Zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem, które przysługuje zarówno osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, jak i osobom prowadzącym działalność gospodarczą. Warunkiem posiadania prawa do zasiłku opiekuńczego przez przedsiębiorcę jest terminowe opłacanie dobrowolnej składki chorobowej i przerwanie działalności na czas sprawowania opieki. Co istotne, za czas zasiłku opiekuńczego osoba na działalności może obniżyć należne składki ZUS.
Dla kogo zasiłek opiekuńczy?
Każdy przedsiębiorca opłacający terminowo dobrowolną składkę chorobową ma prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad innym członkiem rodziny. Przysługuje on zarówno matce, jak i ojcu dziecka, ale wypłacany jest tylko jednemu z rodziców.
Zasiłek opiekuńczy wynosi:
- 60 dni w roku kalendarzowym – w przypadku sprawowania opieki nad:
- zdrowym dzieckiem do lat 8:
- w razie zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, o ile rodzic informację o zamknięciu otrzymał w czasie krótszym niż na 7 dni przed zamknięciem;
- w przypadku porodu lub choroby małżonka stale sprawującego opiekę nad dzieckiem;
- jeżeli małżonek stale opiekujący się dzieckiem przebywa w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- w przypadku konieczności izolacji dziecka w związku z podejrzeniem nosicielstwa zarazków choroby zakaźnej;
- chorym dzieckiem do lat 14;
- 14 dni w roku kalendarzowym (wliczany do limitu 60-dniowego) – w przypadku sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny.
Do innych członków rodziny zaliczamy:
- małżonka
- rodziców
- teściów
- dziadków
- wnuków
- rodzeństwo
- dzieci powyżej 14 lat,
o ile pozostają oni we wspólnym gospodarstwie domowym z przedsiębiorcą, choćby tylko przez okres choroby.
O zasiłek opiekuńczy można się ubiegać, o ile nie ma innych członków rodziny mogących sprawować opiekę. Wyjątkiem od tej reguły jest opieka sprawowana nad chorym dzieckiem do 2 lat.
Jakie dokumenty są potrzebne do przyznania zasiłku opiekuńczego?
Podstawowym dokumentem, który jest niezbędny do uzyskania zasiłku opiekuńczego, jest zwolnienie lekarskie, a w przypadku:
- zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły – oświadczenie przedsiębiorcy;
- izolacji dziecka w związku z podejrzeniem nosicielstwa zarazków choroby zakaźnej – decyzja właściwego inspektora sanitarnego nakazującego izolację.
Konieczne jest również wypełnienie następujących formularzy:
- ZUS Z-3b
- ZUS Z-15a lub Z-15b
- Z-15a, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem,
- Z-15b, jeżeli opieka sprawowana jest nad innym chorym członkiem rodziny.
Zasiłek opiekuńczy po porodzie – kiedy należy się ojcu dziecka?
Mężczyźni mają prawo do dodatkowego, maksymalnie 56-dniowego, zasiłku opiekuńczego, który przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu po porodzie, o ile matka dziecka pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie.
Ten rodzaj zasiłku opiekuńczego nie jest wliczany do limitu 14- i 60-dniowego.
Aby otrzymać ten zasiłek, niezbędne są następujące dokumenty:
- zaświadczenie wystawione przez szpital o okresie pobytu matki dziecka w szpitalu,
- oświadczenie ojca dziecka o pobieraniu przez matkę zasiłku macierzyńskiego przez 8 tygodni po porodzie.
Ile wynosi wysokość zasiłku opiekuńczego?
To, w jakiej wysokości zostanie przyznany zasiłek opiekuńczy, zależy od podstawy wymiaru składek ZUS, która może zostać ustalona indywidualnie, przy czym minimalna podstawa przy dużym ZUS w 2024 roku wynosi 4694,40 zł. Podstawa składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy na dany rok kalendarzowy (19 560 zł w 2024 roku).
Aby obliczyć podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego, należy wziąć pod uwagę średnią podstawę wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy pomniejszoną o 13,71%.
Zasiłek opiekuńczy wypłacany jest za każdy dzień sprawowania opieki w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Za każdy dzień opieki przysługuje 1/30 podstawy wymiaru zasiłku.
Zasiłek opiekuńczy a składki ZUS – jakie obowiązują zasady?
Za czas przebywania na zasiłku opiekuńczym przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne. Składki do zapłacenia w danym miesiącu pomniejszane są proporcjonalnie do ilości dni zasiłku, przy czym składka zdrowotna jest niepodzielna.
Przykład 1.
Pani Iwona w okresie od 7 do 10 listopada otrzymała zasiłek opiekuńczy. Podstawa wymiaru składek opłacanych przez panią Iwonę wynosi 4 694,40 zł. W jakiej wysokości powinna zapłacić składki za listopad?
Listopad ma 30 dni. Przez 4 dni pani Iwona przebywała na zasiłku, a przez pozostałe 26 dni prowadziła działalność gospodarczą.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za listopad wyniesie 4068,48 zł (4694,40 : 30 = 156,48 zł , 156,48 zł x 26 dni = 4068,48 zł).
Pani Iwona opłaci składki w następującej wysokości:
- składka zdrowotna – niepomniejszana za czas zasiłku opiekuńczego
- składka emerytalna – 4068,48 zł x 19,52% = 794,17 zł
- składka rentowa – 4068,48 zł x 8% = 325,48 zł
- składka chorobowa – 4068,48 zł x 2,45% = 99,68 zł
- składka wypadkowa – 4068,48 zł x 1,67% = 67,94 zł
- składka na Fundusz Pracy – 4068,48 zł x 2,45% = 99,68 zł
Łącznie składki społeczne 1386,95 zł
Kiedy może nastąpić pozbawienie prawa do zasiłku?
Może się zdarzyć, że przedsiębiorca zostanie pozbawiony prawa do zasiłku opiekuńczego, jeżeli zostanie stwierdzone w trakcie kontroli ZUS, że w czasie sprawowania opieki zwolnienie będzie wykorzystywane do innych celów, np. zarobkowych.
Podczas kontroli sprawdzane jest również czy nie ma innych członków rodziny, którzy mogliby sprawować opiekę.
