Pracodawca zamierzający wystąpić z propozycją zmiany dotychczasowych warunków zatrudnienia, musi tego dokonać zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie pracy. Postępowanie w tym zakresie jest dość precyzyjnie uregulowane. Pewne wątpliwości może natomiast budzić sposób ustalania daty upływu połowy okresu wypowiedzenia, czyli czasu, do którego pracownik może złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków pracy lub płacy. Jak prawidłowo ustalić, kiedy przypada połowa okresu wypowiedzenia zmieniającego – wyjaśniamy poniżej.
Wypowiedzenie zmieniające – podstawa prawna oraz najważniejsze informacje
Przepisy dotyczące wypowiedzenia warunków pracy i płacy (wypowiedzenie zmieniające) zostały zawarte w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).
Do procedury wypowiedzenia warunków pracy i płacy stosuje się w odpowiednim zakresie przepisy kodeksu o wypowiedzeniu umowy o pracę. Oznacza to, że jeśli w danym zakładzie pracy działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić konsultację wypowiedzenia zmieniającego zaproponowanego pracownikowi reprezentowanemu przez nią.
Przedstawiając pracownikowi oświadczenie dotyczące wypowiedzenia zmieniającego, pracodawca powinien także przestrzegać stosownych formalności typowych dla postępowania dotyczącego wypowiedzenia definitywnego umowy o pracę. Pracodawca obowiązany jest więc wskazać przyczynę uzasadniającą dokonanie wypowiedzenia zmieniającego.
Jest on ponadto obowiązany stosować przepisy ochronne wyłączające lub ograniczające możliwość wdrożenia wypowiedzenia zmieniającego w stosunku do grup pracowników objętych wzmożoną ochroną trwałości stosunku pracy (pracownicy w wieku przedemerytalnym, z zastrzeżeniem art. 43 kp, pracownicy korzystający z uprawnień rodzicielskich, działacze związkowi oraz inne grupy zatrudnionych chronione na podstawie odrębnych regulacji).
W wyroku Sądu Najwyższego (SN) z 23 stycznia 1998 roku stwierdzono, że jako moment dokonania wypowiedzenia warunków umowy o pracę należy przyjąć chwilę, w której wypowiedzenie dotarło do pracownika w sposób pozwalający mu zapoznać się z treścią oświadczenia pracodawcy, choćby pracownik odmówił zapoznania się z nim (I PKN 501/97).
Sędziowie SN uznali również, że oświadczenie pracodawcy określające nowe zasady wynagradzania pracownika nie jest wypowiedzeniem zmieniającym, jeżeli nie zawiera oświadczenia o wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę (wyrok z 7 stycznia 1997 roku, I PKN 51/96).
Połowa okresu wypowiedzenia zmieniającego – oświadczenie pracownika oraz skutki jego decyzji
Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uznaje się, że wyraził na nie zgodę. Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie – w razie jego braku, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków (art. 42 § 3 kp).
Przepisy Kodeksu pracy nie określają trybu i formy, w jakich pracownik powinien złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych mu warunków zatrudnienia. Wobec powyższego przyjmuje się za dopuszczalne każde zachowanie pracownika, które wystarczająco świadczy o jego woli.
W przedmiotowej kwestii SN odwołał się zatem do art. 60 kc, który przewiduje, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Skutki prawne odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy zostały określone w art. 42 § 3 zdanie pierwsze kp. Oznacza to, że odmowa przyjęcia przez pracownika nowych warunków zatrudnienia powoduje rozwiązanie umowy o pracę z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.
Ustalanie daty upływu połowy okresu wypowiedzenia warunków pracy i płacy
W świetle dotychczasowych wyjaśnień nie ulega wątpliwości, że ustalenie daty połowy okresu wypowiedzenia zmieniającego jest sprawą kluczową dla stron stosunku pracy.
