Działalność freelancerska - rozliczenie na gruncie PIT i VAT

Freelancer to potoczna nazwa osoby pracującej bez etatu i realizującej określone zlecenie czy też dzieło w konkretnej dziedzinie, w której się specjalizuje. Jest to popularna forma aktywności na rynku gospodarczym, w związku z czym warto przeanalizować sposób, w jaki powinna być rozliczana działalność freelancerska na gruncie zarówno podatku PIT, jak i podatku VAT.

Działalność freelancerska - rozliczenie na gruncie podatku PIT

Najczęściej działalność freelancerska opiera się na wykonaniu określonego dzieła. Przykładem może być grafik komputerowy.

Na gruncie podatku PIT przychód z tego tytułu może być traktowany jako:

• działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy), w zakresie której mieści się przychód z tytułu umowy o dzieło;
• przychód z praw majątkowych (art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy), w ramach których wyróżnia się przychody z odpłatnego zbycia praw autorskich.

Jak bowiem podaje art. 18 ustawy PIT, za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów.

Owymi odrębnymi przepisami jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, gdzie w art. 17 możemy przeczytać, że twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Jak zatem widać, twórca ma pełne prawo do odpłatnego zbycia praw autorskich do utworu na rzecz innych podmiotów.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ww. ustawy przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

W konsekwencji jeżeli w ramach działalności freelancerska dochodzi do przekazywania wynagrodzenia za wykonanie czynności odnośnie utworu będącego przedmiotem ochrony prawa autorskiego, to tak uzyskane przysporzenie należy uznać za przychód z praw majątkowych, a więc źródło określone w art. 10 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 18 ustawy PIT.

Przychody z praw majątkowych podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej w zeznaniu rocznym PIT-36. Nie ma w tym przypadku konieczności opłacania miesięcznych zaliczek na podatek.

Dodatkowo warto wskazać, że freelancer w ramach rozliczenia może zastosować 50% koszty uzyskania przychodów. Odbywa się to pod warunkiem, że uzyskuje przychody z tytułu:

1. działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
2. działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
3. produkcji audialnej i audiowizualnej;
4. działalności publicystycznej;
5. działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
6. działalności konserwatorskiej;
7. prawa zależnego do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
8. działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.

Wysokość kosztów nie może jednak przekroczyć kwoty 120 000 zł w skali roku (art. 22 ust. 9a ustawy PIT).

Ponadto dodajmy też, że przychody z praw autorskich nie korzystają z ulgi dla młodych, ponieważ art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy PIT nie wymienia w tym katalogu źródeł objętych tym zwolnieniem przychodów z praw majątkowych. W konsekwencji freelancer poniżej 26. roku życia nie może liczyć na zwolnienie od podatku.

W zakresie mechanizmu rozliczania podatku PIT dodajmy też, że w momencie gdy freelancer uzyskuje przychód z przeniesienia praw autorskich od zagranicznego zleceniodawcy, to w myśl postanowień umów międzynarodowych tego rodzaju przychód będzie podlegał opodatkowaniu wyłącznie w kraju miejsca zamieszkania. Nie dochodzi w tym wypadku do podwójnego opodatkowania.

Przykład 1.

Podatnik z Polski wykonuje jako freelancer grafiki komputerowe dla kontrahenta z Japonii. Podatnik przenosi na rzecz kontrahenta prawa autorskie do wytworzonego dzieła (utworu). Nie są udzielane licencje w tym zakresie. Jak rozliczyć przychody freelancera będącego grafikiem komputerowym?

Na mocy art. 13 ust. 4 polsko-japońskiej umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania tego rodzaju dochód podlega opodatkowaniu tylko w Polsce. Podatnik rozpoznaje z tego tytułu przychód z praw majątkowych, w zakresie którego może zastosować 50% koszty uzyskania przychodów. Rozliczenia dokonuje w zeznaniu rocznym PIT-36.

Działalność freelancerska - rozliczenie na gruncie podatku VAT

W przypadku podatku VAT opodatkowanie występuje wyłącznie przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Jak wynika z treści art. 15 ust. 2 ustawy, za taką uznawana jest działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jednocześnie jak podaje art. 15 ust. 3a ustawy VAT, za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą nie uważa się usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

Z przepisu wynika, że dla uznania, że określone czynności zrealizowane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie. Mianowicie chodzi o związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi relacjami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• realizowania tych czynności;
• wynagrodzenia;
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 15 marca 2018 roku, nr 0114-KDIP1-3.4012.31.2018.2.ISK, przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające między innymi, czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi.

Porównując status freelancera na gruncie podatku VAT oraz PIT, należy mieć świadomość, że obie ustawy nie wiążą się wzajemnie. To oznacza, że możliwy jest przypadek, w którym freelancer będzie osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej na gruncie podatku PIT i jednocześnie będzie podatnikiem podatku VAT.