Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych wiąże się z obowiązkiem poniesienia szeregu kosztów sądowych. Sprawę rozpoczynamy od złożenia pozwu, który podlega obowiązkowej opłacie. Jest to jeden z najbardziej oczywistych rodzajów kosztów, którego zwrotu możemy domagać się w sądzie. Istnieje jednak szeroki katalog innych opłat, o zwrot których strona wygrana może wnioskować. Jakie są zatem inne koszty sądowe w sprawach cywilnych?
Kto ponosi koszty sądowe w sprawach cywilnych?
Koszty w postępowaniu cywilnym ponosi przegrany. Jednak nie wszystkie wydatki poniesione w związku z prowadzeniem sprawy będą zwracane osobie, która wygrała sprawę. Kwestię obowiązku strony, która przegrała sprawę, czyli zwrotu kosztów przeciwnikowi na jego żądanie, reguluje art. 98 kodeksu postępowania cywilnego. Wlicza się w to koszty procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, reprezentację adwokata i jego wynagrodzenie (jednak nie wyższe niż stawki opłat określone odrębnymi przepisami), wysokość kosztów stawiennictwa strony, utraconego zarobku oraz inne wydatki poniesione w toku sprawy (koszty biegłego), w tym także koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd.
Wysokość opłat sądowych w poszczególnych sprawach różni się. W zależności od wartości przedmiotu sporu i rodzaju sprawy, samo rozpoczęcie procesu wiąże się z opłatą od pozwu, która może wynosić od 30 zł do nawet 100.000 zł. Sposób naliczania opłaty został tak skonstruowany, by zniechęcić obywateli do prowadzenia fikcyjnych procesów.
Rodzaje kosztów sądowych
Koszty sądowe w sprawach cywilnych są rodzajem kosztów procesowych, których zwrotu możemy się domagać. Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r. określa zasady i tryb pobierania opłat sądowych w sprawach cywilnych. Ustawa ta określa również zasady ich zwrotu, wysokości oraz przypadki, w których można zwolnić się od ponoszenia kosztów sądowych w sprawach cywilnych oraz sposób ich umarzania. Możliwe jest również rozłożenie na raty i odraczanie terminu zapłaty należności sądowych.
Zwrot kosztów sądowych obejmuje opłaty i wydatki poniesione w związku ze wszczęciem i prowadzeniem sprawy. Oznacza to, że należy w pierwszej kolejności ponieść wydatki osobiście i domagać się ich zwrotu wraz z rozstrzygnięciem sprawy.
Opłaty sądowe podlegają w szczególności pozwy, apelacje i zażalenia, skargi kasacyjne, sprzeciwy od wniosku, zarzuty od nakazu, wnioski o wszczęcie postępowania nieprocesowego, wniosek o wpis i wykreślenie w księdze wieczystej, skarga o wznowienie postępowania, skarga na czynności komornika, wnioski o wydanie: odpisu, wypisu, zaświadczenia, wyciągu, kopii.
Wyróżniamy 3 rodzaje opłat sądowych:
stałą
stosunkową
podstawową
1) opłatę stała pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe. Wysokość opłaty w zależności od sprawy wynosi od 30 zł do 5000 zł.
2) opłatę stosunkową pobiera się w sprawach majątkowych, wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu (WPS) lub wartości zaskarżenia. Wysokość opłaty w zależności od sprawy wynosi od 30 zł do 100 000 zł
Do rodzaju opłat stosunkowych należy również opłata tymczasowa. Tego rodzaju opłatę wnosi się w sprawach o prawa majątkowe, gdy nie można ustalić WPS w chwili ich wszczęcia. Wysokość opłaty tymczasowej określa się w granicach od 30 zł do 1000 zł, w postępowaniach grupowych od 100 zł do 10 000 zł.
3) opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Wysokość opłaty w zależności od sprawy ustala sąd, nie może być ona niższa niż 30 zł.
Wysokość opłaty sądowej różni się również w zależność od rodzaju sprawy, co wiąże się z wysokością kosztów podlegających zwrotowi.
