Dodatki do wynagrodzenia podstawowego to w wielu przypadkach nie tylko bonus dla pracownika, ale również obowiązek pracodawcy. Przyznawane są one ze względu na specyfikę miejsca bądź czasu pracy, bądź kwalifikacje pracownika albo pełnioną przez niego funkcję.
Dodatki do wynagrodzenia obowiązkowe dla pracodawcy
Przyznanie pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę któregoś z niżej wskazanych dodatków nie jest uzależnione od dobrej woli pracodawcy. Jeśli warunki pracy odpowiadają tym określonym w przepisach jako predysponujące do otrzymania ponadnormatywnego wynagrodzenia, pracodawca ma obowiązek takowe wypłacić.
Tak więc, najpopularniejszym chyba przypadkiem, w którym pracownik powinien otrzymać dodatek do wynagrodzenia, jest praca w godzinach nadliczbowych – tzw. nadgodziny. Największa wartość takiego dodatku, bo aż 100% wysokości wynagrodzenia, przysługuje wtedy, kiedy nadliczbowy czas pracy wypada w nocy, w niedziele albo święta oraz w dni wolne, przyznane pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto. Natomiast w każdym innym przypadku za przepracowane nadgodziny pracownik ma prawo do dodatku o wartości 50% wynagrodzenia.
Praca w nocy, niedziele i święta, ale niestanowiąca nadgodzin, także wiąże się z dodatkowym świadczeniem. Za pracę w nocy pracownik powinien otrzymać dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Natomiast praca w niedziele albo święta powinna być – co do zasady – zrekompensowana wyznaczonym innym dniem wolnym od pracy. Co ciekawe, nie ma tu przełożenia na godziny - co oznacza, że nawet jedna godzina pracy w niedzielę daje pracownikowi prawo do innego dnia wolnego w tygodniu. Na przyznanie “zastępczego” dnia wolnego pracodawca ma czas do końca okresu rozliczeniowego. Jednakże może też zdarzyć się tak, że pracodawca nie da rady przyznać pracownikowi dnia wolnego – w takiej sytuacji, za pracę w niedzielę albo święto pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w taki dzień.
Ostatnią grupą dodatków, o których wypłacenie pracodawca musi zadbać obowiązkowo, są dodatki wyrównawcze. Przyznawane są one w specyficznych sytuacjach, ze względu na stan zdrowia pracownika albo ciążę pracownicy.
Pracodawca, zatrudniający pracownicę ciężarną w porze nocnej, albo pracownicę ciężarną lub karmiącą dziecko piersią przy pracach szczególnie uciążliwych albo szkodliwych dla zdrowia, ma obowiązek przeniesienia tej pracownicy do innych obowiązków. Podobnie sytuacja ma się w przypadku pracownika, u którego wystąpiły objawy choroby zawodowej i który w związku z tym faktem został przeniesiony na inne stanowisko. Jeśli okaże się, że zmiana stanowiska wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia, pracodawca ma obowiązek wypłacać dodatek wyrównawczy.
Warto jednak pamiętać, że dodatek wyrównawczy przysługuje pracownikowi przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy.
Dodatki do wynagrodzenia wypłacane nieobowiązkowo
Dodatki wypłacane pracownikowi nieobowiązkowo nie są narzucane odgórnie przepisami Kodeksu pracy. Natomiast ich otrzymanie może zostać zagwarantowane przez zapisy umowy o pracę, regulaminu wynagradzania albo układu zbiorowego pracy.
Pierwszy z opisywanych dodatków jest nazywany funkcyjnym, a przeznaczony jest dla osób zajmujących stanowiska kierownicze i dyrektorskie. Jego funkcją jest zrekompensowanie takim pracownikom faktu, że spoczywa na nich większa niż na innych osobach odpowiedzialność, ponieważ zarządzają oni zespołem podległych osób. Co ciekawe, istnieją grupy pracownicze, w których przypadku dodatek funkcyjny jest obowiązkowy – np. prokuratorzy.
Drugim dodatkiem, który jest co do zasady nieobowiązkowy i zależny od dobrej woli pracodawcy, jest dodatek za wysługę lat, inaczej nazywany stażowym. Pracownik może go otrzymywać wraz z wynagrodzeniem podstawowym po przepracowaniu określonego stażu w firmie. Także w tym przypadku istnieje określona grupa pracownicza (w sferze budżetowej), której taki dodatek należy się obowiązkowo.
Warunki szkodliwe dla zdrowia, szczególnie uciążliwe albo niebezpieczne są kolejnym aspektem, predysponującym do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia. Jeśli pracownik jest narażony w pracy na czynniki, które mogą po dłuższym czasie obniżyć jego sprawność fizyczną albo psychiczną lub też skutkować pojawieniem się choroby zawodowej, może otrzymywać od pracodawcy taki właśnie dodatek. Jeśli pracodawca zdecyduje się na to rozwiązanie, to świadczenie będzie zobowiązany wypłacać za każdą godzinę pracy w szkodliwych warunkach. Jednocześnie, pracownik musi uprzednio przepracować w tych warunkach określoną liczbę godzin, aby nabyć prawo do takiego dodatku.
Szczególne umiejętności pracownika to kolejna możliwość uzyskania dodatkowego wynagrodzenia. Pracodawcy decydują się na przyznanie dodatkowych funduszy osobom, które posiadają określony tytuł naukowy, dyplom studiów podyplomowych czy specjalistycznych kursów. Także znajomość języków obcych może być w pewnych kręgach wynagradzana, jednak w takiej sytuacji konieczne jest posiadanie określonego certyfikatu.
Proekologiczna moda dociera także do przedsiębiorstw i ich płac. W niektórych firmach pracodawcy określają w umowach bądź regulaminach, że osoby niepalące otrzymają z tego tytułu dodatek. Zdrowie może być promowane w firmie także w większym stopniu – np. poprzez dodatki dla osób, które nie wykorzystywały w określonym przedziale czasu zwolnień lekarskich.
Dodatki do podstawowego wynagrodzenia mogą zatem zostać przyznane na podstawie wielu różnych przesłanek. Nie wszystkie z nich są obowiązkowe, zatem warto zorientować się, które z nich oferują firmy, które są brane pod uwagę jako potencjalni pracodawcy.
