowiązkowe ubezpieczenie w KRUS-ie i będzie musiała zgłosić fakt nabycia udziału w gruncie rolnym.
Przykład 2.
Pani Maria, pani Barbara i pani Eugenia są siostrami i odziedziczyły nieruchomość rolną po swoich rodzicach – każdej z kobiet przysługuje udział do 1/3 gospodarstwa o łącznej powierzchni 0,95 ha. Wszystkie współwłaścicielki są dobrowolnie ubezpieczone w KRUS-ie. Pani Barbara ma syna – pana Witolda, któremu przekazała w drodze darowizny połowę swojego udziału w gruncie rolnym. Mężczyzna jest więc kolejnym współwłaścicielem, któremu przypadł udział w wysokości do 1/6 (1/3 × 1/2 = 1/6). W tym przypadku pan Witold nie ma jednak obowiązku podlegania pod ubezpieczenie w KRUS-ie, ponieważ łączna powierzchnia gruntów rolnych, których jest współwłaścicielem, nie przekracza 1 ha. Mężczyzna może jednak zawnioskować, aby ubezpieczenie w KRUS-ie objęło go dobrowolnie.
Przykład 3.
Pan Tomasz i pani Dagmara są współwłaścicielami nieruchomości rolnej o powierzchni 2,8 ha – oboje posiadają równe udziały, w związku z czym ubezpieczenie w KRUS-ie jest dla nich obowiązkowe. Nieruchomość ta jest wydzierżawiana przez pana Filipa co do 1,2 ha gruntu – umowa została zawarta na czas nieokreślony. Dzierżawca chciałby jednak, aby ubezpieczeniem w KRUS-ie został objęty jego syn – pan Łukasz, sam jednak nie jest właścicielem żadnego gruntu rolnego. W tej sytuacji, jeśli umowa dzierżawy zostanie rozszerzona o kolejnego dzierżawcę, tj. o pana Łukasza, pojawi się wówczas możliwość zgłoszenia go do obowiązkowego ubezpieczenia w KRUS-ie.
Ubezpieczenie w KRUS-ie a ubezpieczenie w ZUS-ie
Nabycie współwłasności lub współdzierżawy nieruchomości rolnej nie zawsze będzie oznaczało możliwość ubezpieczenia się w KRUS-ie. W przypadku gdy dodatkowy właściciel lub dzierżawca podlega już ubezpieczeniu w ZUS-ie (np. na podstawie stosunku pracy lub oskładkowanej umowy zlecenia), ubezpieczenie w KRUS-ie nie będzie możliwe, o ile oczywiście wysokość osiąganego z tego tytułu wynagrodzenia za pracę jest większa niż aktualne minimalne wynagrodzenie za pracę. Pamiętajmy także, że nabycie udziału w nieruchomości rolnej lub w dzierżawie gruntu rolnego musi mieć miejsce w chwili, gdy dana osoba nie podlega ubezpieczeniom w ZUS-ie. Po nabyciu takiego udziału można ponownie zarejestrować się w ZUS-ie, jednak osiągane wynagrodzenie nie może być wyższe niż obecne minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przykład 4.
Pan Jan jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na pół etatu i osiąga wynagrodzenie w wysokości 1600 zł brutto miesięcznie. W styczniu 2023 roku dowiedział się, że odziedziczył nieruchomość rolną należącą do jego ojca, która ma 5,6 ha. W chwili, gdy dokonał wszystkich formalności spadkowych przed sądem i został wpisany do księgi wieczystej nieruchomości, pozostawał w stosunku pracy. W tym przypadku nie możemy mówić o objęciu pana Jana obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w KRUS-ie, ponieważ na dzień nabycia gruntu rolnego był on ubezpieczony w ZUS-ie.
Przykład 5.
Pan Konrad jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, która jest oskładkowana. Osiąga z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 2500 zł brutto miesięcznie. W związku z tym, że jego emerytura z ZUS-u nie będzie za wysoka, wspólnie z ojcem – panem Mariuszem postanowili, że pan Konrad otrzyma udział do 1/2 części we własności nieruchomości rolnej pana Mariusza (nieruchomość ma powierzchnię 4,9 ha). Aby pan Konrad został objęty obowiązkowym ubezpieczeniem w KRUS-ie, na dzień nabycia przedmiotowego udziału w gruncie rolnym powinien zostać wyrejestrowany z ZUS-u – umowa zlecenia powinna zostać rozwiązana przynajmniej 1 dzień wcześniej, niż podpisanie umowy, na podstawie której pan Konrad otrzyma udział w gruncie od swojego ojca. Po sporządzeniu umowy sprzedaży lub darowizny udziału mężczyzna będzie mógł ponownie podpisać umowę zlecenia i zostać zgłoszony do ZUS-u.
Posiadanie statusu współwłaściciela lub współdzierżawcy gruntu rolnego jest uznawane za okoliczność stanowiącą podstawę do objęcia danej osoby ubezpieczeniem w KRUS-ie. Będzie ono obowiązkowe, jeśli łączna wielkość gruntu rolnego przekracza powierzchnię 1 ha, jeśli jest jednak mniejsza, ubezpieczenie może być dobrowolne. Dodatkowo należy pamiętać o tym, aby nowy współwłaściciel lub współdzierżawca nie podlegał ubezpieczeniu w ZUS-ie na dzień nabycia praw do nieruchomości rolnej oraz nie osiągał wynagrodzenia wyższego niż aktualne minimalne wynagrodzenie za pracę.
