Cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę w ciąży jest zwykle możliwe tylko w określonych sytuacjach. Jednym ze sposobów rozwiązania stosunku pracy jest wypowiedzenie umowy o pracę. Może go dokonać każda ze stron poprzez złożenie oświadczenia woli o zamiarze rozwiązania stosunku pracy z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Niezbyt częste jest cofnięcie takiego oświadczenia i zaakceptowanie tego przez drugą stronę. Istnieje jednak sytuacja, w której jest to możliwe.
Ochrona kobiet w ciąży
Kobieta w ciąży chroniona jest przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę od pierwszego dnia ciąży. Wynika to z art. 177 Kodeksu pracy. W 2023 roku wprowadzono też zapis, że w tym okresie nie można prowadzić przygotowań do wypowiedzenia.
§ 1. W okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:
1) prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
§ 11. W przypadku złożenia przez pracownika wniosku, o którym mowa w § 1, wcześniej niż w terminach określonych w art. 180 § 9, art. 1821d § 1 oraz art. 1823 § 2 zakaz, o którym mowa w § 1, zaczyna obowiązywać na:
1) 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
2) 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części;
3) 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części.
§ 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający 1 miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
§ 31. Przepisu § 3 nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
§ 4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę lub pracownika zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia pracownicy lub pracownikowi przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
§ 41. Istnienie przyczyn, o których mowa w § 1 pkt 2 i § 4, udowodni pracodawca.
Według tego przepisu uprawnienie do powołania się na błąd swojego oświadczenia o wypowiedzeniu i wycofania wypowiedzenia ma pracownica, która rozwiązała stosunek pracy, nie wiedząc o tym, że jest w ciąży. Ze względu na swój stan będzie ona objęta szczególną ochroną zatrudnienia, która rozszerza się także na czas trwania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Takie stanowisko jest zgodne z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2 czerwca 1995 roku (sygn. akt I PRN 23/95), gdzie określono, że zakaz rozwiązywania umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia. Dodatkowo zgodnie z wyrokiem z 15 stycznia 1988 roku (sygn. akt I PRN 74/87) dla ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę kobiety w okresie ciąży nie jest istotny termin wykazania tej okoliczności, lecz wyłącznie obiektywny stan rzeczy istniejący w chwili wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę.
Czy pracodawca musi zgodzić się na cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę w ciąży?
Cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę w ciąży nie musi być poparte zgodą pracodawcy. Pracownica może wycofać wypowiedzenie umowy o pracę pod warunkiem, że w chwili jego składania nie wiedziała o swoim stanie lub o przysługujących jej z tego tytułu uprawnieniach. Zalicza się do nich urlop macierzyński, a także ochrona stosunku pracy.
Przykład 1.
Pani Anna jest zatrudniona na umowę na czas nieokreślony – przysługuje jej miesięczny okres wypowiedzenia. 3 marca złożyła wypowiedzenie umowy o pracę, a zatem umowa ulegnie rozwiązaniu 30 kwietnia. Na początku kwietnia kobieta dowiedziała się, że jest w 3. miesiącu ciąży. Czy może cofnąć wypowiedzenie? Zgodnie z przepisami prawa pani Anna może wnioskować o cofnięcie wypowiedzenia.
Co istotne, cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę ma też swoje konsekwencje. Jeżeli wie ona o tym, że jest w ciąży, i mimo to składa wypowiedzenie umowy o pracę lub wyraża zgodę na rozwiązanie jej za porozumieniem stron, nie przysługuje jej możliwość dochodzenia skuteczności rozwiązania umowy o pracę.
Cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę w ciąży a wady oświadczenia woli
Możliwość powołania się na błąd w wypowiedzeniu umowy o pracę przez pracownicę w ciąży wynika z przepisów Kodeksu cywilnego, dotyczących uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. W opisywanej sytuacji kobieta składa wypowiedzenie, będąc w błędzie co do swojej sytuacji faktycznej i konsekwencji prawnych z niej wynikających, nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest w ciąży. Niekompletna wiedza o stanie faktycznym przekłada się na decyzję, której być może nie podjęłaby, gdyby wiedziała, że jest w ciąży. Powyższe okoliczności powodują, że pracownica w ciąży może uchylić się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli o wypowiedzeniu, powołując się na błąd jako wadę tego oświadczenia.
Jeśli jednak kobieta wiedziała o ciąży albo zaszła w ciążę przed ustalonym terminem rozwiązania stosunku pracy, to nie może tłumaczyć się działaniem pod wpływem błędu.
Przykład 2.
Pani Anna jest zatrudniona na umowę na czas nieokreślony i przysługuje jej 3-miesięczny okres wypowiedzenia. 27 lutego złożyła wypowiedzenie, a zatem umowa ulegnie rozwiązaniu z końcem maja. Na początku maja kobieta dowiedziała się, że jest w pierwszym miesiącu ciąży. Czy może cofnąć wypowiedzenie? Zgodnie z przepisami prawa nie może wnioskować o cofnięcie wypowiedzenia, ponieważ w momencie jego składania nie była jeszcze w ciąży.
Przykład 3.
Pani Oliwia jest zatrudniona na umowę na czas nieokreślony i przysługuje jej miesięczny okres wypowiedzenia. Na początku marca poinformowała pracodawcę, że jest w ciąży. 28 marca złożyła wypowiedzenie, zgodnie z którym umowa ulegnie rozwiązaniu z końcem kwietnia. Czy może cofnąć wypowiedzenie? Pani Oliwia nie może wnioskować o cofnięcie wypowiedzenia, ponieważ w momencie jego składania wiedziała, że była w ciąży.
Cofnięcie wypowiedzenia przez pracownicę w ciąży – skutki
Jeżeli pracownica chce, by jej wypowiedzenie nie przyniosło skutków prawnych, powinna złożyć pracodawcy oświadczenie o uchyleniu się od skutków swojego wcześniejszego oświadczenia woli na piśmie i z uzasadnieniem – w tym przypadku może to być brak świadomości swojego stanu. Pracodawca natomiast powinien je zaakceptować, zwłaszcza jeśli nie ma wątpliwości co do prawdziwości oświadczenia. W takiej sytuacji wypowiedzenie złożone przez pracownicę uznaje się za niezłożone, a stosunek pracy będzie kontynuowany.
