Praktycznie każde przedsiębiorstwo działa na podstawie swojego własnego modelu działania, który ma na celu maksymalizację uzyskiwanych zysków. Informacje służące do prowadzenia działalności stanowią w większości tajemnicę przedsiębiorstwa. Czy know how wchodzi w zakres tego pojęcia? Co dokładnie oznacza to sformułowanie?
Tajemnica przedsiębiorstwa
Każdy przedsiębiorca ma prawo do zachowania w poufności informacji gospodarczych, które służą jego firmie. Definicję tajemnicy przedsiębiorstwa możemy odnaleźć w art. 11 ust. 2 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z treścią tej regulacji przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje mające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
„Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tym samym ustawodawca pozostawił uznaniu przedsiębiorcy ocenę, czy z uwagi na charakter informacji podejmie on działania w celu zachowania ich w poufności. Warunkiem respektowania »tajemnicy przedsiębiorstwa« jest uprzednie złożenie w odniesieniu do konkretnych informacji zastrzeżenia, że nie mogą one być ogólnie udostępnione. Jednakże złożone zastrzeżenie może stać się skuteczne dopiero w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany do ujawnienia informacji, po przeprowadzeniu stosownego badania, pozytywnie przesądzi, że zastrzeżone informacje mają charakter tajemnicy przedsiębiorstwa. Gospodarujący informacją publiczną i przyjmujący zastrzeżenia przedsiębiorcy powinien dokonać oceny zasadności wyłączenia jawności żądanej informacji, bowiem ograniczenie dostępności informacji publicznej ze względu na tajemnicę ustawowo chronioną ma charakter wyjątku od zasady jawności informacji publicznej.
Na »tajemnicę przedsiębiorcy« składają się dwa elementy: materialny – posiadanie przez informację określonej wartości dla przedsiębiorcy oraz formalny – wola utajnienia danych informacji. Tajemnicę przedsiębiorcy stanowią więc informacje znane jedynie określonemu kręgowi osób i związane z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością, wobec których podjął on wystarczające środki ochrony w celu zachowania ich poufności. Nie tracą natomiast swojego charakteru przez to, że wie o nich pewne ograniczone grono osób zobowiązanych do dyskrecji, np. pracownicy przedsiębiorstwa”.
Know how przedsiębiorstwa
Z tajemnicą przedsiębiorstwa bardzo mocno związane jest pojęcie know how. Określenie to wywodzi się wprost z języka angielskiego i oznacza wiedzę oraz umiejętności potrzebne do wykonywania określonego zadania. Know how jest zbiorem zasad o charakterze technicznym, administracyjnym lub finansowym, które służą prowadzeniu działalności generującej zyski w firmie. Pomimo że know how nie zostało wprost uregulowane w polskich przepisach, to szczątkowe informacje na ten temat można odnaleźć w przepisach podatkowych, a dokładniej w Ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. W art. 5a ust. 34 lit. c know-how to udokumentowana wiedza (informacja) nadająca się do wykorzystania w działalności przemysłowej, naukowej lub handlowej. Art. 29 ust. 1 pkt 1 definuje know-how jako całość informacji związanej ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej.
Dokładną definicję omawianego pojęcia możemy odnaleźć w ustawodawstwie zagranicznym. Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu określa know how jako „całokształt wiadomości, czyli fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu”. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 316/2014 z dnia 21 marca 2014 roku w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień o transferze technologii know how to pakiet informacji praktycznych, wynikających z doświadczenia i badań, które są:
- niejawne – czyli nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne;
- istotne – czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów objętych umową;
- zidentyfikowane – czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejawności i istotności.
Aby jeszcze bardziej wyjaśnić, czym dokładnie jest know how, posłużmy się kilkoma przykładami. W zakres tego pojęcia wejdą m.in.:
- nieopatentowane wynalazki i niezarejestrowane znaki towarowe,
- bazy klientów i kontrahentów przedsiębiorcy,
- receptury wykonywania produktów firmowych,
- zasady świadczenia usług przedsiębiorstwa (np. sposób sprzedaży produktów),
- opracowane strategie rozwoju firmy,
- zasady zarządzania przedsiębiorstwem,
- system archiwizacji danych,
- wyniki analizy SEO,
- wyniki badań naukowych,
- formy komunikacji wewnątrzfirmowej.
Źródłem know how może być tak naprawdę wszystko. Ważne jest, aby taki pakiet informacyjny charakteryzował i wyróżniał dane przedsiębiorstwo na rynku.
Know how a tajemnica przedsiębiorstwa
Know how wchodzi w zakres tajemnicy przedsiębiorstwa, jednak nie każda firmowa informacja poufna to know how. Z powyższego wynika zatem, że know how jest chronione z mocy samego prawa. Brak jednoznacznej polskiej definicji tego pojęcia nie przeszkadza, aby było ono objęte ochroną ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Know how i tajemnica przedsiębiorstwa nie są więc pojęciami tożsamymi, nie możemy ich używać zamiennie. Definicja tajemnicy firmowej jest szersza i zawiera w sobie m.in. informacje z zakresu know how.
Przykład 1.
Firma wypracowała model sprzedaży własnych wyrobów rzemieślniczych. Dzięki stosowanym od lat zasadom z roku na rok powiększa swoje dochody. W rzeczywistości stosowany model sprzedaży funkcjonuje w tym przedsiębiorstwie od 25 lat, a więc na długo przed wprowadzeniem i stosowaniem pojęcia know how. Czy zasady sprzedaży w firmie można uznać za know how i czy stanowią one tajemnicę przedsiębiorstwa?
Tak, ponieważ mają one wartość ekonomiczną i wpływają na rozwój firmy. Fakt długoletniego stosowania zasad, które nie zostały nigdzie zarejestrowane, nie odgrywa tutaj żadnej roli. Przedmiotowe know how jest objęte ochroną z mocy samego prawa.
Przykład 2.
Firma obuwnicza od lat kupuje od tej samej fabryki specjalne pudełka, w których sprzedaje swoje wyroby. Właściciel tej firmy nie udziela nikomu informacji na temat fabryki, ponieważ nie chce, aby jego konkurencja wykorzystała tę informację dla własnych celów gospodarczych. Czy informacja o fabryce produkującej pudełka stanowi know how firmy obuwniczej? Czy można ją uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa?
Tego rodzaju informacja nie może być uznana za know how firmy obuwniczej, choć rzeczywiście mieści się w zakresie pojęcia tajemnicy przedsiębiorstwa. Firma obuwnicza korzysta z usług fabryki pudełek, lecz nie wyrabia ich sama na podstawie swojej receptury. Nie jest to więc know how, choć informacja ta będzie chronioną tajemnicą przedsiębiorstwa.
„Informacja ma dla przedsiębiorcy wartość ekonomiczną wówczas, gdy jej wykorzystanie przez innego przedsiębiorcę zaoszczędzi mu wydatków lub zwiększy zyski, pozwoli pozyskać nowych klientów itp.”.
Podsumowując, know how zawsze będzie przejawem tajemnicy przedsiębiorstwa. Jednak nie każda tajemnica firmowa będzie uznawana za know how. Wszystko, co wchodzi w zakres know how, korzysta z ochrony prawnej na mocy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca nie musi w tym zakresie podejmować żadnych dodatkowych działań.
