Prowadzenie gospodarstwa rolnego nie stanowi przeszkody do założenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Dokonując wpisu do CEIDG, rolnik może kontynuować podleganie ubezpieczeniom społecznym w rolniczej kasie ubezpieczeniowej pod pewnymi warunkami. Jeżeli jednak nie zostaną one spełnione, to wyłączenie z KRUS będzie oznaczało konieczność zgłoszenia się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Jakich formalności powinien wtedy dochować rolnik prowadzący działalność gospodarczą? Wyjaśnienie znajdziesz poniżej.
Kiedy zachowana zostanie ciągłość ubezpieczenia w KRUS?
Aby możliwe było kontynuowanie podlegania ubezpieczeniom w KRUS przy założeniu, a następnie przy kontynuacji prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, konieczne jest spełnienie przez rolnika następujących wymogów:
- jest zgłoszony do ubezpieczeń w KRUS przez co najmniej 3 lata i w dalszym ciągu prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, a obszar użytków rolnych wynosi powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników;
- w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej przekazał do KRUS zawiadomienie o kontynuacji ubezpieczenia na formularzu oświadczenia KRUS UD-24;
- nie jest pracownikiem w innej firmie i nie pozostaje w stosunku służbowym;
- nie posiada ustalonego prawa do emerytury, renty czy innych świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych;
- nie przekroczył limitu należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, który w 2024 roku wynosi 4 358 zł. Kwota graniczna podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem i jest ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w drodze obwieszczenia ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.
Od kwoty podatku od prowadzonej działalności pozarolniczej zależy możliwość pozostania przez rolnika w ubezpieczeniu społecznym rolników w kolejnych latach. Po rozliczeniu roku podatkowego rolnik ubezpieczony w KRUS i prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy jej prowadzeniu ma obowiązek złożyć w Kasie w terminie do 31 maja każdego roku:
- zaświadczenie naczelnika właściwego urzędu skarbowego
- albo oświadczenie, że kwota należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy nie przekracza określonego limitu.
Rolnik prowadzący dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą będzie zobowiązany do opłacania miesięcznej składki podstawowej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w podwójnym wymiarze. Natomiast na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie składka za te osoby opłacana jest w pojedynczej wysokości, tak samo jak za pozostałych ubezpieczonych, którzy nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej. Wysokość składek na poszczególne ubezpieczenia ustalana jest co kwartał i można ją znaleźć na stronie KRUS.
Kiedy nastąpi wyłączenie z KRUS?
W razie przekroczenia rocznego ograniczenia kwoty podatku lub niezłożenia odpowiednich dokumentów w terminie wyłączenie z KRUS następuje z dniem, do którego rolnik zobowiązany był dopełnić wspomnianych obowiązków w jednostce Kasy, chyba że zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób trwały lub okresowy przed upływem tego terminu.
Zgłoszenie do ZUS-u po wyłączeniu z ubezpieczeń w KRUS
Jeżeli dojdzie do wyrejestrowania rolnika z KRUS z dniem 31 maja z powodu niespełnienia warunków przedstawionych wcześniej, wówczas konieczne jest sporządzenie następujących deklaracji w ZUS-ie:
- ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek, o ile rolnik nie był zgłoszony jako płatnik składek za inne osoby ubezpieczone – np. przy zatrudnianiu pracowników;
- ZUS ZUA – zgłoszenie rolnika prowadzącego działalność jako ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Zgłoszenia należy dokonać z dniem 1 czerwca, przy czym wysyłki tych deklaracji do ZUS-u rolnik powinien dokonać w ciągu 7 dni od momentu powstania zmiany.
Wyłączenie z KRUS a możliwość korzystania z ulg w ZUS-ie
Rolnik powinien pamiętać, że może korzystać z ulg w opłacaniu składek przewidzianych dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
Pierwszą z nich jest ulga na start, która daje możliwość opłacenia wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne przez 6 pierwszych miesięcy prowadzenia działalności.
W przypadku chęci skorzystania z ulgi na start ważne jest to, czy rolnik rozpoczynający prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej spełnia warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jeżeli rolnik nie spełnia tych wymogów i zdecyduje się na korzystanie z ulgi na start, czyli przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia pozarolniczej działalności nie będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w ZUS-ie przez okres do 6 miesięcy, do czasu objęcia tym ubezpieczeniem przez ZUS kontynuuje podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników na dotychczasowych zasadach.
Kolejna ulga to preferencyjne składki ZUS, gdzie składki społeczne można płacić od obniżonej podstawy stanowiącej 30% wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w danym roku kalendarzowym. Jeżeli rolnik posługiwał się ulgą na start, a następnie zgłosi się do preferencji, wówczas może z tej ulgi korzystać przez 24 miesiące. Natomiast jeśli nastąpiło wyłączenie z KRUS w trakcie prowadzenia działalności pozarolniczej, to zgłoszenia można dokonać do momentu upływu 2 lat prowadzenia firmy.
Przykład 1.
Pan Jan rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej 1 stycznia 2023 roku. 31 maja 2024 roku został wyłączony z KRUS z powodu przekroczenia kwoty granicznej podatku. Oznacza to, że może zgłosić się do preferencyjnych składek ZUS na okres od 1 czerwca do 31 grudnia 2024 roku.
Ostatnią ulgą w opłacaniu składek jest mały ZUS, czyli regulowanie składek uzależnionych od dochodu. Należy jednak pamiętać, że nie będzie możliwe przystąpienie do małego ZUS-u, jeśli rolnik dokonuje zgłoszenia 1 czerwca. Do ulgi tej bowiem można zgłosić się w trakcie roku jedynie w kilku przypadkach – nie wymienia się wśród nich wyłączenia z KRUS. Do małego ZUS-u rolnik może zarejestrować się na początku kolejnego roku, o ile spełni odpowiednie warunki.
W sytuacji gdy żadna z powyższych ulg nie przysługuje, rolnik powinien zgłosić się do dużego ZUS-u, czyli opłacać składki od podstawy stanowiącej 60% przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego na dany rok kalendarzowy.
Podsumowując, jeżeli rolnik prowadzący działalność nie dopełni określonych formalności, to w takim wypadku będzie zobowiązany do zgłoszenia się w ZUS-ie na odpowiednich formularzach. Warto wówczas sprawdzić, czy nie zostały spełnione warunki do skorzystania z ulg w opłacaniu składek, dzięki czemu przejście z KRUS na ZUS nie będzie bardzo dotkliwe.
