Opodatkowanie zbiórek publicznych czy zwolnienie z podatku?

Kwestie organizacyjne związane z przeprowadzeniem zbiórki publicznej regulowane są w ustawie o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych. Wraz z zagadnieniem proceduralnym pojawia się jednocześnie pytanie o sprawy podatkowe. W związku z tym w artykule zastanowimy się, w jaki sposób kształtuje się opodatkowanie zbiórek publicznych.

Kto może zorganizować zbiórkę publiczną?

Jak wskazaliśmy na wstępie, w zakresie opisania zbiórki publicznej należy sięgnąć do treści ustawy o zasadach ich prowadzenia.

Zgodnie z art. 1 ustawy zbiórką publiczną jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscu publicznym na określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ust. 1 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz na cele religijne.

Przy czym w myśl art. 1 ust. 2 miejsca publiczne to miejsca ogólnodostępne, a w szczególności ulice, place, parki i cmentarze.

W art. 2 ustawy wskazano z kolei, jakie działania nie stanowią zbiórek publicznych. Otóż zbiórką publiczną nie jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze:

1. na cele religijne, na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz na utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywa się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony;
2. w drodze loterii pieniężnych i fantowych;
3. wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzającym zbiórkę;
4. wśród młodzieży szkolnej na terenach szkolnych, odbywające się na podstawie pozwolenia władz szkolnych;
5. w ramach zbiórek koleżeńskich odbywających się w:

• lokalu urzędu publicznego na podstawie pozwolenia kierownika urzędu, lub
• innym zakładzie pracy.

W myśl art. 3 ust. 1 uprawnionym do prowadzenia zbiórki publicznej jest:

1. organizacja pozarządowa w rozumieniu art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
2. podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
3. komitet społeczny powołany w celu przeprowadzenia zbiórki publicznej.

Zbiórka publiczna może zostać przeprowadzona po jej zgłoszeniu przez organizatora zbiórki i zamieszczeniu informacji o zgłoszeniu przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej na ogólnopolskim elektronicznym portalu zbiórek publicznych. Jej zgłoszenia dokonuje się przy użyciu formularza elektronicznego.

Organizator zbiórki sporządza i doręcza ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej w celu zamieszczenia na portalu zbiórek publicznych sprawozdania:

1. z przeprowadzonej zbiórki publicznej, z podaniem wartości i rodzaju zebranych ofiar – w ciągu 30 dni od zakończenia zbiórki publicznej;
2. ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar.

Opodatkowanie zbiórek publicznych czy możliwe zwolnienie?

Jak wynika z treści przywołanej ustawy, jednym z organizatorów zbiórki może być komitet społeczny. Zgodnie z art. 4 ustawy komitet społeczny powołują aktem założycielskim co najmniej trzy osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych oraz niekarane za popełnienie przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe.

W sytuacji gdy komitet społeczny zbiera określone środki na rzecz jednej osoby w ramach zbiórki publicznej, to pojawia się pytanie, czy beneficjent zbiórki będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn z tytułu otrzymania środków pieniężnych np. na leczenie i rehabilitację.

W przypadku gdy beneficjent zbiórki otrzymuje określone środki tytułem darmym, to mamy do czynienia z darowizną.

Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego.

Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

Natomiast z treści art. 890 § 1 ww. kodeksu wynika, że oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się jednak ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują zatem szczególną formę dla umowy darowizny: umowa taka – pod rygorem nieważności – powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Jej niezachowanie nie powoduje nieważności umowy tylko wówczas, gdy darowizna została spełniona.

To powoduje, że przekazanie datków w ramach zbiórki publicznej np. w postaci wrzucenia pieniędzy do puszki czy też wpłaty na konto stanowi darowiznę. Dla ważności umowy darowizny nie jest bowiem wymagane, aby zachowana została forma pisemna.

Co do zasady darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Jego wysokość ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do jednej z trzech grup podatkowych odbywa się w zależności od jego stopnia pokrewieństwa albo powinowactwa z osobą, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Wskażmy, że od 1 lipca 2023 roku obowiązuje brzmienie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1. 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2. 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

W sytuacji gdy darowizny są zbierane w ramach zbiórek publicznych i przekazywane przez komitet społeczny, pojawia się pytanie, kto w takim przypadku pełni rolę darczyńcy (zbywcy) i jaki ma to wpływ na kwestie rozliczenia podatku przez osobę obdarowaną.

Dyrektor KIS w interpretacji z 14 marca 2018 roku, nr 0111-KDIB4.4015.33.2018.1.MSI, wskazał, że w takim przypadku rolę darczyńcy pełni wpłacający, a nie komitet społeczny. To zatem oznacza, że po stronie beneficjenta zbiórki nie wystąpi obowiązek podatkowy, jeżeli kwota datku od jednej niespokrewnionej osoby nie będzie przekraczać 5733 zł.

W tym miejscu podkreślmy, że przy obliczeniu podatku znajduje zastosowanie zasada kumulacji nabytych od tej samej osoby wartości rzeczy i praw majątkowych w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie oraz odliczenia kwoty wolnej od podatku.

Przykład

Komitet społeczny zorganizował zbiórkę publiczną na pomoc w leczeniu pana Andrzeja. Datki od osób fizycznych wynosiły od 100 do 500 zł. Komitet społeczny uzbierał kwotę 50 000 zł i całość przekazano panu Andrzejowi. Czy pan Andrzej musi odprowadzić podatek od darowizny przekazanej przez komitet w ramach zbiórki publicznej?

W opisanej sprawie kluczowe jest to, że darowizna pochodzi od osób fizycznych, a nie od komitetu społecznego. To powoduje, że wysokość kwoty wolnej od każdego darczyńcy wynosi 5733 zł. Skoro w żadnym przypadku nie została ona przekroczona, to pan Andrzej nie ma żadnych obowiązków w zakresie rozliczenia podatku od otrzymanych darowizn.

Podsumowując, zbiórka publiczna może wywołać określone skutki podatkowe w ramach podatku od spadków i darowizn, jednak wyłącznie w sytuacji, gdy kwota darowizny przekraczać będzie wartość kwoty wolnej od podatku określonej w art. 9 ust. 1 ustawy SD.