Przedsiębiorcom zależy, aby kontrola podatkowa była obiektywna. Wyłączenie urzędnika z kontroli stanowi zabezpieczenie przed stronniczością urzędników. Następuje ono z mocy prawa i powoduje utratę przez organ podatkowy zdolności do rozpoznania sprawy. Przepisy ściśle określają, w jakich przypadkach ono następuje. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej!
Kontrola podatkowa przeprowadzana przez organy podatkowe jest uregulowana w dziale VI ordynacji podatkowej. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie przez organy podatkowe zgodności zachowania kontrolowanych z ustawowymi obowiązkami podatkowymi.
Artykuł 130 § 1 ordynacji podatkowej zawiera zamknięty katalog osób podlegających wyłączeniu. Pracownik urzędu skarbowego, urzędu gminy (miasta), starostwa, urzędu marszałkowskiego, izby skarbowej, funkcjonariusz celny lub pracownik urzędu celnego, izby celnej, urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz członek samorządowego kolegium odwoławczego podlegają wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w których:
są stroną;
pozostają ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na ich prawa lub obowiązki;
stroną jest ich małżonek, rodzeństwo, wstępny, zstępny lub powinowaty pierwszego stopnia;
stronami są osoby związane z nimi z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
byli świadkami lub biegłymi, byli lub są przedstawicielami podatnika albo przedstawicielem podatnika jest jedna z osób wymienionych w pkt 3 i 4;
brali udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;
zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw nim postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne;
stroną jest osoba pozostająca wobec nich w stosunku nadrzędności służbowej.
Należy pamiętać, że przyczyny wyłączenia od załatwienia sprawy trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Wyłączenie urzędnika z kontroli oznacza, że dany pracownik organu podatkowego nie tylko nie może brać udziału w czynnościach związanych bezpośrednio z wydaniem decyzji, ale także wszystkich czynnościach o charakterze przygotowawczym.
Wyłączenie urzędnika z kontroli może nastąpić:
z mocy prawa,
na swoje żądanie,
na żądanie strony postępowania,
z urzędu.
Ordynacja podatkowa nie precyzuje formy w jakiej dokonuje się wyłączenia pracownika lub funkcjonariusza. Przyjmuje się jednak powszechnie, iż powinno to następować w formie postanowienia. W przypadku wyłączenia na wniosek lub z urzędu, wydanie postanowienia jest nieodzowne. Do czasu wydania i doręczenia takiego postanowienia w sprawie, z formalnego punktu widzenia pracownik bierze udział w postępowaniu. Zarówno w przypadku gdy wyłączenie urzędnika z kontroli wynika z mocy prawa, jak i na wniosek lub z urzędu, na postanowienie to nie przysługuje zażalenie.
Ustawa nie wymaga uprawdopodobnienia okoliczności powodujących stronniczość pracownika lub funkcjonariusza, lecz tylko okoliczności wywołujących wątpliwości co do bezstronności tych osób. Nie jest wymagane dowiedzenie okoliczności wywołujących wątpliwości co do bezstronności. Wystarczy wyłącznie ich uprawdopodobnienie. Uprawdopodobnić znaczy natomiast tyle, co wskazać na możliwość, szansę zaistnienia czegoś w sposób sugerujący prawdziwość, autentyczność, w sposób bliski prawdy.
Wyłączenie urzędnika z kontroli - skutki
Skutkiem zastosowania instytucji wyłączenia jest wyznaczenie innej osoby do prowadzenia postępowania w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz w innych sprawach normowanych przepisami prawa podatkowego.
Jeżeli nastąpi wyłączenie urzędnika z kontroli, to wyznaczenie nowej osoby jest kompetencją:
naczelnika urzędu skarbowego,
naczelnika urzędu celnego,
wójta, burmistrza (prezydenta miasta),
starosty albo marszałka województwa, dyrektora izby skarbowej,
dyrektora izby celnej,
ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Natomiast w przypadku wyłączenia członka samorządowego kolegium odwoławczego, jego prezes wyznacza osobę uprawnioną do zastąpienia osoby wyłączonej. Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze, na skutek wyłączenia jego członków, nie może załatwić sprawy z braku pełnego składu orzekającego, Prezes Rady Ministrów - w drodze postanowienia - wyznacza do załatwienia sprawy inne samorządowe kolegium odwoławcze.
Wyłączenie naczelnika urzędu skarbowego
Stosownie do art. 131 § 1 Ordynacji podatkowej naczelnik urzędu skarbowego podlega wyłączeniu od załatwiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w przypadku gdy sprawa dotyczy:
naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy;
dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy;
małżonka, rodzeństwa, wstępnych, zstępnych albo powinowatych pierwszego stopnia osób wymienionych w pkt 1 albo 2;
osoby związanej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli z osobą wymienioną w pkt 1 albo 2.
W przypadku wyłączenia naczelnika urzędu skarbowego z przyczyn określonych w:
pkt 1, a także pkt 3 lub 4 w związku z pkt 1 - sprawę załatwia naczelnik urzędu skarbowego wyznaczony przez właściwego dyrektora izby skarbowej;
pkt 2, a także pkt 3 lub 4 w związku z pkt 2 - sprawę załatwia naczelnik urzędu skarbowego wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
W przypadku dyrektora izby skarbowej minister właściwy do spraw finansów publicznych nie może wyznaczyć naczelnika urzędu skarbowego podlegającego dyrektorowi izby skarbowej, której dyrektora lub jego zastępcy dotyczą przesłanki wyłączenia.
