Jeżeli niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby przedłuża się poza limity czasowe przewidziane w Kodeksie pracy, przysługuje mu zasiłek chorobowy. W niektórych przypadkach konieczne jest ustalenie świadczenia na podstawie zasad, jakie określa nowa podstawa zasiłku chorobowego. Sprawdź, kiedy ma to zastosowanie i jakie przepisy obowiązują w tym zakresie.
Ustalanie podstawy zasiłku chorobowego — obowiązujące przepisy
Zasady ustalania podstawy zasiłku chorobowego zostały określone w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej „ustawą zasiłkową”.
Prawo do zasiłku chorobowego
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z innych przyczyn określonych w ustawie zasiłkowej — nie dłużej jednak niż przez:
- 182 dni,
- 270 dni — jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub powstała w trakcie ciąży.
Do powyższego okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności jej wykonywania.
W okresie zasiłkowym uwzględnia się także okresy poprzedniej niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Jednocześnie do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje m.in.:
- przez cały okres niezdolności do pracy, jeżeli jest ona skutkiem umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego;
- za pełny okres zwolnienia — w przypadku gdy ubezpieczony wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia;
- gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
Ustalanie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego — najważniejsze zagadnienia
Jak wynika z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej – podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone:
- za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, lub
- za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia — jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się, z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u pracodawcy w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w którego trakcie powstała niezdolność do pracy.
Przykład 1.
Pracownik jest zatrudniony w firmie od 6 lat. Zachorował w kwietniu 2025 roku, w związku z czym przysługuje mu zasiłek chorobowy. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy zastosować przepis ustawy zasiłkowej, który stanowi, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Zatem w tym przypadku trzeba uwzględnić zarobki pracownika za okres od kwietnia 2024 roku do marca 2025 roku.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przez podzielenie łącznego wynagrodzenia osiągniętego przez pracownika przez okres 12 miesięcy (lub okres krótszy, lecz obejmujący pełne miesiące kalendarzowe) przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte (art. 38 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Jeżeli w okresie 12 miesięcy lub krótszym okresie, który został przyjęty do ustalania wysokości przeciętnego wynagrodzenia, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, to przy ustalaniu podstawy wymiaru:
- wyłącza się wynagrodzenie należne za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
- przyjmuje się, po uzupełnieniu według zasad określonych w art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony będący pracownikiem przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
W przypadku gdy w każdym miesiącu wymaganego okresu pracownik z przyczyn usprawiedliwionych przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy, do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie za wszystkie miesiące po uzupełnieniu według zasad opisanych w art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej.
Zgodnie z art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:
- wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
- wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik powinien był przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował chociaż 1 dzień;
- kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.
Jeżeli pracownik nie przepracował nawet 1 pełnego miesiąca kalendarzowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.
Przerwa między okresami pobierania zasiłku chorobowego a nowa podstawa zasiłku chorobowego
Ustawa zasiłkowa określa zasady postępowania w przypadku zaistnienia przerwy między okresami pobierania zasiłku chorobowego. Długość tej przerwy decyduje o tym, czy podstawę zasiłku chorobowego należy przeliczyć na nowo.
Przykład 2.
Pracownica jest zatrudniona w zakładzie pracy od kilku lat. 17 marca 2025 roku zachorowała i była niezdolna do pracy do 21 marca. 24 marca wróciła do pracy, a następnie 7 kwietnia ponownie zachorowała. Czy w takim przypadku należy przeliczyć ponownie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego? W okolicznościach przedstawionych w przykładzie nie ma potrzeby ponownego obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Przerwa między okresami pobierania tego zasiłku nie przekroczyła miesiąca kalendarzowego, w związku z czym ma zastosowanie zasada określona w art. 43 ustawy zasiłkowej.
Przykład 3.
Pracownik jest zatrudniony w firmie od 6 lat. W połowie kwietnia 2025 roku zachorował i nabył prawo do zasiłku chorobowego. Następnie, po upływie zwolnienia lekarskiego, zatrudniony wrócił do pracy 25 kwietnia. Jednak w czerwcu pracownik ponownie stał się niezdolny do pracy z przyczyn zdrowotnych. Czy w takich okolicznościach podstawa zasiłku chorobowego powinna zostać przeliczona? W tym przypadku podstawę wymiaru zasiłku należy ustalić ponownie, ponieważ przerwa między okresami pobierania świadczeń chorobowych przekroczyła 1 miesiąc kalendarzowy.
Kolejną kwestią jest sprawa ponownego ustalenia podstawy wymiaru, jeżeli pracownik — oprócz zasiłku chorobowego — skorzysta z innego świadczenia przewidzianego w ustawie zasiłkowej.
Przykład 4.
Pracownik stał się niezdolny do pracy i w związku z tym pobierał wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy (od 17 do 21 marca 2025 roku). Podstawą wymiaru tych świadczeń było przeciętne wynagrodzenie obliczone z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy z powodu choroby. Od 7 do 11 kwietnia pracownik nabył prawo do zasiłku opiekuńczego. Ubezpieczony korzystał zatem z 2 różnych świadczeń – czy oznacza to, że podstawa powinna zostać ustalona na nowo? W odniesieniu do sytuacji przedstawionej powyżej podstawy wymiaru nie należy przeliczać, gdyż przerwa w pobieraniu świadczeń nie przekroczyła miesiąca kalendarzowego.
Fakt, że w tym przypadku mamy do czynienia z różnymi świadczeniami, nie ma znaczenia, ponieważ art. 43 ustawy zasiłkowej dotyczy zarówno zasiłków tego samego, jak i innego rodzaju.
Może się zdarzyć, że podstawę wymiaru zasiłku należy przeliczyć mimo tego, że przerwa między świadczeniami nie przekroczyła 1 miesiąca kalendarzowego.
Przykład 5.
Pracownica zatrudniona od kilku lat w połowie wymiaru czasu pracy zachorowała w kwietniu 2025 roku (od 14 do 23 kwietnia była niezdolna do pracy). Podstawę wymiaru stanowi przeciętne wynagrodzenie ustalone za okres od kwietnia 2024 roku do marca 2025 roku. Z początkiem maja pracownica jest zatrudniona na pełny etat, ale 15 maja ponownie zachorowała. Czy w tej sytuacji ustala się nową podstawę wymiaru? Pomiędzy chorobami pracownicy nie upłynął miesiąc kalendarzowy. Mimo tego podstawę wymiaru należy obliczyć na nowo w przypadku drugiej niezdolności do pracy, czyli z uwzględnieniem wynagrodzenia po zmianie wymiaru czasu pracy. Wynika to z przepisu art. 40 ustawy zasiłkowej.
Miesiąc kalendarzowy w kontekście nowej podstawy chorobowej na przykładach — podsumowanie
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z innych przyczyn przez ustawowy okres zasiłkowy, przy czym do tego okresu wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy i niemożności jej wykonywania. Co do zasady podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków tego samego rodzaju i innego rodzaju nie było przerwy lub przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy. Niekiedy podstawę wymiaru zasiłku należy jednak przeliczyć, mimo że przerwa między świadczeniami nie przekroczyła 1 miesiąca.
