Nadanie cudzoziemcowi numeru identyfikacyjnego PESEL wywołuje określone skutki. Przede wszystkim dana osoba ma łatwiejszy dostęp do wielu usług o charakterze publicznym. Z kolei dla jednostek administracyjnych okoliczność posiadania przez obcokrajowca wspomnianego numeru stanowi także udogodnienie, umożliwia bowiem szybką identyfikację. To jednocześnie przekłada się na przyspieszenie procedur urzędowych. Czy pesel cudzoziemca jest bezpłatny? Jak złożyć wniosek? W niniejszym artykule wyjaśniamy, w jakim trybie cudzoziemiec może uzyskać PESEL oraz jakie są najważniejsze zalety posiadania tego numeru.
Uzyskanie numeru PESEL przez cudzoziemca — postępowanie standardowe
Na wstępie należy dodać, że uzyskanie numeru PESEL w obecnym stanie prawnym odbywa się w ramach dwóch postępowań, czyli standardowej drogi oraz trybu przewidzianego dla obywateli Ukrainy (piszemy na ten temat w dalszej części artykułu).
Nadanie numeru PESEL cudzoziemcowi następuje z urzędu, jeżeli zamelduje się on w RP na pobyt powyżej 30 dni lub pobyt stały. W razie braku zameldowania cudzoziemiec może złożyć wniosek o nadanie numeru ewidencyjnego w dowolnym urzędzie gminy. W tym celu należy pobrać formularz ze strony internetowej lub uzyskać go w urzędzie. Wypełniając wniosek, trzeba wskazać dokument potwierdzający tożsamość wnioskodawcy.
Wniosek o nadanie numeru ewidencyjnego może być złożony osobiście przez cudzoziemca lub za pośrednictwem pełnomocnika. Informacje dotyczące udziału pełnomocnika w postępowaniu można uzyskać w urzędzie.
Usługa nadania numeru PESEL jest bezpłatna, a urzędnik przyjmie zgłoszenie wnioskodawcy od razu.
Po przyjęciu wniosku urząd sprawdzi, czy istnieją podstawy nadania numeru PESEL, jeśli wszystkie wymogi zostaną spełnione — urząd przekaże informację o możliwości odbioru wspomnianego numeru.
Nadanie numeru PESEL obywatelowi Ukrainy — tryb szczególny
Konflikt zbrojny na wschodzie jest przesłanką wprowadzenia przez krajowego ustawodawcę szczególnego trybu nadawania numeru PESEL obywatelom Ukrainy, którzy zdecydowali się opuścić swoją ojczyznę. Wskazany tryb oraz procedura ogólna nadawania tego numeru funkcjonują obecnie równolegle.
Jak wynika z brzmienia art. 4 ust. 1 wymienionego aktu prawnego, obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Polski, nadaje się numer PESEL, o którym mowa w art. 15 ustawy o ewidencji ludności.
[alert-info]Wniosek o nadanie numeru PESEL składa się osobiście w siedzibie organu wykonawczego gminy w terminie 30 dni od dnia przybycia na terytorium RP. Składa się go na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem wnioskodawcy, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika organu wykonawczego gminy na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę.
Należy podkreślić, że złożenie w siedzibie organu gminy wniosku o nadanie numeru PESEL w imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do tych czynności wymaga obecności tej osoby przy jego składaniu. Wyjątek stanowią osoby, które nie ukończyły 12. roku życia, chyba że potwierdzenie tożsamości następuje na podstawie oświadczenia składanego w przypadku braku posiadania wymaganych dokumentów potwierdzających tożsamość dziecka.
Numer PESEL cudzoziemca — w jakich okolicznościach okaże się przydatny?
Podstawowym celem nadania cudzoziemcowi numeru PESEL jest umożliwienie identyfikacji konkretnej osoby, zarówno w ramach systemu krajowego, jak i międzynarodowego. Posiadanie wspomnianego numeru stanowi jednocześnie istotne ułatwienie w codziennym funkcjonowaniu obcokrajowca w Polsce. Oznacza to, że numer PESEL będzie potrzebny cudzoziemcowi:
- do rozpoczęcia działalności gospodarczej,
- przy zatrudnieniu w ramach stosunku pracy oraz
- przy podjęciu działalności zarobkowej na podstawie umowy cywilnoprawnej (zlecenie).
