Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że również w przypadku, gdy dokonana jest zamiana rzeczy ruchomych pojawia się obowiązek podatkowy w zakresie podatku PIT. Aby lepiej przybliżyć tę tematykę, przedstawiamy analizę przepisów podatkowych odnoszących się do kwestii rozliczenia podatku PIT w przypadku umowy zamiany.
Umowa zamiany na gruncie Kodeksu cywilnego
Zamiana rzeczy ruchomych jest jednym z rodzajów umowy cywilnoprawnej uregulowanej w Kodeksie cywilnym. Jak bowiem podaje art. 603 kc, przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży (art. 604 kc).
Ponadto na podstawie art. 155 kc umowa zamiany stanowi jedną z umów rozporządzających przenoszącą własność.
Cechą charakterystyczną umowy zamiany jest natomiast to, że nie mamy tu do czynienia z ekwiwalentem pieniężnym, lecz z obopólnym przeniesieniem prawa własności pomiędzy stronami umowy.
Zamiana rzeczy ruchomych - umowa na gruncie podatku PIT
Przechodząc natomiast na grunt podatku dochodowego PIT, wskazać należy, że umowa zamiany uważana jest za jedną z postaci odpłatnego zbycia.
Powyższe oznacza zatem, że umowa zamiany rzeczy ruchomych podlega opodatkowaniu podatkiem PIT, jeżeli zamiana nastąpiła w ciągu 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie ruchomości.
Pamiętać przy tym należy, że powyższy przepis odnosi się do każdej strony umowy, w związku z czym kwestia ustalenia opodatkowania może prezentować się w różny sposób.
Przykład 1.
Osoby fizyczne dokonały zamiany laptopa na smartfon w listopadzie 2021 roku. Osoba A kupiła smartfon w styczniu 2019 roku, a osoba B – laptop w lipcu 2020 roku. W tym przypadku po żadnej ze stron nie powstanie obowiązek podatkowy.
Przykład 2.
Osoby fizyczne dokonały zamiany laptopa na smartfon w listopadzie 2021 roku. Osoba A kupiła smartfon w styczniu 2019 roku, a osoba B – laptopa w sierpniu 2021 roku. W tych okolicznościach obowiązek podatkowy nie powstaje po stronie osoby A, ale powstaje po stronie osoby B.
Ustalenie przychodu a zamiana rzeczy ruchomych
Zakładając, że w stosunku do umowy zamiany powstał obowiązek podatkowy, należy rozważyć, w jaki sposób ustalić przychód oraz jak obliczyć podatek do zapłaty.
W kwestii ustalenia dochodu należy przede wszystkim kierować się treścią art. 19 ust. 2 ustawy PIT. Przepis ten stanowi, że przychodem z odpłatnego zbycia w drodze zamiany rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, u każdej ze stron umowy przenoszącej własność jest wartość rzeczy zbywanej w drodze zamiany.
Ponadto pamiętać należy, że przychód z tytułu umowy zamiany ustalany jest w wartościach rynkowych. Wartość tę określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.
Organ podatkowy zachowuje prawo do ingerencji w zakresie ustalenia kwoty przychodu, gdy wartość zadeklarowana przez strony umowy zamiany odbiega od wartości rynkowej.
Jak bowiem wynika z treści art. 19 ust. 4 ustawy PIT, jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej, organ podatkowy wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.
W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.
Zamiana rzeczy ruchomych - jak rozliczyć podatek PIT?
W tej kwestii przede wszystkim musimy sięgnąć do treści art. 24 ust. 6 ustawy PIT, gdzie czytamy, że dochodem z odpłatnego zbycia rzeczy określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d (a więc również i w drodze zamiany), jeżeli przychód z odpłatnego zbycia nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej, jest różnica pomiędzy przychodem uzyskanym z odpłatnego zbycia rzeczy a kosztem ich nabycia, zmniejszona o wartość nakładów poczynionych w czasie posiadania rzeczy.
Taka konstrukcja przepisu powoduje, że możliwe jest uwzględnienie w kosztach podatkowych wydatku na nabycie oraz ewentualnych wydatków na nakłady na rzecz ruchomą.
Dochód z odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych jest opodatkowany na zasadach ogólnych według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT. Podatnik nie jest zobowiązany do wpłacania zaliczki na podatek i rozliczenie podatku następuje w terminie złożenia rocznego zeznania podatkowego PIT-36 do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym dokonano zamiany.
Przykład 3.
Osoby fizyczne dokonały zamiany samochodów w listopadzie 2021 roku. Oba pojazdy zostały nabyte przed upływem pół roku. Osoba A zakupiła auto za 10 000 zł, a jego aktualna wartość rynkowa to 12 000 zł, natomiast osoba B zakupiła auto za 9000 zł, a jego aktualna wartość rynkowa to 8500 zł. W rezultacie po stronie osoby A powstaje dochód w kwocie 2000 zł, który podlegać będzie opodatkowaniu. Natomiast po stronie osoby B wystąpiła strata podatkowa w kwocie 500 zł.
W tym miejscu trzeba również wspomnieć o zwolnieniu podatkowym uregulowanym w art. 21 ust. 1 pkt 32b ustawy PIT. Przepis ten stanowi, że wolne od podatku są przychody z zamiany rzeczy lub praw, jeżeli z tytułu jednej umowy nie przekraczają kwoty 6000 zł.
Powyższy limit dotyczy danej umowy, w związku z czym nie jest to limit roczny. Jeżeli podatnik zawiera kilka umów zamiany w ciągu roku, z których żadna nie przekroczy wskazanego limitu, to wszystkie te zdarzenia będą wolne od podatku.
Ponadto wolne od podatku są tylko umowy z zamiany rzeczy do wysokości limitu. Jeżeli przychód przekracza limit zwolnienia, to całość podlegać będzie opodatkowaniu (a nie jedynie nadwyżka ponad kwotę 6000 zł).
Z przedstawionych regulacji wynika zatem, że zagadnienie jakim jest zamiana rzeczy ruchomych w kontekście opodatkowania podatkiem PIT jest wielopoziomowe. Trzeba bowiem brać pod uwagę zarówno moment nabycia rzeczy, datę dokonania zamiany, jak i wartość rynkową przychodu z tego tytułu. Niemniej może okazać się, że w pewnych okolicznościach konieczne będzie rozliczenie podatku PIT z tego tytułu.
