Przedsiębiorcy udzielają sobie pożyczek. Forma najczęściej przybiera postać pożyczki pieniężnej (czasem jej przedmiotem są też papiery wartościowe). Zdarza się, że zostaje udzielona pożyczka w walucie obcej. Kiedy w takim wypadku powstaną od niej różnice kursowe? W którym momencie pojawią się u pożyczkobiorcy?
Czym są różnice kursowe?
Różnice kursowe to po prostu różnica w kursie danej waluty, jaka wystąpi między tytułem do zapłaty a samą zapłatą.
Pojawi się więc w momencie dokonania albo otrzymania zapłaty. Nie powstanie jeszcze w sytuacji wystąpienia samego tytułu do zapłaty, którym może być choćby powstanie należności lub zobowiązania.
Różnice kursowe występują tylko wtedy, kiedy zarówno należność jest wyrażona w walucie obcej, jak i zapłata tej należności.
Podobnie rzecz ma się ze zobowiązaniem. Różnice kursowe powstaną wtedy, kiedy zobowiązanie oraz jego zapłata są wyrażone w walucie obcej.
Należy podkreślić, że:
- dodatnie różnice kursowe zwiększają przychody podatkowe,
- ujemne różnice kursowe zwiększają koszty uzyskania przychodu.
Podstawowa reguła powstania różnic kursowych przy dokumencie sprzedaży (u sprzedawcy) | |
Wartość przychodu z dokumentu sprzedaży (faktury) przeliczona na PLN | Różnice kursowe |
WIĘKSZA NIŻ ZAPŁATA | Ujemne |
MNIEJSZA NIŻ ZAPŁATA | Dodatnie |
Podstawowa reguła powstania różnic kursowych u odbiorcy (koszt) | |
Wartość kosztu z otrzymanego dokumentu sprzedaży (faktury) przeliczona na PLN | Różnice kursowe |
MNIEJSZA NIŻ ZAPŁATA | Ujemne |
WIĘKSZA NIŻ ZAPŁATA | Dodatnie |
Możliwe dwa warianty dodatnich i ujemnych różnic kursowych od kredytów, pożyczek przedstawia poniższa tabela.
Dodatnie i ujemne różnice kursowe przy pożyczkach wyrażonych w walucie obcej | |
Dodatnie różnice kursowe | Ujemne różnice kursowe |
Wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni | Wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni |
Wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni | Wartość kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni |
Pożyczka w walucie obcej
Jeżeli przedsiębiorca bierze pożyczkę w walucie obcej, to odsetki od niej stanowią koszty uzyskania przychodu w momencie spłaty raty pożyczki. Natomiast spłata części kapitałowej nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
Nie inaczej jest w przypadku otrzymania pożyczki w walucie obcej, a następnie jej spłaty. Niemniej różnica polega na jednej kwestii. W przypadku pożyczki w walucie obcej różnice kursowe, które będą stanowić przychód albo koszt podatkowy, powstają zarówno od części kapitałowej, jak i odsetkowej, a zatem od całej spłacanej raty.
Spłata pożyczki może następować w innej walucie niż tej, w której udzielono pożyczki (istotne są warunki umowy pożyczki). Istotne jest, aby spłata nie następowała w polskich złotych.
Powyższe oznacza, że jeśli pożyczka zostanie udzielona w walucie obcej, a spłata raty, kilku rat lub całej pożyczki nastąpi w polskich złotych, wówczas każda spłata pożyczki w polskich złotych – czy to jednej raty, kilku rat bądź całej pożyczki – sprawi, że nie wystąpią różnice kursowe.
Tak samo, gdy pożyczka zostanie udzielona w polskich złotych, a jej spłata będzie następować w walucie obcej. W tym wypadku także nie wystąpią różnice kursowe.
Należy uważać jednak na jeden przypadek. Jeżeli pożyczki udzielono w walucie obcej, a spłata jej następuje z konta złotówkowego, ale spłacający za pośrednictwem banku (lub innej instytucji):
- nabywa walutę obcą,
- dokonuje przewalutowania,
- w inny sposób transferuje złotówki na walutę pożyczki
– to powstaną różnice kursowe w dniu spłaty raty albo pożyczki.
