Rzeczywistość gospodarcza wymaga od przedsiębiorcy podejmowania współpracy z różnymi firmami, osobami na podstawie różnego rodzaju umów o współpracę albo na podstawie umowy o pracę. Jeżeli przedsiębiorca posiada dodatkowo różnego rodzaju umowy albo prowadzi działalność jako wspólnik, wówczas powstaje pytanie, co ze składkami ubezpieczenia społecznego? Kiedy następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych? Warto także zastanowić się, co ze składką zdrowotną.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń ZUS
W sytuacji, gdy przedsiębiorca, który poza działalnością:
- podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę lub
- podejmuje umowę zlecenie, lub
- podejmuje kolejną działalność jako wspólnik spółki osobowej, lub
- uzyskuje dodatkowo przychody z udziałów od osób prawnych, lub
- powstaną ewentualne inne okoliczności (np. otrzymuje dodatkowe świadczenia)
– wtedy następuje tzw. zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń może powstać na płaszczyźnie:
- ubezpieczeń społecznych,
- ubezpieczenia zdrowotnego.
Przy zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzać składkę zdrowotną z każdego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego.
Inaczej wygląda sprawa ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych. Do tych ubezpieczeń należą składki:
- ubezpieczenia emerytalnego,
- ubezpieczenia rentowego,
- ubezpieczenia chorobowego,
- ubezpieczenia wypadkowego.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych
Różne przypadki zbiegów do ubezpieczeń społecznych reguluje art. 9 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (z późn. zm., zwanej dalej ustawą o SUS).
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – umowa o pracę i działalność gospodarcza
Przedsiębiorca, który opłaca np. pełny ZUS (minimalna podstawa, od której obliczane są składki na ubezpieczenia społeczne w 2023 roku, to 4161 zł) albo ZUS preferencyjny, a dodatkowo posiada umowę o pracę, może opłacać wyłącznie składkę zdrowotną z prowadzonej działalności.
Warunkiem jest, aby miesięczny przychód z umowy o pracę opiewał na kwotę przynajmniej minimalnego wynagrodzenia. Od stycznia do czerwca 2023 roku wynosi ono 3490 zł brutto, a od lipca do grudnia 2023 roku będzie wynosić 3600 zł brutto.
Jeżeli z umowy o pracę przedsiębiorca osiąga mniej niż 3490 zł brutto do czerwca 2023 roku oraz 3600 zł brutto od lipca do grudnia 2023 roku, wówczas i z działalności i z umowy o pracę będzie musiał opłacać składki ubezpieczenia społecznego.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – działalność gospodarcza i umowa cywilnoprawna
Częstym przypadkiem jest, że przedsiębiorca poza prowadzoną działalnością posiada także dodatkowo zawartą umowę zlecenie.
Składki te opłaca z tytułu prowadzonej działalności na zasadach podlegania pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne tak, jak przedsiębiorca.
Jeżeli natomiast przedmiot umowy zlecenie nie pokrywa się z przedmiotem prowadzonej działalności, wówczas z działalności i z każdej umowy zlecenie przedsiębiorca opłaca odrębnie składkę zdrowotną, a składki ZUS społeczne zgodnie z poniższymi zasadami.
Jeżeli przedsiębiorca opłaca z działalności gospodarczej składki ZUS od podstawy nie niższej niż 4161 zł na rok 2023, tzw. pełny ZUS (czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w 2023 roku), a dodatkowo posiada umowę zlecenie, wówczas z działalności będzie opłacał wszystkie składki społeczne, a z tytułu zlecenia nie będzie tego robił.
Należy jednak podkreślić, iż powyższa sytuacja dotyczy okoliczności w których:
- umowa zlecenie opiewa na kwotę nie wyższą niż 4161 zł;
- przedmiot umowy zlecenie nie zawiera się w przedmiocie prowadzonej działalności gospodarczej.
Inaczej będzie się kształtować sytuacja, w której przedsiębiorca będzie opłacał składki społeczne w ramach małego ZUS-u Plus albo ZUS-u preferencyjnego o podstawie składek na ubezpieczenie społeczne niższej niż 4161 zł w roku 2023.
