Od niedawna w polskim systemie prawnym funkcjonuje możliwość na zastrzeżenie numeru PESEL. Dzięki takiemu rozwiązaniu ma zmniejszyć się liczba oszustw o charakterze finansowym. Czy zastrzeżenie numeru PESEL jest rozwiązaniem przydatnym wyłącznie dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej?
Zastrzeżenie numeru PESEL
Numer PESEL należy do kategorii danych wrażliwych i jest identyfikatorem każdego obywatela polskiego, a w niektórych przypadkach także obcokrajowca. PESEL jest nadawany najczęściej wraz z chwilą rejestracji dziecka w urzędzie stanu cywilnego i pomaga przy załatwianiu szeregu różnych spraw formalno-prawnych. Dzięki takiemu numerowi możemy m.in. zaciągnąć pożyczkę lub kredyt, wylegitymować się w urzędzie lub podpisać umowę w formie aktu notarialnego. PESEL powinien być jednak chroniony przez jego właściciela, ponieważ upublicznienie takiego numeru może spotkać się z przykrymi konsekwencjami. Dotyczy to przede wszystkim możliwości zaciągania pożyczek w parabankach i instytucjach finansowych, które z reguły nie przywiązują zbyt dużej wagi do procesu weryfikacji danych osobowych chętnego do zaciągnięcia szybkiej pożyczki. W efekcie prawowity właściciel PESEL-u może zostać obciążony zobowiązaniem, o którym w ogóle nie miał pojęcia.
Zastrzeżenie numeru PESEL powstało w celu ochrony osób fizycznych, aby nie dochodziło do zaciągania pożyczek na cudze dane osobowe, w tym także zobowiązań internetowych. Owe zastrzeżenie możemy porównać do formy blokady PESEL-u, która uniemożliwia skuteczne podpisanie umowy przy wykorzystaniu takiej informacji. Od 1 czerwca 2024 roku wskutek zmian legislacyjnych każda instytucja finansowa działająca w Polsce ma obowiązek weryfikacji, czy w chwili zawierania umowy kredytowej lub pożyczki PESEL klienta nie został zastrzeżony. Jeśli tak będzie, zobowiązanie nie powstanie do czasu, aż zastrzeżenie zostanie cofnięte.
Zgodnie z informacjami podanymi przez Ministerstwo Cyfryzacji zastrzeżenie numeru PESEL nie ma wpływu na:
- możliwość załatwiania spraw urzędowych;
- sprawy zdrowotne (np. wizyty u lekarza, pobyt w szpitalu czy wykupienie recepty);
- prawo do udziału w wyborach;
- ważność posiadanych dokumentów;
- możliwość korzystania z aktywnego profilu zaufanego;
- przekraczanie granicy;
- wykonywanie czynności służbowych;
- korzystanie z usług Poczty Polskiej.
Kto może zastrzec numer PESEL?
Z możliwości zastrzeżenia numeru PESEL mogą skorzystać osoby fizyczne, ustawodawca nie wprowadza w tym zakresie ograniczenia związanego z koniecznością wykonywania działalności gospodarczej. W praktyce oznacza to więc, że PESEL może zastrzec każdy z nas, bez względu na to, czy posiada własną firmę, czy nie.
Procedura zastrzeżenia numeru PESEL jest identyczna zarówno dla osób, które prowadzą własną działalność, pracują na etacie, w ramach umowy cywilnoprawnej, jak i dla osób, które pozostają bez zatrudnienia. Aby zastrzec PESEL, należy złożyć wniosek do urzędu gminy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy albo skorzystać z internetowego sposobu załatwienia tej sprawy. W drugim przypadku niezbędne jest jednak posiadanie profilu zaufanego albo certyfikowanego podpisu elektronicznego. Pomocna jest również aplikacja mObywatel, którą za darmo można ściągnąć na każdego smartfona. Zastrzeżenie PESEL-u jest całkowicie darmowe i zajmuje niewiele czasu, szczególnie gdy robimy to samodzielnie w formie elektronicznej. Podczas przechodzenia przez całą procedurę nie jest konieczne podawanie informacji, dlaczego chcemy zastrzec nasz PESEL ani czy ma to związek z wykonywaną przez nas działalnością gospodarczą. W przypadku przedsiębiorców nie trzeba nawet wskazywać, czy mają oni jakiekolwiek zadłużenie pod postacią aktywnych umów kredytowych lub pożyczek.
Zastrzeżenie numeru PESEL może być cofnięte tak samo łatwo, jak jego dokonanie. W tym zakresie sprawę można załatwić także w odpowiednim urzędzie gminy albo samodzielnie poprzez internet lub aplikację mObywatel. Dodajmy, że zastrzeżenie PESEL-u i jego cofnięcie może być dokonywane nawet codziennie, ustawodawca nie wprowadza tutaj żadnych ograniczeń ilościowych. Teoretycznie możemy to robić nawet kilka razy dziennie.