Różnice kursowe od pożyczki w walucie obcej | |
Wartość pożyczki w walucie obcej w dniu jej otrzymania | |
WYŻSZA OD WARTOŚCI SPŁATY POŻYCZKI W DNIU TEJ SPŁATY | NIŻSZA OD WARTOŚCI SPŁATY POŻYCZKI W DNIU TEJ SPŁATY |
dodatnia różnica kursowa | ujemna różnica kursowa |
Jaki kurs waluty należy przyjąć do przeliczania pożyczki w walucie obcej?
Przeliczenia wartości pożyczki i jej spłaty przedsiębiorca powinien dokonać według faktycznie zastosowanego kursu waluty:
- z dnia udzielenia pożyczki,
- z dnia spłaty pożyczki.
Jeżeli przedsiębiorca nie ma takiej możliwości (przeliczenie według kursu na dany dzień nie ma miejsca), to w takiej sytuacji przedsiębiorca zastosuje średni kurs ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień otrzymania, udzielenia pożyczki oraz spłaty, otrzymania raty pożyczki.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą otrzymał 1 marca 2024 roku pożyczkę od swojego kontrahenta. Jej kwota to 30 000 USD. Spłata następuje z rachunku walutowego firmy przedsiębiorcy.
Wartość w polskich złotych kwoty otrzymanej pożyczki przedsiębiorca przelicza według średniego kursu NBP dla USD z 29 lutego 2024 roku (Tabela nr 043/A/NBP/2024 z 29 lutego 2024 roku). Kurs ten wynosi 3,9803 zł.
30 000 USD × 3,9803 zł = 119 409 zł.
Do tej pory przedsiębiorca spłacił 2 raty. Spłaty i powstałe różnice kursowe od tych spłat zaprezentowano w poniższej tabeli.
Obliczenia różnic kursowych do przykładu 1. | |||||
Nr rat | Data spłaty | Kwota spłaty | Kurs USD spłaty | Kurs USD pożyczki | Różnica kursowa |
1 | 2.04.2024 r. | 3000 USD | 3,9886 zł* | 3,9803 zł* | - 24,90 zł |
2 | 2.05.2024 r. | 3000 USD | 4,0341 zł* | 3,9803 zł* | - 161,40 zł |
* zastosowano średni KURS NBP z dnia poprzedzającego dzień otrzymania, zapłaty raty / otrzymania (przekazania) pożyczki
Różnice kursowe u przedsiębiorcy będącego pożyczkobiorcą obliczono w następujący sposób:
- 3000 USD × (3,9803 zł - 3,9886 zł) = -24,90 zł – różnica stanowi koszt podatkowy;
- 3000 USD × (3,9803 zł - 4,0341 zł) = -161,40 zł – różnica stanowi koszt podatkowy.
Przykład 2.
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą udzielił 10 marca 2024 roku pożyczki dla swojego kontrahenta w kwocie 50 000 EUR. Zarówno udzielenie pożyczki, jak i wpływ rat będą następowały na konto walutowe przedsiębiorcy będącego pożyczkodawcą.
Wartość w polskich złotych kwoty otrzymanej pożyczki przedsiębiorca przelicza według średniego kursu NBP dla EUR z 8 marca 2024 roku (Tabela nr 049/A/NBP/2024 z 8 marca 2024 roku). Kurs ten wynosi 4,3079 zł.
50 000 EUR × 4,3079 zł = 215 395 zł.
Do tej pory przedsiębiorca otrzymał 2 raty pożyczki. Wpływy ze spłat rat pożyczki i powstałe różnice kursowe od tych spłat zaprezentowano w poniższej tabeli.
Obliczenia różnic kursowych do przykładu 2. | |||||
Nr rat | Data spłaty | Kwota spłaty | Kurs EUR spłaty | Kurs EUR pożyczki | Różnica kursowa |
1 | 10.04.2024 r. | 2000 EUR | 4,2588 zł* | 4,3079 zł* | - 98,20 zł |
2 | 10.05.2024 r. | 2000 EUR | 4,2993 zł* | 4,3079 zł* | - 17,20 zł |
* zastosowano średni KURS NBP z dnia poprzedzającego dzień otrzymania, zapłaty raty / otrzymania (przekazania) pożyczki
Różnice kursowe u przedsiębiorcy będącego pożyczkodawcą obliczono w następujący sposób:
- 2000 EUR × (4,2588 zł - 4,3079 zł) = -98,20 zł;
- 2000 EUR × (4,2588 zł - 4,3079 zł) = -17,20 zł.
