Na renomę firmy składa się wiele różnych elementów, w tym nieposzlakowana opinia i dobra jakość oferowanych przez nią usług lub towarów. Niestety prawidłowe wykonywanie swoich obowiązków nie zawsze może być wystarczające do tego, aby chronić dobre imię firmy. Konkurencja może celowo zniekształcać informacje o rzetelności danego przedsiębiorstwa i w ten sposób oczerniać je. Czy da się coś z tym w ogóle zrobić?
Dobra osobiste
Zgodnie z treścią art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Dobra osobiste człowieka możemy odnieść także do przedsiębiorców, niezależnie od tego, czy wykonują oni swoją działalność w formie jednoosobowej (jako osoba fizyczna), czy też jako osoba prawna np. w formie spółki prawa handlowego). W praktyce oznacza to, że dobre imię firmy musi być utożsamiane z dobrym imieniem człowieka – podlega pełnej ochronie prawnej na takiej samej zasadzie, jak w przypadku każdej osoby fizycznej.
Dobre imię firmy
Dobre imię firmy należy do dobra osobistego szczególnego rodzaju. Jego wypracowanie praktycznie zawsze wiąże się z koniecznością ciężkiej pracy przez wiele lat oraz ustabilizowanej pozycji na rynku. Ustawodawca, chroniąc dobre imię firmy, chce w ten sposób udzielić jej pełnego zabezpieczenia prawnego w przypadku nadużyć dokonywanych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne, które chciałyby zaszkodzić wizerunkowi danego zakładu.
Dobre imię firmy i jego ochrona przysługuje każdej osobie prawnej bez względu na zakres prowadzonej działalności, dotychczasową renomę, długość działania na rynku, przedmiot działalności czy rozpoznawalność. Zabezpieczenie przysługuje z mocy samego prawa i przedsiębiorca nie musi tutaj podejmować żadnych dodatkowych czynności (ani faktycznych, ani prawnych).
Wyrok SA w Warszawie z 18 maja 2017 roku (sygn. akt I ACa 380/16)
Dobre imię osoby prawnej jest łączone z opinią, jaką o niej mają inne osoby ze względu na zakres jej odpowiedzialności. Uwzględnia się tu nie tylko renomę wynikającą z dotychczasowej działalności osoby prawnej, ale i niejako zakładaną (domniemaną) renomę osoby prawnej od chwili jej powstania.
Naruszenie dobrego imienia firmy
Jak w praktyce może wyglądać naruszenie dobrego imienia przedsiębiorstwa? Takie działanie może polegać na oczernianiu firmy, rozsiewaniu niesprawdzonych informacji, kłamstw, które mają na celu zniszczenie konkurencji lub osłabienie jej mocnej pozycji na rynku, nadmiernej krytyce. Każdorazowo działanie sprawcy musi być oceniane w możliwie jak najbardziej obiektywny sposób: z jednej strony każdy z nas ma bowiem prawo do wyrażania własnych poglądów, z drugiej – nie powinien w ten sposób naruszać dobrego imienia osoby prawnej lub fizycznej.
Przykład 1.
Monika od 15 lat prowadzi firmę obuwniczą. Renomę swojego zakładu wypracowała na lokalnym rynku ciężką i uczciwą pracą. Od miesiąca ma jednak problem z konkurencyjnym przedsiębiorstwem, które postanowiło przejąć klientów Moniki i rozsiewa plotki o rzekomych wadach sprzedawanych przez nią produktów oraz o tym, że podle traktuje ona swoich współpracowników. Jednocześnie konkurencyjny zakład ogłosił oficjalnie, że buty sprzedawane przez Monikę nie nadają się do niczego i powinna ona czym prędzej zamknąć swój zakład. Takie działanie możemy uznać za naruszenie dobrego imienia przedsiębiorstwa Moniki.
Przykład 2.