Obecnie za miarodajne w tym zakresie przedmiotowym przyjmuje się stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS). W ocenie resortu pracy przy ustalaniu daty upływu połowy okresu wypowiedzenia warunków pracy i płacy warto korzystać z orzecznictwa SN, w tym konkretnym przypadku cenne wskazówki zawarto w wyroku SN z 12 lipca 2012 roku (II PK 300/11). W ogólnym zarysie wynikającym z orzecznictwa sądowego początek biegu okresu wypowiedzenia liczy się od daty złożenia przez jedną ze stron stosunku pracy oświadczenia w sprawie wypowiedzenia umowy o pracę.
Przykład 1.
Pracodawca złożył pracownikowi 21 sierpnia oświadczenie o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy. Pracownika obowiązuje miesięczny okres wypowiedzenia. Przy obliczaniu okresu wypowiedzenia dla potrzeb ustalenia połowy wypowiedzenia należy uwzględnić dni przypadające w sierpniu (od 22 do 31) oraz pełny miesiąc – wrzesień (30 dni). Oznacza to więc, że połowa okresu wypowiedzenia upływa z 20 dniem tego okresu, czyli 10 września. W konsekwencji do tego dnia pracownik może odrzucić zaproponowane mu nowe warunki pracy i płacy.
Odmowa przyjęcia przez pracownika warunków zatrudnienia w okolicznościach wskazanych w przykładzie spowoduje rozwiązanie umowy o pracę 30 września. Jeżeli jednak pracownik nie złoży oświadczenia w powyższej sprawie, stosunek pracy będzie kontynuowany, przy czym nowe warunki pracy i płacy zaczną obowiązywać od 1 października.
Przykład 2.
Pracodawca złożył wypowiedzenie zmieniające pracownikowi zatrudnionemu na czas określony, którego obowiązuje 2-tygodniowy termin wypowiedzenia. Pracodawca wręczył pracownikowi oświadczenie w sprawie wypowiedzenia wraz z wymaganym pouczeniem 8 sierpnia. Okres wypowiedzenia obejmujący tydzień lub jego wielokrotność kończy się w sobotę. Oznacza to, że w omawianym przypadku zakończenie stosunku pracy nastąpi nie po upływie 14 dni (22 sierpnia – czwartek) tylko 24 sierpnia (sobota). Ustalając zatem połowę okresu wypowiedzenia, należy uwzględnić okres od 9 do 24 sierpnia (16 dni). W konsekwencji pracownik może złożyć oświadczenie w sprawie odrzucenia nowych warunków zatrudnienia do 16 sierpnia.
Przykład 3.
Pracownik otrzymał od pracodawcy wypowiedzenie warunków pracy wraz z pouczeniem o prawie do odmowy przyjęcia zaproponowanych warunków pracy lub płacy do upływu połowy okresu wypowiedzenia. Ze względu na okres zatrudnienia u pracodawcy pracownika dotyczy okres wypowiedzenia wynoszący 3 miesiące. Wypowiedzenie zmieniające zostało złożone pracownikowi 28 sierpnia. Okres wypowiedzenia obejmujący miesiąc lub jego wielokrotność kończy się w ostatnim dniu miesiąca. W tym przypadku okres wypowiedzenia upłynie z 30 listopada. Dla potrzeb ustalenia połowy okresu wypowiedzenia należy przyjąć 94 dni. Oznacza to, że połowa okresu wypowiedzenia upłynie w poniedziałek 14 października (do tego dnia pracownik może odrzucić nowe warunki zatrudnienia).
Ustalanie daty upływu połowy okresu wypowiedzenia warunków pracy i płacy na przykładach – podsumowanie
Wypowiedzenie zmieniające jest procedurą, do której stosuje się w odpowiednim zakresie przepisy Kodeksu pracy o wypowiedzeniu umowy o pracę, dotyczące m.in. długości okresów wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uznaje się, że wyraził zgodę na te warunki, natomiast odmowa przyjęcia wskazanych warunków powoduje, że umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia. Ustalenie połowy okresu wypowiedzenia zmieniającego wymaga zastosowania odpowiedniego sposobu liczenia – zgodnie z sugestiami resortu pracy wynikającymi z orzecznictwa Sądu Najwyższego.
