Reguła podstawowa wyrażona w art. 293 Ordynacji podatkowej wskazuje, że indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów to dane objęte tajemnicą skarbową. Co ciekawe, przepisy tej samej ustawy przewidują możliwość ujawnienia informacji objętych tajemnicą skarbową i podania ich do publicznej wiadomości. Może to jednak odbyć się wyłącznie pod pewnymi warunkami, które omówimy w poniższym artykule.
Dane objęte tajemnicą skarbową
Tajemnica skarbowa obejmuje swoim zasięgiem nie tylko dane wynikające z deklaracji podatkowych. Jak wynika z treści art. 293 § 2 Ordynacji podatkowej, tajemnica skarbowa dotyczy również:
- informacji podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez inne podmioty,
- akt dokumentujących czynności sprawdzające,
- akt postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej oraz akt postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe,
- dokumentacji rachunkowej organu podatkowego.
Warto również wspomnieć, że bardzo szeroki jest też zakres podmiotowy tajemnicy skarbowej, ponieważ do jej przestrzegania są zobowiązani:
- pracownicy izb administracji skarbowej,
- funkcjonariusze KAS, pracownicy Krajowej Informacji Skarbowej,
- wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa oraz pracownicy urzędów ich obsługujących,
- minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz pracownicy urzędu obsługującego tego ministra,
- Szef Krajowej Administracji Skarbowej,
- osoby odbywające staż, praktykę zawodową lub studencką w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub w innych organach podatkowych.
Dane objęte tajemnicą skarbową mogą być udostępnianie innym podmiotom, przy czym chodzi tutaj o organy państwowe (np. Policja, Prokuratura czy ABW), a nie o osoby trzecie. Wyłączny katalog podmiotów, którym udostępniane są akta, został określony w art. 297 Ordynacji podatkowej.
Zgoda na ujawnienie tajemnicy skarbowej
Przechodząc do sedna naszego artykułu, należy przywołać treść normy zawartej w art. 299b Ordynacji podatkowej, gdzie możemy przeczytać, że Szef Krajowej Administracji Skarbowej może wyrazić zgodę na ujawnienie przez naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celno-skarbowych, dyrektorów izb administracji skarbowej, określonych informacji stanowiących tajemnicę skarbową, z wyłączeniem informacji stanowiących tajemnicę inną niż skarbowa i objętych ochroną na podstawie odrębnych ustaw, wskazując jednocześnie sposób udostępnienia i wykorzystania ujawnianych informacji.
Wyrażenie zgody następuje w formie pisemnej, na uzasadniony wniosek naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego lub dyrektora izby administracji skarbowej.
Warunki ujawnienia tajemnicy skarbowej zostały zdefiniowane w art. 299b § 2 Ordynacji podatkowej, gdzie podano, że wyrażenie zgody na ujawnienie może nastąpić wyłącznie ze względu na ważny interes publiczny oraz gdy jest to konieczne dla osiągnięcia celów kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego, lub jeżeli ujawnienie tych informacji urzeczywistni prawo obywateli do ich rzetelnego informowania o działaniach organów podatkowych i jawności życia publicznego.
W świetle powyższego możemy zatem wskazać, że ujawnienie do publicznej wiadomości informacji objętych tajemnicą skarbową może nastąpić:
- przez naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celno-skarbowych, dyrektorów izb administracji skarbowej na ich umotywowany wniosek,
- wyłącznie za zgodą wyrażoną na piśmie przez Szefa KAS,
- ze względu na ważny interes publiczny oraz gdy jest to konieczne dla osiągnięcia celów kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej bądź postępowania podatkowego lub
- jeżeli ujawnienie tych informacji urzeczywistni prawo obywateli do ich rzetelnego informowania o działaniach organów podatkowych i jawności życia publicznego.
Nie ulega wątpliwości, że ww. przepis posługuje się wieloma zwrotami niedookreślonymi, które nie zostały wprost zdefiniowane w ustawie.
Jak możemy przeczytać w wyroku NSA z 10 stycznia 2020 roku (II FSK 1522/19), wszystkie wymienione w art. 299b Ordynacji podatkowej przesłanki zawierają klauzule generalne, które dają możliwość wartościowania i przez to bardzo dużą swobodę w podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody na ujawnienie informacji objętych tajemnicą skarbową.
NSA wskazał, że pojęcie interesu publicznego jest pojęciem szerokim i nieostrym, nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje ono interes ogółu, a nie jedynie interesy indywidualne. Przy czym konkretyzację tej wspólnoty (społeczności), której interes powinien być uwzględniony, wyznacza zakres żądanej informacji.
Podobnie też możemy przeczytać w wyroku WSA w Gliwicach z 26 lutego 2019 roku (I SA/Gl 1037/18), gdzie podano, że w sytuacji działania w imieniu własnym w celu urzeczywistnienia swojego interesu prywatnego nie jest spełniona przesłanka w postaci istnienia ważnego interesu publicznego.
Przykład 1.
Pani Monika będąca spadkobierczynią po swojej ciotce ma informację, że drugi spadkobierca złożył zgłoszenie SD-Z2 z wykazem składników majątku nabytych w spadku. Z uwagi na brak odpowiedzi na złożone prośby pani Monika nie może uzyskać informacji, co wchodziło w skład spadku. Zwróciła się zatem z wnioskiem do naczelnika US o ujawnienie danych dotyczących składników masy spadkowej, które drugi spadkobierca wymienił w zgłoszeniu SD-Z2. Czy organ podatkowy może podać te wiadomości?
Z treści art. 299b Ordynacji podatkowej wynika, że ujawnienie informacji zawartych w deklaracjach i objętych tajemnicą skarbową może nastąpić ze względu na ważny interes publiczny oraz gdy jest to konieczne dla osiągnięcia celów kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego. Wniosek pani Moniki w tym przypadku dotyczył informacji ściśle związanych z osobą prywatną. Działa ona w interesie osobistym, a nie publicznym. W takim przypadku korzyść z ujawnienia tajemnicy skarbowej uzyskałaby wyłącznie pani Monika jako spadkobierca, a nie ogół społeczeństwa. W tych okolicznościach organ podatkowy odmówi ujawnienia posiadanych danych.
Jak widać z zaprezentowanych przepisów, istnieje możliwość ujawnienia danych objętych tajemnicą skarbową. Może to się odbyć wyłącznie w zakresie uregulowanym w art. 299b Ordynacji podatkowej i wyłącznie po wcześniejszym uzyskaniu zgody Szefa KAS na takie ujawnienie informacji. Organy podatkowe nie mają zatem swobody działania w tym zakresie.