Przykład 1.
Cudzoziemiec zamierza rozpocząć na terytorium RP działalność gospodarczą w formie jednoosobowej firmy. W tym celu należy dokonać rejestracji w dowolnym urzędzie gminy (osobiście lub online). Rejestracja firmy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej może trwać do 30 dni, zwykle jednak sprawa jest załatwiana w ciągu 7 dni. Jeżeli cudzoziemiec chce zarejestrować firmę, korzystając z trybu online, musi posiadać numer PESEL.
Inne aktywności społeczne, w których numer PESEL jest niezbędny cudzoziemcowi to:
- rozliczenia w systemie podatkowym — wskazany numer ma zastosowanie przy identyfikacji podatnika oraz przy księgowaniu i przetwarzaniu należności podatkowych;
- korzystanie z krajowego systemu emerytalnego — tutaj podobnie jak w przypadku systemu podatkowego numer PESEL pozwala na identyfikację emeryta i rencisty oraz przetwarzanie danych tej osoby, co umożliwi przede wszystkim uznawanie praw nabytych przez cudzoziemca w kraju pochodzenia, jeżeli RP i dane państwo zawarły stosowną umowę międzynarodową w tej sprawie;
- korzystanie z systemu edukacji publicznej — w ramach tego systemu numer PESEL jest powszechnie stosowany w postępowaniu rekrutacyjnym oraz przy gromadzeniu informacji o uczniach i studentach;
- korzystanie z systemu świadczeń socjalnych — dzięki posiadaniu numeru PESEL cudzoziemiec znacznie łatwiej i szybciej uzyska dostęp do świadczenia danego rodzaju.
Szczególnie istotną kwestią w kontekście omawianej tematyki jest dostępność dla cudzoziemca do świadczeń socjalnych. W wielu przypadkach może się bowiem okazać, że pomoc finansowa w tej formie stanowi istotne źródło utrzymania podczas pobytu na terytorium RP. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia np. wówczas, gdy cudzoziemcy niedawno przybyli do Polski i nie mieli jeszcze możliwości podjąć pracy lub innej aktywności zarobkowej.
Przykład 2.
Rodzina z Ukrainy zamieszkuje od pewnego czasu w Polsce. Małżeństwo ma dwoje dzieci w wieku 6 i 9 lat, mogą więc ubiegać się o przyznanie świadczenia wychowawczego, czyli tzw. 500+. Świadczenie to może zostać przyznane cudzoziemcom, którzy zamieszkują na stałe w RP oraz wychowują dziecko (dzieci) do ukończenia przez nie 18 lat, przy czym dziecko musi mieszkać wspólnie z wnioskodawcą i pozostawać na jego utrzymaniu. Do wniosku o świadczenie wychowawcze należy dołączyć dokument potwierdzający legalność pobytu cudzoziemca w RP oraz dostęp do rynku pracy. W celu złożenia wniosku trzeba posiadać numery identyfikacyjne PESEL samego wnioskodawcy (rodzica) oraz dzieci.
Dlaczego cudzoziemiec powinien zdobyć PESEL? Podsumowanie
Nadanie numeru ewidencyjnego PESEL jest obecnie standardową procedurą, która obejmuje swoim zasięgiem także osoby niebędące polskimi obywatelami. Aktualnie uzyskanie numeru PESEL następuje w ramach dwóch postępowań, czyli standardowej drogi oraz trybu przewidzianego dla obywateli Ukrainy (co jest związane z trwającym konfliktem zbrojnym na wschodzie Europy). W obecnych realiach posiadanie numeru PESEL znacznie ułatwia funkcjonowanie cudzoziemców na terytorium RP, zwłaszcza w sferze rozliczeń podatkowych, dostępu do edukacji oraz do systemu emerytalnego. Niekiedy numer ewidencyjny jest niezbędny — tak jest np. przy zakładaniu jednoosobowej firmy online czy przy ubieganiu się o świadczenie wychowawcze.
