Coraz popularniejsza wśród przedsiębiorców jest spółka cicha. Pozwala ona na zachowanie anonimowości podmiotu w niej uczestniczącego. Jak wskazuje praktyka, z uwagi na brak jasnych regulacji przedsiębiorcy mają wątpliwości, czy umowa spółki cichej podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Umowa spółki cichej na gruncie prawa cywilnego
Spółka cicha jest formą działalności gospodarczej, która w przeszłości była uregulowana przepisami Kodeksu handlowego z 1934 r., a jej byt prawny zakończył się 1 stycznia 1965 r. Obecnie Kodeks spółek handlowych również nie zawiera przepisów regulujących zasady funkcjonowania spółki cichej.
Niemniej jednak według zasady swobody umów wyrażonej w art. 3531 Kodeksu cywilnego dopuszczalna jest umowa spółki cichej jako umowa nienazwana. W myśl przywołanego przepisu strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z zasady tej wynika możliwość zawierania tzw. „umów nienazwanych”, tj. nieuregulowanych w Kodeksie cywilnym. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest swoboda stron, którą przejawia m.in. umowa spółki cichej kształtując dowolnie łączący strony stosunek prawny, w celu jego dostosowania do indywidualnych potrzeb.
Funkcjonowanie spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego dysponującego majątkiem rzeczowym wkładu niepieniężnego na rzecz drugiego wspólnika będącego osobą prawną prowadzącą działalność zarobkową we własnym imieniu. Wspólnik cichy w zamian za swój udział uczestniczy w zyskach tej działalności, nie ujawniając się jednak na zewnątrz, nie mając też praw do majątku tej spółki. Udział wspólnika cichego nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Wspólnik cichy nie odpowiada też za zobowiązania przedsiębiorcy wobec wierzycieli.
Umowa spółki cichej a PCC
Przepis art. 1 ust. 1 ustawy o PCC zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
-
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
-
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
-
umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
-
umowy dożywocia,
-
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności w części dotyczącej spłat lub dopłat,
-
ustanowienie hipoteki,
-
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
-
umowy depozytu nieprawidłowego,
-
umowy spółki
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o PCC).
Zatem, jak wynika z powyższego, ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Tym samym o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem, decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Zatem jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikację pod względem prawnym.
Szczegółowe ustalenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.
Wymieniony powyżej, ostatni podpunkt katalogu czynności podlegających opodatkowaniu dotyczy umów spółki ale czy umowa spółki cichej, która jest umową niewymienioną wprost w kodeksie również będzie opodatkowana?
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, iż umowa spółki cichej, uznana w świetle przepisów prawa cywilnego za umowę nienazwaną, nie jest wymieniona w treści art. 1 ustawy o PCC, dlatego też jej zawarcie nie powoduje powstania obowiązku podatkowego.
Stanowisko takie potwierdzały również organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 20 września 2016 r., sygn. IBPB-2-1/4514-431/16-1/PM, w której możemy przeczytać:
„(…) stwierdzić, że zawarcie pomiędzy Wnioskodawcą, a Spółką 2 umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Czynności tego typu nie można również zakwalifikować jako innych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, w szczególności np. jako umowy pożyczki czy też umowy spółki (np. cywilnej), wymienionych w tym katalogu. A zatem przedstawiona we wniosku umowa spółki cichej nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (…)”.
Podobne stanowisko zaprezentował Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z 31 maja 2017 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.91.2017.1.PM, w którym możemy przeczytać:
„(…) zawarcie umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynności tego typu nie można również zakwalifikować, np. jako umowy pożyczki w rozumieniu Kodeksu cywilnego czy też umowy spółki (np. cywilnej), wymienionych w tym katalogu. A zatem zawarcie opisanej we wniosku umowy spółki cichej nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (…)”.
Zatem wywnioskować należy, że umowa spółki cichej nie będzie zaklasyfikowana do katalogu czynności opodatkowanych podatkiem od czynności cywilnoprawnych czyli nie powstaje obowiązek jego zapłaty.
