Przepisy prawa przewidują szczególne zasady i tryb przeciwdziałania, w celu ochrony interesu publicznego, praktykom nieuczciwie wykorzystującym przewagę kontraktową przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać skutki na terytorium RP. Czym jest przewaga kontraktowa i jakie praktyki z nią związane są zakazane? Dowiesz się z poniższego artykułu! Sprawdźmy, co oznacza nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w obrocie produktami spożywczymi.
Przewaga kontraktowa – czym jest?
Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w obrocie produktami spożywczymi regulowane jest przez ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Stosuje się ją do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, z wyłączeniem dostaw bezpośrednich, zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami.
Przepisów ww. ustawy nie stosuje się w przypadku, gdy:
dostawca zbywa produkty rolne lub spożywcze nabywcy mającemu formę spółdzielni, której dostawca jest członkiem;
dostawca będący członkiem:
(1) grupy producentów rolnych w rozumieniu przepisów o grupach producentów rolnych i ich związkach sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do grupy producentów rolnych, której jest członkiem,
(2) wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw za organizację producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa członkom tej grupy,
(3) uznanej organizacji producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa członkom tej organizacji.
Przewagą kontraktową jest występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy.
Wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes.
Na czym polega nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej?
Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej polega w szczególności na:
nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy;
przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest organem właściwym w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczyna się z urzędu. Może być to poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.
Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy. Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
Przedsiębiorcy są obowiązani do przekazywania wszelkich koniecznych informacji i dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu. Każdy ma prawo składania, na piśmie, z własnej inicjatywy lub na prośbę Prezesa Urzędu, wyjaśnień dotyczących istotnych okoliczności sprawy.
Kontrola przedsiębiorcy, któremu zarzucane jest nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej
W toku postępowania przed Prezesem Urzędu może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Inspekcji Handlowej kontrola u każdego przedsiębiorcy, w zakresie objętym tym postępowaniem.
W celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie kontrolujący ma prawo:
wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, informatycznych nośników danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, innych urządzeń zawierających dane informatyczne lub systemów informatycznych, w tym także zapewnienia dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
sporządzania notatek z materiałów i korespondencji;
żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów, korespondencji oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub w systemach;
żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, a także udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.
W toku kontroli kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub policji. Wykonują oni czynności na polecenie kontrolującego.
Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona są obowiązani do udzielenia żądanych informacji, umożliwienia wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego, udostępnienia i wydania materiałów lub innych przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie, jak również umożliwienia dostępu do informatycznych nośników danych, urządzeń lub systemów informatycznych, w zakresie informacji zgromadzonych na tych nośnikach, w urządzeniach lub w systemach, w tym do korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.
Decyzja o uznaniu praktyki za nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową
Prezes Urzędu może wydać decyzję o uznaniu praktyki za nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową. Nakazuje on wówczas zaniechanie stosowania praktyki naruszającej zakaz, jeżeli do czasu wydania tej decyzji nie została ona zaprzestana.
Ciężar udowodnienia, że praktyka naruszająca zakaz została zaprzestana, spoczywa na stronie postępowania.
Jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową zostanie uprawdopodobnione, że został naruszony zakaz nieuczciwych praktyk, a strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków, Prezes Urzędu może w drodze decyzji zobowiązać tę stronę do wykonania tych zobowiązań i określić termin ich wykonania.
Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia.
Prezes Urzędu publikuje na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w całości treść decyzji wydawanych na podstawie przepisów ustawy, z zastrzeżeniem, że publikacja uzasadnienia nie obejmuje tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych informacji podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Publikacja jest opatrzona informacją, czy decyzja jest prawomocna.
Przedawnienie odpowiedzialności w sprawach praktyk wykorzystujących przewagę kontraktową
Nie wszczyna się postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 2 lata.
Nie wszczyna się postępowania w sprawach nakładania kar pieniężnych, jeżeli upłynęły 2 lata od końca roku, w którym:
dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy;
uprawomocniła się decyzja o nałożeniu kary pieniężnej.