W przypadku:
pozwów i pozwów wzajemnych oraz wniosków o wszczęcie postępowania nieprocesowego należy uiścić 100% opłaty sądowej.
wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym należy uiścić 75% opłaty sądowej.
sprzeciwu od wyroku zaocznego oraz od wniosku o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty należy uiścić 50% opłaty sądowej.
pozwu w postępowaniu nakazowym oraz elektronicznego pozwu w postępowaniu nakazowym należy uiścić 25% opłaty sądowej.
interwencji ubocznej oraz zażalenia należy uiścić 20% opłaty sądowej.
Jeśli wysokość opłaty po obliczeniu odpowiednich proporcji będzie niższa niż stawka minimalna, należy uiścić najniższą przewidzianą stawkę.
Przykładowo gdy 5% WPS wynosi 25 zł w przypadku pozwu wniesionego w sprawach majątkowych, należy uiścić koszty sądowe w wysokości 30 zł, tak jak przewiduje minimalna opłata sądowa.
Wysokość opłaty poniesionej w związku ze złożeniem powództwa jest uzależniona od rodzaju sprawy oraz wartości przedmiotu sporu.
Jak uiszczane są koszty sądowe w sprawach cywilnych?
Niezależnie od tego, w jaki sposób opłaciliśmy sprawę w sądzie, możemy domagać się jej zwrotu. Istnieje kilka możliwości uiszczenia opłaty sądowej, można tego dokonać poprzez:
znaki sądowe - czyli “znaczki” o odpowiedniej wartości naklejane na pismo, które składa się później w sądzie, zakupione w kasie sądu lub niektórych bankach
dokonanie wpłaty pieniężnej w kasie sądu - w tym przypadku niezbędne jest już posiadanie gotowego pozwu, który posłuży do wypełnienia pokwitowania wpłaty przez pracowników kasy sądu
3. przelew na konto bankowe sądu - numery kont dostępne są na stronach internetowych wszystkich sądów. Przy wpisywaniu tytułu opłaty należy pamiętać o: numerze wydziału, do którego kierowane jest pismo, rodzaju sprawy, np. pozew, oraz określenie uczestnika, czyli osoby, która opłaca sprawę np. Anna Nowak lub nazwę firmy. W takim przypadku do pozwu należy załączyć potwierdzenie uiszczenia opłaty.
Koszt profesjonalnego pełnomocnika
Kolejną kategorią kosztów sądowych w sprawach cywilnych, których można się domagać, są koszty związane z działaniem pełnomocnika.
Jeżeli strona wygrana była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, należy się jej zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość opłat poniesionych w sprawie z tytułu wynajęcia adwokata czy radcy prawnego nie może jednak przekraczać kwoty określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.
Koszty te uzależnione są od rodzaju sprawy, w większości przypadków zależy to również od wartości przedmiotu sporu (WPS).
WPS | Wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika |
do 500 zł | 90 zł |
500 zł - 1500 zł | 270 zł |
1500 zł - 5 000 zł | 900 zł |
5000 zł - 10 000 zł | 1800 zł |
10 000 zł - 50 000 zł | 3600 zł |
50 000 zł - 200 000 zł | 5400 zł |
powyżej 200 000 zł | 10 800 zł |
Wysokość tych kosztów ulega zmniejszeniu, jeżeli sprawa zakończy się wydaniem nakazu zapłaty w:
- postępowaniu upominawczym,
- elektronicznym postępowaniu upominawczym,
- postępowaniu nakazowym,
- europejskim postępowaniu nakazowym
Oczywiście w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu lub zarzutów opłatę ustala się na zasadach ogólnych.