Zastrzeżenie PESEL-u dla przedsiębiorcy
Osoby prowadzące działalność gospodarczą mają możliwość zastrzeżenia numeru PESEL bez względu na wielkość swojej firmy oraz rodzaj produkcji lub sprzedaży czy też oferowanych usług. O takim rozwiązaniu powinni pomyśleć drobni przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność zarejestrowaną w CEIDG albo wykonują działalność o charakterze nierejestrowanym. Działalność gospodarcza wiąże się bowiem z koniecznością zaciągania różnego rodzaju zobowiązań finansowych oraz podpisywaniem wielu umów i dokumentów, na których bardzo często widnieje numer PESEL przedsiębiorcy. To z kolei może prowadzić do wycieku danych osobowych, w tym omawianego numeru, a następnie do wykorzystania go przez oszustów. Zastrzeżenie PESEL-u przez osoby prowadzące działalność gospodarczą może uchronić przed niechcianą pożyczką lub kredytem, choć z drugiej strony może w pewnym sensie przeszkodzić przy zaciąganiu nowych zobowiązań. Jeśli dojdzie do zastrzeżenia PESEL-u, przedsiębiorca nie będzie w stanie uzyskać kredytu lub pożyczki ani na cele prywatne, ani na te związane z prowadzoną działalnością. Oczywiście istnieje proste rozwiązanie tego problemu – wystarczy cofnąć zastrzeżenie, podpisać stosowną umowę i następnie ponownie dokonać zastrzeżenia PESEL-u.
Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się zastrzec swój numer PESEL, nie muszą obawiać się, że zablokuje im to możliwość podpisywania jakichkolwiek umów. Jeśli zobowiązanie ma zostać zawarte w formie ustnej lub zwykłej formie pisemnej, to zastrzeżenie nie stanowi żadnej przeszkody. Strony umowy mogą ją podpisać bez przeszkód. Inaczej będzie w przypadku umów notarialnych, które muszą być weryfikowane przez notariuszy w zakresie zastrzeżenia PESEL-u. Jeśli przed podpisaniem takiej umowy notariusz stwierdzi, że doszło do omawianego zastrzeżenia, odmówi dokonania czynności do czasu, aż zastrzeżenie zostanie cofnięte. Podobnie będzie w przypadku umów pożyczki lub kredytu, które są zawierane z instytucjami finansowymi – w tym przypadku zastrzeżenie uniemożliwi skuteczne zawarcie takiego zobowiązania. Nie dotyczy to jednak pożyczek oferowanych przez osoby fizyczne – takie umowy można podpisać nawet wtedy, gdy PESEL będzie skutecznie zastrzeżony. Weryfikacja zastrzeżenia jest bowiem obowiązkowa wyłącznie dla notariuszy i instytucji finansowych, a nie osób prywatnych.
Notariusz musi sprawdzić w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL, czy PESEL strony lub mocodawcy (osoby fizycznej) jest zastrzeżony w przypadku nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich, sporządzenia pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich.
W przypadku innych czynności notarialnych niż wymienione powyżej notariusz nie musi weryfikować zastrzeżenia PESEL-u, ale może to zrobić i ma prawo odmówić dokonania czynności, gdy PESEL jest zastrzeżony.
Przykład 1.
Pan Marcin prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i od samego początku zastrzegł swój numer PESEL. Mężczyzna chciałby podpisać umowę pożyczki z bankiem X – czy w tym przypadku konieczne jest cofnięcie zastrzeżenia?
Tak, ponieważ bank jest instytucją finansową zobowiązaną do weryfikacji zastrzeżenia PESEL-u przez klienta przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy pożyczki. Jeśli pan Marcin chce uzyskać pożyczkę, to na czas podpisania umowy z bankiem musi cofnąć dokonane zastrzeżenie. Po podpisaniu zobowiązania może ponownie zastrzec swój PESEL i nie wpłynie to na zawartą umowę.
Przykład 2.
Pani Marcelina prowadzi własną firmę i od samego początku zastrzegła swój numer PESEL. Kobieta chce jednak podpisać umowę pożyczki ze swoją kuzynką, która nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej. Czy w tym przypadku pani Marcelina powinna cofnąć zastrzeżenie PESEL-u na czas podpisania takiej umowy?
Nie, ponieważ jej kuzynka nie ma obowiązku weryfikacji dokonanego zastrzeżenia. Strony mogą zawrzeć umowę pożyczki.
Przykład 3.
Pan Kacper prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, od niedawna także zastrzegł swój numer PESEL. W związku z rozszerzeniem swojej działalności zamierza kupić kilka nieruchomości. W tym celu udał się wraz ze sprzedającym do notariusza i poprosił o sporządzenie stosownej umowy sprzedaży. Czy zastrzeżenie PESEL-u może mieć wpływ na taką umowę?
Tak, ponieważ do czasu jego obowiązywania notariusz nie może sporządzić żądanej umowy. Jeśli pan Kacper chce kupić nieruchomości, będzie musiał najpierw cofnąć zastrzeżenie swojego numeru PESEL. Wtedy notariusz będzie mógł sporządzić stosowny akt notarialny.
Podsumowanie
Przedsiębiorcy mają prawo do zastrzegania swoich numerów PESEL bez względu na to, w jakiej formie prowadzą swoją działalność. Zastrzeżenie i cofanie zastrzeżenia odbywa się na takich samych zasadach jak w przypadku osób fizycznych nieprowadzących żadnej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy powinni pomyśleć o dokonaniu zastrzeżenia, ponieważ są bardziej narażeni na oszustwa finansowe. W przypadku gdy po zastrzeżeniu PESEL-u będą chcieli zaciągnąć pożyczkę, kredyt lub podpisać umowę w formie aktu notarialnego, będzie to możliwe dopiero po cofnięciu owego zastrzeżenia. W pozostałym zakresie zastrzeżenie nie wpływa na ważność zaciąganych umów czy dokonywanych czynności urzędowych.
