Bycie podatnikiem VAT często się opłaca

Początkujący przedsiębiorcy, którzy dopiero poznają zasady funkcjonowania firmy, często zastanawiają się nad tym, czy zdecydować się na bycie podatnikiem VAT czynnym, czy też na wybór zwolnienia. Jest to bardzo istotna decyzja, ponieważ może okazać się, że czasem korzystanie ze zwolnienia będzie bardziej opłacalne, czasem jednak - nie.

Sprzedaż na rzecz innych podatników

Najczęściej występującymi przypadkami jest sprzedaż krajowa. Jeżeli ma ona miejsce na rzecz osób nieprowadzących działalności, to zwykle nie ma znaczenia czy kwotą którą płacą ma doliczony podatek VAT czy też nie. Bowiem konsumenci ponoszą ciężar ceny brutto, bez możliwości odliczenia VAT. Jeżeli natomiast naszymi odbiorcami są firmy - czynni podatnicy VAT, to można natknąć się na informację, że chcą współpracować tylko podmiotami, które same są czynnymi podatnikami VAT. Wtedy bowiem otrzymają fakturę z naliczonym podatkiem.

Jeżeli czynny podatnik VAT nabywa towary bądź usługi od podmiotu będącego VAT-owcem, ma zwykle możliwość odliczenia wykazanego na fakturze podatku. Od tej zasady występuje szereg wyjątków, jak np. usługi noclegowe czy artykuły nabywane do sprzedaży, która obligatoryjnie korzysta ze zwolnienia z VAT (np. nauka języków obcych).

Jeśli jednak zakup nie stanowi żadnego z wyjątków, to przedsiębiorca ponosi faktycznie ciężar kwoty netto transakcji. Sprzedawca korzystający ze zwolnienia z VAT powinien w takiej sytuacji wystawić fakturę o równowartości kwoty netto. W takim wypadku dla nabywcy nie miałoby znaczenia, czy współpracuje z podatnikiem VAT czynnym, czy też zwolnionym. Rzecz jednak w tym, że sprzedawcy, mimo że są zwolnieni z VAT, wystawiają faktury w cenach rynkowych brutto. Tym samym nabywca na transakcji jest stratny o kwotę podatku VAT.

W przypadku świadczenia usług, które nie wymagają ponoszenia żadnych wydatków lub są one bardzo niskie, sprzedawca może pozwolić sobie na wystawienie faktury w cenie rynkowej wartości netto dla danych usług. W tej sytuacji niekoniecznie opłacalne jest bycie podatnikiem VAT czynnym. Wystarczy poinformować nabywcę, że cena jest podobna (albo i niższa) jak u konkurencji.

Gorzej w przypadku sprzedaży towarów. Wtedy sprzedawca wystawiający fakturę w wartości netto zyskałby mniej, niż rejestrując się do VAT.

Przykład 1.

Jan Nowak i Marek Kowalski nabyli towar po cenie 100 zł netto (+ 23 zł VAT). Pan Jan jest czynnym podatnikiem VAT, a pan Marek korzysta ze zwolnienia z podatku. Aby zachować konkurencyjne ceny obydwaj sprzedają na rzecz firm dany towar w cenie 200 zł, z tym że dla p. Jana jest to kwota netto, a dla p. Marka ostateczna wartość na fakturze. Jak w takim razie kształtują się dochody w obydwu przypadkach?

1. Jan Nowak:

koszt: 100 zł (VAT podlega odliczeniu)

przychód: 200 zł (VAT opłaca nabywca)

dochód: 100 zł

2. Marek Kowalski:

koszt: 123 zł

przychód: 200 zł

dochód: 77 zł

W tym przypadku p. Marek osiąga niższy zysk, by jego ceny były konkurencyjne względem konkurencji.

Jeżeli w transakcji występowalibyśmy jako nabywcy, to opłacalność zakupu warto rozważyć na podstawie przykładu.

Przykład 2.

Firmy X i Y zajmują się sprzedażą sprzętu AGD, przy czym X jest czynnym podatnikiem VAT, natomiast Y korzysta ze zwolnienia. Oba przedsiębiorstwa dokonały zakupu lodówek od jednego dostawcy, płacąc za nie kwotę 1000 zł netto + 230 zł VAT-u.

Koszt lodówki u przedsiębiorcy X wyniesie wobec tego 1000 zł, natomiast u Y - 1230 zł.

Zakładając, że oba przedsiębiorstwa chcą uzyskać 500 zł za sprzedaż sprzętu, można obliczyć, że lodówka u przedsiębiorcy X wyniesie 1000 zł + 500 zł zysku + 345 zł podatku - czyli 1845 zł. Natomiast koszt lodówki u przedsiębiorcy Y wyniesie 1230 zł + 500 zł zysku - 1730 zł.

Wydaje się więc, że potencjalny klient wybierze firmę Y, korzystającą ze zwolnienia z podatku VAT. Jednakże nie jest to zawsze oczywiste. Jeśli bowiem kupujący będzie osobą fizyczną nieprowadzącą działalności, to rzeczywiście przedsiębiorstwo Y powinno być tym, do którego się zwróci. Jeśli jednak będzie to firma - czynny podatnik VAT, bardziej prawdopodobne okaże się zakupienie lodówki u sprzedawcy X. Warto bowiem pamiętać, że przy takim zakupie klient ma prawo odliczyć naliczony VAT - w związku z czym rzeczywisty koszt lodówki wyniesie nie 1845 zł, ale 1500 zł.