Koszt stawiennictwa strony
Do kosztów procesu zalicza się również wydatki, jakie strona podniosła w związku z obowiązkiem stawiennictwa się na rozprawie, czyli koszt dojazdu do sądu. Zgodnie z właściwością miejscową sądu, sprawy rozpatrywane są w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego. W niektórych sprawach ma jednak miejsce zastosowanie wyłącznej właściwości miejscowej - są to sprawy dotyczące nieruchomości, w których jedynym sądem właściwym jest sąd właściwy według miejsca położenia danej nieruchomości. W takich przypadkach zdarza się, że sąd, w którym należy się stawić, jest oddalony od naszego miejsca zamieszkania o kilkaset kilometrów. W związku z takim stanem rzeczy, należy wykazać, że uzasadnionym wydatkiem jest koszt dojazdu na posiedzenie sądu. Zwrotu można domagać się w przypadku zobowiązania sądu do osobistego stawiennictwa. Kwota ta jest obliczana na podstawie dwukrotności iloczynu przejechanych kilometrów i stawki za jeden kilometr w wysokości:
- 0,30 zł za 1 km dla samochodów z silnikiem o pojemności do 900 cm3
- 0,50 zł za 1 km dla samochodów z silnikiem o pojemności powyżej 900 cm3
- 0,20 zł za 1 km dla motocykla
- 0,10 zł za 1 km dla motoroweru
Stawki te nie są jednak sztywne i sąd może samodzielnie obliczyć wysokość zwrotu. Warto zauważyć, że stawki sądowe są inne niż podstawowe stawki, np. dla rozliczeń wykorzystywania samochodu prywatnego do spraw służbowych.
Przykład 2.
Pozwany, który został zobligowany do osobistego stawiennictwa w sądzie w Warszawie, pochodzi z Wrocławia. Do sądu dojechał samochodem osobowym o pojemności silnika 1050 cm3. Wysokość zwrotu kosztów dojazdu oblicza się w sposób następujący:
Trasa: Wrocław - Warszawa wynosi 362 km
Stawka: 0,50 zł za 1 km
2 x 362 x 0,50 zł = 362 zł
Sąd może przyznać stronie wygranej 362 zł zwrotu.
Wysokość utraconego zarobku
Stronie wygranej na żądanie może zostać przyznane również odszkodowanie za zarobek utracony z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu. Wynagrodzenie takie przyznaje się w wysokości udowodnionej przeciętnej dziennej stawki, jednak nie więcej niż 4,6% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa. W 2019 roku, limitem jest kwota 82,31.
Inne wydatki przy sprawach sądowych
Koszty sądowe obejmują również koszt biegłego. Dlatego jeżeli w sprawie zostanie powołany biegły - czyli osoba posiadająca wiedzę specjalistyczną, bogate doświadczenie zawodowe i uznanie za eksperta w zakresie swojej działalności - w trakcie trwania procesu, jego wynagrodzenie również wlicza się do kosztów sądowych, co oznacza, że można domagać się zwrotu kosztów poniesionych w związku z jego pracą.
Oprócz wynagrodzenia biegłego za wykonanie ekspertyzy w związku ze sprawą, która jest wyceniana indywidualnie, należy doliczyć również koszt wysokości utraconego zarobku, jeżeli jego stawiennictwo w sądzie okaże się konieczne, jak również zwrot kosztów dojazdu do sądu. Wysokość zwrotu oblicza się tak samo jak zwrot kosztów dojazdu strony. W toku sprawy zaliczkę na wynagrodzenie biegłego wypłaca strona, która wnioskuje o sporządzenie opinii biegłego, jej zwrotu można również żądać.
Zasady zwrotu kosztów dotyczą zarówno pozwanego, jak i powoda. Jeżeli sprawę przegra strona powodowa, będzie zobligowana do zwrotu kosztów stronie pozwanej.
Zwrot kosztów jest zasadą, sąd orzeka o nich w orzeczeniu kończącym postępowanie. Dzieje się tak, jeżeli w sprawie występuje się bez profesjonalnego pełnomocnika. W przypadku prowadzenia sprawy z pomocą adwokata czy radcy prawnego, musi on przed zakończeniem sprawy złożyć spis kosztów lub wniosek o przyznanie kosztów według norm przepisanych.
Sąd przy wydawaniu orzeczenia może określić m.in. procentowo, jak wygląda ciężar ponoszenia kosztów przez strony, a dokładne wyliczenia sporządzi referendarz sądowy. Może również zasądzić w całości obowiązek zwrotu kosztów stronie powodowej lub pozwanej, jak również uwzględnić częściowo roszczenia i w takim wypadku koszty zostaną odpowiednio rozdzielone miedzy strony.
Zwrot kosztów sądowych nie rekompensuje w żaden sposób wszystkich kosztów poniesionych w związku z prowadzoną sprawą. Oprócz realnie poniesionych wydatków zawsze trzeba liczyć się z tym, że sprawy cywilne wymagają od nas czasu, poświęcenia oraz wysiłku.
