Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Ma ono na celu dodatkowe wsparcie finansowe osób niepełnosprawnych ze względu na zwiększone koszty związane z pielęgnacją, rehabilitacją czy opieką medyczną.

Osoby uprawnione do otrzymania świadczenia uzupełniającego

Warunki nabywania prawa, tryb przyznawania oraz zasady wypłacania i finansowania świadczenia uzupełniającego określa Ustawa o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji – dalej u.ś.u.

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobie, która:

1. ukończyła 18 lat;

2. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, a niezdolność ta została stwierdzona odpowiednim orzeczeniem;

3. nie jest uprawniona do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych lub też łączna wysokość brutto tych świadczeń wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczną instytucję właściwą do spraw emerytalno-rentowych po dokonaniu ustawowych włączeń nie przekroczy kwoty 2 419,33 zł;

4. zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

5. ma obywatelstwo polskie lub posiada prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce, jeśli jest obywatelem UE, EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, lub legalnie przebywa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (dotyczy innych cudzoziemców).

Świadczenie uzupełniające nie przysługuje natomiast osobie, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy taka osoba odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Wniosek o świadczenie uzupełniające

Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, należy złożyć wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Osoby uprawnione do świadczeń w ZUS składają go w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub w najbliższej placówce ZUS, a osoby uprawnione do emerytur lub rent w KRUS – w oddziale terenowym KRUS. Wniosek o świadczenie uzupełniające można przesłać również pocztą.

Do wniosku należy dołączyć jeden z niżej wymienionych dokumentów, który potwierdza niezdolność do samodzielnej egzystencji:

• orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• wydane (przed 1 września 1997 r.) przez komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów. 

Jeśli takie orzeczenie znajduje się w dokumentacji emerytalno-rentowej w ZUS – nie trzeba go dołączać.

Dokumentem potwierdzającym niezdolność do samodzielnej egzystencji, na podstawie którego ZUS może ustalić prawo do świadczenia uzupełniającego, jest również:

• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W razie braku dokumentu potwierdzającego niezdolność do samodzielnej egzystencji lub upływu okresu, na który został wydany, wymagane jest zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku, a także posiadana dokumentacja medyczna i inne dokumenty, które mają znaczenie przy orzekaniu o niezdolności do samodzielnej egzystencji (np. karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej).

Jeśli zainteresowany jest uprawniony do emerytury lub renty zagranicznej lub innego świadczenia zagranicznego o podobnym charakterze – do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający prawo do tych świadczeń i ich wysokość wystawiony przez zagraniczną instytucję właściwą do spraw emerytalno-rentowych.

Termin wydania decyzji w sprawie świadczenia uzupełniającego 

Ustalenie prawa do świadczenia uzupełniającego następuje w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (okolicznością taką może być uprawomocnienie się orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji).

Świadczenie uzupełniające jest przyznawane od miesiąca, w którym zostaną spełnione wymagane warunki, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek o to świadczenie.

Wysokość świadczenia uzupełniającego

Świadczenie uzupełniające w wysokości 500 zł miesięcznie przysługuje osobom, które nie są uprawnione do emerytury lub renty i nie mają ustalonego prawa do innego świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych. Świadczenie w kwocie 500 zł zostanie wypłacone również wtedy, gdy łączna kwota brutto otrzymywanych emerytur, rent bądź innych świadczeń finansowanych ze środków publicznych nie przekracza 1 657,80 zł.

Osoby, które pobierają świadczenia emerytalno-rentowe lub inne, których łączna kwota brutto jest wyższa niż 1 657,80 zł, ale jednocześnie nie przekracza 2 419,33 zł, otrzymują świadczenie uzupełniające w niższej wysokości. Kwota ta stanowi różnicę pomiędzy kwotą 2 419,33 zł a łączną kwotą przysługujących świadczeń.

Przy ustalaniu wysokości świadczenia uzupełniającego nie są uwzględnione:

• dochód z pracy zarobkowej;
• renta rodzinna przysługująca po zmarłym rodzicu osobie, która stała się całkowicie niezdolna do pracy do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki przed osiągnięciem 25 roku życia;
• świadczenia o charakterze jednorazowym finansowane ze środków publicznych (np. jednorazowy zasiłek z pomocy społecznej czy zasiłek pogrzebowy);
• dodatki i świadczenia wypłacane wraz ze świadczeniami emerytalno-rentowymi na podstawie przepisów szczególnych (np. dodatek pielęgnacyjny, dodatek dla sieroty zupełnej, dodatek kombatancki);
• zasiłek pielęgnacyjny.

Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji jest wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 21 ust. 1 pkt 100a Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej u.p.d.o.f.). Poza tym wartości tego świadczenia nie uwzględnia się w kwocie limitu dochodów osoby niepełnosprawnej, który warunkuje korzystanie z tzw. ulgi rehabilitacyjnej (art. 26 ust. 7e u.p.d.o.f.).

Nienależne świadczenie uzupełniające

Zgodnie z art. 7 ust 2 u.ś.u. osoba uprawniona jest obowiązana do informowania organu właściwego o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo do świadczenia uzupełniającego oraz jego wysokość.

Jeżeli ustaną okoliczności będące podstawą przyznania świadczenia uzupełniającego, prawo do tego świadczenia ustaje od miesiąca, w którym nastąpiło zdarzenie będące podstawą jego utraty. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy osoba uprawniona:

• uzyska prawo do świadczenia emerytalnego lub rentowego w wysokości przekraczającej kwotę 2 419,33 zł miesięcznie;
• zostanie uprawniona do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych, w tym także do świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, przyznanym przez KRUS lub inny organ emerytalny oraz będzie pobierała takie świadczenie;
• zostanie tymczasowo aresztowana albo będzie odbywać karę pozbawienia wolności (nie dotyczy odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego).

Osoba, która pobrała nienależne świadczenie uzupełniające, jest zobowiązana do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenie uzupełniające uważa się świadczenie:

• wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
• wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia;
• przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie;
• przyznane na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;
• wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie, z przyczyn niezależnych od organu właściwego.

Od kwot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia zwrotu.