Jak więc widać, jeśli przedsiębiorca ma możliwość wybrać bycie podatnikiem VAT czynnym czy zwolnionym, warto aby zastanowił się, czy jego firma jest nakierowana na sprzedaż detaliczną, dla osób prywatnych, czy też raczej większością odbiorców będą tu inne firmy rozliczające VAT.

Inwestycje a bycie podatnikiem VAT

Przy rozpoczęciu działalności albo przy tworzeniu nowej gałęzi prowadzonej firmy, przedsiębiorcom zdarza się wydawać na duże kwoty na inwestycje. Mogą być związane z zakupem środków trwałych, np. maszyn produkcyjnych, samochodu czy też nieruchomości. Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT odliczy podatek od zakupów i może starać się o jego zwrot z urzędu, jeśli wydatki przekraczają kwoty uzyskiwanych przychodów. Odzyskane pieniądze z VAT można przeznaczyć na dalsze inwestycje w firmie lub na bieżącą działalność.

Przy wydatkach inwestycyjnych warto bowiem pamiętać, że mogą one podlegać amortyzacji w czasie (jeśli przedsiębiorca nie skorzysta lub nie ma prawa do skorzystania z jednorazowej amortyzacji w ramach pomocy de minimis), jednak sam VAT można odliczyć jednorazowo.

Biorąc pod uwagę skalę wydatków inwestycyjnych, warto rozważyć, czy bycie podatnikiem VAT czynnym będzie w takim wypadku bardziej opłacalne niż korzystanie ze zwolnienia.

Zakupy na 23%, a sprzedaż ze stawką 8%

W niektórych branżach ustawa o VAT wskazuje stosowanie obniżonych stawek VAT. Najczęściej przypadek ten dotyczy usług budowlano-remontowych, wykonywanych na nieruchomościach zaliczanych do społecznego programu mieszkaniowego. Wtedy bowiem możliwe jest zastosowanie obniżonej stawki VAT, która wynosi 8%.

Do budownictwa mieszkaniowego objętego społecznym programem mieszkaniowym, zalicza się:

• obiekty budownictwa mieszkaniowego (lub ich części) z wyłączeniem lokali użytkowych oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12,

• budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarką, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych.

Nie zalicza się do niego natomiast:

• budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni przekraczającej 300 m²,

• lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m².

W powyższych przypadkach sprzedaż będzie opodatkowana stawką 8%. Najczęściej usługi wykonywane są w budynkach jednorodzinnych i lokalach mieszkalnych, których metraż mieści się we wspomnianych granicach. Zakupywane materiały budowlane czy też do remontów są natomiast opodatkowane stawką 23%. Przy dużej ilości zakupów może zatem okazać się, że VAT od dokonanych nabyć będzie przewyższać kwotę podatku od sprzedaży i w takim wypadku bycie podatnikiem VAT czynnym stanie się korzystne.

Usługi świadczone dla zagranicznego kontrahenta

Przypadek ten nie jest odosobniony, gdyż wielu freelancerów współpracuje z zagranicznymi firmami, świadcząc usługi np. informatyczne, programistyczne czy z zakresu marketingu w sieci. Przedsiębiorca, który zamierza świadczyć usługi jedynie na rzecz zagranicznych podatników, powinien rozważyć dokonanie rejestracji do VAT. Ustawa o VAT wskazuje, że w takim wypadku od świadczonej usługi obowiązek jej opodatkowania przechodzi na nabywcę. Polski przedsiębiorca wystawia fakturę bez podatku VAT, z adnotacją o odwrotnym obciążeniu (znane jest powszechnie określenie “reverse charge”, które można dodatkowo zamieścić na fakturze).

Korzyść w tym wypadku polega na tym, że od sprzedaży nie trzeba odprowadzać podatku VAT, jednak można go odliczyć od zakupów. Przepisy pozwalają na odliczenie VAT w przypadku nabyć związanych z działalnością opodatkowaną, a świadczenie usług, w których podatnikiem jest nabywca do takich należą.

Jeśli przedsiębiorca nie świadczy żadnych innych usług opodatkowanych w kraju, to w takim przypadku w deklaracji VAT będzie gromadzona nadwyżka VAT naliczonego od zakupów, którą można odzyskać.

Bycie podatnikiem VAT czynnym należy każdorazowo ocenić pod kątem opłacalności. Jak widać, wszystko zależy od rodzaju branży, w jakiej działa przedsiębiorca, a także od rodzaju nabywców. Gdy planowane są duże wydatki, od których będzie przysługiwać odliczenie VAT lub w przypadku świadczenia usług na rzecz podatników z innych krajów UE, warto zastanowić się nad rejestracją do VAT. W przypadku sprzedaży na rzecz konsumentów, dla których nie ma znaczenia kwestia zapłaty z naliczonym VAT czy też bez VAT - warto przemyśleć korzystanie ze zwolnienia z podatku.