Monika od 15 lat prowadzi firmę obuwniczą. Renomę swojego zakładu wypracowała na lokalnym rynku ciężką i uczciwą pracą. Od miesiąca ma jednak problem z konkurencyjnym przedsiębiorstwem, które co jakiś czas krytykuje jakość wyrobów sprzedawanych przez kobietę. W rzeczywistości konkurencyjny zakład ma trochę racji, ponieważ Monika postanowiła zaoszczędzić na kosztach produkcji i od 3 miesięcy korzysta z gorszych jakościowo materiałów. Ponadto kobieta zatrudniła do swojego sklepu obcokrajowców, którzy nie potrafią płynnie posługiwać się językiem polskim i z tego powodu coraz większa liczba klientów jest niezadowolona z obsługi. W tej sytuacji nie możemy uznać, że doszło do naruszenia dobrego imienia firmy Moniki, ponieważ w rzeczywistości dochodzi do pojawienia się coraz większej liczby problemów w jej zakładzie pracy i obniżenia jakości oferowanych usług i towarów (które wynikają przede wszystkim z oszczędności Moniki).
Obrona przed utratą dobrego imienia firmy
Każde naruszenie dobrego imienia firmy uprawnia jej właściciela do podjęcia aktywnych środków ochrony prawnej. W pierwszej kolejności przedsiębiorca powinien zwrócić się do naruszającego z wnioskiem o zaprzestanie dokonywania tego rodzaju działań. Powinien to zrobić oczywiście w formie pisemnej, aczkolwiek forma elektroniczna (np. wiadomość e-mail) również będzie w tym przypadku wystarczająca. W takim wezwaniu należy określić, na czym naszym zdaniem polega naruszanie dobrego imienia firmy, od kiedy miało ono miejsce oraz zażądać natychmiastowego przerwania takich działań. Dobrym rozwiązaniem jest również wskazanie terminu na zaprzestanie naruszania dobrego imienia firmy – można oczywiście zaznaczyć, że ma to nastąpić natychmiastowo. Dodatkowo konieczne jest podkreślenie, że dokonywanie dalszych naruszeń będzie skutkowało skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego celem uzyskania stosownego wyroku, przez co naruszający narazi się na dodatkowe koszty związane ze sprawą.
Wezwanie do zaprzestania naruszeń nie wymaga udziału prawnika, przedsiębiorca może sporządzić takie pismo samodzielnie. Oprócz żądania powstrzymania się od naruszania dobrego imienia, może on żądać od sprawcy także usunięcia skutków negatywnych działań (np. złożenia oświadczenia z przeprosinami w prasie, telewizji, w internecie, zapłaty odszkodowania za wyrządzone szkody – w tym zakresie należy jednak wykazać, że doszło do powstania szkody w konkretnej wysokości). Niezależnie od tego przedsiębiorstwo może wystąpić również z żądaniem zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Może również żądać naprawienia szkody wyrządzonej naruszeniem poprzez rekompensatę poniesionych kosztów i strat.
Jeśli powyższe wezwanie okaże się nieskuteczne i sprawca w dalszym ciągu będzie naruszał dobre imię przedsiębiorcy, firma powinna złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych osoby prawnej. Pismo powinno zostać złożone do sądu, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego. Pozew o ochronę dóbr osobistych podlega stałej opłacie sądowej, która wynosi dokładnie 600 zł. Jeśli jednak pozwiemy dwie osoby, opłata ta musi zostać podwojona, w przypadku pozwania trzech osób opłata ulega potrojeniu itd.
Podsumowanie
Dobre imię firmy należy do kategorii dóbr osobistych chronionych przez przepisy prawa cywilnego. W praktyce oznacza to, że nikomu nie wolno bezpodstawnie naruszać dobrego imienia przedsiębiorcy żadnym działaniem. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, przedsiębiorca może skutecznie bronić się poprzez sporządzenie wezwania do zaprzestania dokonywania naruszeń albo skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.