W takim wypadku, jeżeli kwota brutto z umowy cywilnoprawnej będzie opiewać na wartość powyżej 3490 zł, to:
- przedsiębiorca może opłacać składki ZUS społeczne wyłącznie z prowadzonej działalności albo
- przedsiębiorca może opłacać składki ZUS społeczne wyłącznie z umowy zlecenie.
Natomiast przedsiębiorca, który korzysta z ulgi na start i posiada dodatkowo umowę zlecenie, z tytułu zlecenia będzie zobowiązany opłacać składki ZUS ubezpieczeń społecznych.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – działalność gospodarcza i funkcja członka zarządu
Niektórzy przedsiębiorcy poza prowadzeniem działalności gospodarczej opłacają składkę zdrowotną z tytułu sprawowania funkcji członka zarządu w spółce kapitałowej.
W tym wypadku niestety nie ma to znaczenia w aspekcie opłacania składek społecznych z działalności.
To oznacza, że z działalności przedsiębiorca opłaci wszystkie składki społeczne (oczywiście dobrowolną chorobową tylko, jeżeli jej podlega) i zdrowotną (chyba że korzysta z ulgi na start, wtedy tylko zdrowotną), a z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu w spółce kapitałowej zapłaci składkę zdrowotną.
Składka ta może przybrać różną wysokość w zależności od tego, czy członek zarządu otrzymuje wynagrodzenie za pełnienie swoich czynności z tytułu powołania, czy wykonuje te funkcje nieodpłatnie. Ta kwestia jednak będzie przedmiotem odrębnej publikacji.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – działalność gospodarcza i wspólnik spółki osobowej
Niektórzy przedsiębiorcy prowadzą działalność gospodarczą nie tylko jako jednoosobowa działalność osoby fizycznej, lecz także podejmuję kolejną działalność jako wspólnik spółki partnerskiej, cywilnej czy jawnej (osób fizycznych).
W takiej sytuacji przedsiębiorca nie może skorzystać z:
- ZUS-u preferencyjnego,
- Ulgi Mały ZUS Plus.
Oznacza to, że z działalności przedsiębiorca opłaca tzw. pełny ZUS. Z kolei z tytułu bycia wspólnikiem w ww. spółkach może opłacać tylko składkę zdrowotną.
- nie wykonują w bieżącym i w poprzednim roku czynności wchodzących w ramach prowadzonej działalności na rzecz byłego pracodawcy;
- pierwszy raz rejestrują działalność gospodarczą;
- jeżeli ponownie rejestrują działalność, to okres pomiędzy faktyczną likwidacją działalności a ponownym otwarciem nowej działalności jest większy niż 60 miesięcy.
Natomiast z obu tytułów do ubezpieczeń, czyli z działalności jednoosobowej i z tytułu działalności prowadzonej jako wspólnik spółki osobowej, przedsiębiorca opłaca odrębnie dwie składki zdrowotne (i za każdą kolejną działalność jako wspólnik spółki osobowej).
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przynajmniej dwie umowy zlecenie
Nie wszyscy prowadzą działalność gospodarczą. Czasem osoba fizyczna posiada np. dwie umowy cywilnoprawne.
Jak wygląda wówczas obowiązek opłacania składek ZUS przy zbiegu tytułów do ubezpieczeń? Jeżeli osoba fizyczna posiada minimum dwie umowy zlecenie. z których:
- pierwsza umowa opiewa na kwotę minimum 3490 zł (kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę na okres od 1 stycznia 2023 roku do 30 czerwca 2023 roku) albo 3600 zł brutto (w okresie od 1 lipca 2023 roku do 31 grudnia 2023 roku), wówczas z drugiej umowy osoba ta opłaca tylko składkę zdrowotną, albo
- pierwsza umowa opiewa na kwotę poniżej 3490 zł brutto, wówczas i z pierwszej, i z drugiej umowy zlecenie osoba ta zapłaci składki ZUS społeczne brutto, albo
- pierwsza i druga umowa łącznie będą opiewać na kwotę minimum 3490 zł brutto, wówczas dopiero z trzeciej umowy, jeżeli ona będzie, osoba ta zapłaci tylko składkę zdrowotną.
