Podatek dochodowy w Polsce zależy od formy organizacyjno-prawnej prowadzonej działalności gospodarczej. Przyszły podatnik może zatem sam zdecydować, w jaki sposób będzie rozliczać się z urzędem skarbowym. Rodzaje opodatkowania dochodów firmy ściśle zależą od rodzaju, przedmiotu i rozmiaru prowadzonej działalności. Wpływ na nią ma także wysokość osiąganych przez firmę dochodów oraz, w pewnym zakresie, indywidualna decyzja podatnika. Co do zasady, polskie prawo rozróżnia dwa rodzaje opodatkowania dochodów podatkiem dochodowym - od osób fizycznych oraz od osób prawnych.
Rodzaje opodatkowania dochodów - podatek dochodowy od osób fizycznych
Opodatkowanie podatkiem dochodowym osób fizycznych regulują dwie ustawy:
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
- ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.).
Co podlega opodatkowaniu?
Opodatkowaniu podaniem dochodowym od osób fizycznych (PIT) podlegają dochody, pochodzące z indywidualnej działalności gospodarczej oraz ze spółek osobowych (cywilnych, jawnych, partnerskich i komandytowych). Mocodawca nie różnicuje źródła tych przychodów, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, do działalności gospodarczej zalicza się również taką działalność zarobkową wytwórczą, budowlaną, handlową bądź usługową, albo też taką działalność, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż lub polegającą na wykorzystywaniu rzeczy i wartości niematerialnych lub prawnych, która prowadzona jest w imieniu podatnika w sposób ciągły. Oznacza to, że opodatkowaniu podlegają wszystkie dochody (tj. przychody pomniejszone o koszty uzyskania tych przychodów), bez względu na sposób ich pozyskania.
Rodzaje opodatkowania dochodów
Przedsiębiorca decyduje w jaki sposób opodatkuje swój przychód. Do wyboru jest:
- podatek progresywny (na zasadach ogólnych), czyli opodatkowanie przychodów według skali podatkowej
podatek liniowy, czyli:
- 19% podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej (wybór tego sposobu opodatkowania następuje poprzez pisemne oświadczenie złożone przez podatnika; dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł) – art. 30c ustawy,
- 19% podatek od dochodów z kapitałów pieniężnych, przykładowo z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych (dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł) – art. 30b ustawy,
- 19% podatek od dochodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit.a)-c) ustawy nabytych po 31 grudnia 2006r. (jeżeli nabycie nastąpiło do dnia 31 grudnia 2006 r. opodatkowanie następuje według „starych” zasad – 10% przychodu, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 217, poz. 1588 ze zm.).
podatek ryczałty, czyli według stawek określonych przez urząd skarbowy:
- karta podatkowa- stosowana dla podatników, których działalność nie jest wykonywana na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - podstawę opodatkowania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania. według stawki 20%, 17%, 8,5%, 5,5% lub 3%. Mogą go zastosować tylko podatnicy, spełniający warunki ustawy o podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, prowadzące działalność w formie indywidualnej lub spółki cywilnej albo jawnej.
Wybór opodatkowania przychodów
Zgodnie z w/w ustawą, podatnicy, rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej w formie indywidualnej lub spółki osobowej, podlegają ogólnym zasadom opodatkowania przychodów, czyli według stawek progresywnych. Przejścia na podatek liniowy lub ryczałtowy można dokonać w terminie do 20 stycznia danego roku podatkowego, poprzez złożenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego stosownego oświadczenia na piśmie. Jeżeli przedsiębiorca rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, powinien złożyć stosowne oświadczenie przed dniem rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.
Dochowanie wspomnianego terminu jest bardzo istotne dla podatnika, gdyż jego przeoczenie spowoduje konieczność podlegania ogólnym zasadom opodatkowania. Wybór sposobu opodatkowania, dokonany we wspomnianym oświadczeniu, dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie oświadczenie lub pisemny wniosek o zastosowanie form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Pobór podatku
W podatku dochodowym od osób fizycznych istnieje obowiązek uiszczania do urzędu skarbowego zaliczek na jego poczet w formie miesięcznej lub kwartalnej (do 20 dnia danego miesiąca kalendarzowego). Natomiast, ostateczne rozliczenie podatku następuje w terminie złożenia zeznania rocznego (PIT 37, PIT 36, PIT 36L, PIT 38 lub PIT 39), czyli do 30 kwietna roku następnego. Wyjątek stanowią podatnicy opodatkowani na podstawie karty podatkowej, którzy nie odprowadzają zaliczek i nie składają rocznych zeznań podatkowych.
Rodzaje opodatkowania dochodów - podatek dochodowy od osób prawnych
Opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób prawnych reguluje ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.).
Co podlega opodatkowaniu
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych podlegają wszystkie dochody przedsiębiorców, działających w formie spółek kapitałowych (akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz dochody osiągane z prowadzenia działalności gospodarczej przez spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia. Opodatkowaniu tym podatkiem podlegają także dochody spółki kapitałowej uzyskane poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej. Dochód związany z działalnością gospodarczą danej jednostki stanowi przychód, wynikający z prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, pomniejszony o koszty jego uzyskania i darowizny na wskazane cele.
Przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze, ale również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy, praw lub innych świadczeń (art. 12 ustawy). Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Za koszty podatkowe uznawane są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Zaliczeniu do kosztów podatkowych podlegają więc różnego rodzaju ogólne wydatki związane z funkcjonowaniem firmy, takie, które jedynie pośrednio związane są z osiąganymi przez podatnika przychodami, np. kary umowne. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, występuje strata, którą można odliczyć od podatku w latach następnych, tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty (art. 9 ustawy).
Rodzaje opodatkowania dochodów - stawki podatku
Stawka podatku od osób prawnych wynosi obecnie 19%. Ustawa przewiduje również 50% stawkę sankcyjną, w przypadku zaniżenia przez podmioty powiązane wysokości zobowiązania podatkowego.
Pobór podatku
Podatnicy i płatnicy podatku dochodowego od osób prawnych nie składają w ciągu roku deklaracji podatkowych, ale zobowiązani są do uiszczania zaliczek na podatek dochodowy w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego, a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące. Rozliczenie podatku następuje po zakończeniu roku podatkowego. Podatnicy składają wówczas wstępne zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu (straty) do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę pomiędzy podatkiem należnym a sumą wpłaconych zaliczek. Natomiast, ostateczne rozliczenie podatku następuje w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania, nie później jednak niż przed upływem dziewięciu miesięcy od zakończenia roku podatkowego.
Charakterystyczną cechą konstrukcji podatku dochodowego od osób prawnych jest pewne odstępstwo od kalendarzowego określania długości roku podatkowego. Podatnik może bowiem odmiennie ustalić okres dwunastu miesięcy kalendarzowych, które dla danego podmiotu stanowić będą rok podatkowy. Warunkiem jest stosowny zapis w statucie, umowie spółki albo w innym dokumencie regulującym ustrój danego podatnika oraz zawiadomienie właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Oba rodzaje opodatkowania dochodów - zarówno od osób fizycznych, jak i od osób prawnych, pobierany jest w drodze tzw. samo-wymiaru. Oznacza to, że osoby, prowadzące działalność gospodarczą, muszą same prawidłowo naliczyć podatek, a następnie wpłacić go na rachunek bankowy właściwego dla nich urzędu skarbowego. Nienależyte wywiązywanie się z tego obowiązku grozi odpowiedzialnością karną.
