Sprawa Booking.com stała się niedawno dla Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) przyczynkiem do zajęcia, w wyroku wydanym pod sygnaturą C-264/23, stanowiska odnośnie do prawidłowego ustalenia rynku właściwego dla badania, czy porozumienia dotyczące usług platform pośredniczących w sprzedaży noclegów są objęte wymogami prawa konkurencji, jak również odnośnie do dopuszczalności stosowania przez platformy pośredniczące w rezerwacji noclegów tzw. klauzul parytetowych (szerokiego i wąskiego parytetu). Sprawdź poniższy artykuł i dowiedz się, czy klauzule szerokiego parytetu dają możliwość pośrednikowi blokowania, oferowanych niższych cen za nocleg.
Wyrok w sprawie Booking – czego dotyczy?
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 101 TFUE oraz Rozporządzenia Komisji (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 roku w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych.
Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Booking.com BV i Booking.com (Deutschland) GmbH a 25hours Hotel Company Berlin GmbH i 62 innymi zakładami hotelarskimi znajdującymi się w Niemczech w przedmiocie ważności w świetle art. 101 TFUE tzw. klauzul parytetu cenowego stosowanych przez Booking.com w umowach zawartych z tymi zakładami.
Charakter działalności Booking
Booking.com BV, spółka prawa niderlandzkiego z siedzibą w Amsterdamie oferuje globalne usługi pośrednictwa w zakresie rezerwacji zakwaterowania za pośrednictwem swojej platformy internetowej booking.com. W swojej działalności jest wspierana przez spółki zależne mające siedzibę w innych państwach członkowskich, m.in. w Niemczech przez Booking.com (Deutschland).
Booking.com nie jest ani dostawcą, ani nabywcą usług zakwaterowania. Nie ustala on również miejsc zakwaterowania i związanych z nimi cen oferowanych na jego platformie, ponieważ elementy te są określane przez zakłady hotelarskie. Booking.com ogranicza się tym samym do łączenia na swojej platformie zakładów hotelarskich z podróżnymi.
Usługi oferowane przez platformę prowadzoną przez Booking.com są bezpłatne dla podróżnych. Zakłady hotelarskie płacą Booking.com prowizję, w przypadku gdy klient dokona rezerwacji za pośrednictwem tej platformy i jej nie odwoła. Niezależnie od tej platformy zakłady te mogą korzystać z alternatywnych kanałów sprzedaży.
Klauzule szerokiego parytetu w umowie między Booking a dostawcą usług zakwaterowania
W momencie wejścia na rynek niemiecki w 2006 roku Booking.com włączył do ogólnych warunków umów zawartych z dostawcami usług zakwaterowania tzw. klauzulę „szerokiego parytetu”. Zgodnie z tą klauzulą usługodawcy ci nie mogli oferować za pośrednictwem swoich własnych kanałów sprzedaży lub kanałów sprzedaży prowadzonych przez osoby trzecie, w tym konkurencyjne, pokoi po cenie niższej niż cena oferowana na stronie Booking.com.
23 października 2020 roku Booking.com zwrócił się do Rechtbank Amsterdam (sądu rejonowego w Amsterdamie, Niderlandy) z żądaniem stwierdzenia, że stosowane przezeń klauzule parytetu nie naruszają art. 101 TFUE.
Zdaniem sądu odsyłającego pojawia się pytanie, czy klauzule parytetu cenowego, zarówno szerokiego, jak i wąskiego, które są wprowadzone do umów zawartych z afiliowanymi dostawcami usług zakwaterowania, trzeba uznać za „ograniczenia akcesoryjne” do celów stosowania art. 101 ust. 1 TFUE. W tej sprawie sąd ten zastanawia się, czy Booking.com nie powinien móc chronić się przed ryzykiem efektu gapowicza.
Czy klauzule szerokiego i wąskiego parytetu można uznać za ograniczenie akcesoryjne do celów stosowania art. 101 ust. 1 TFUE?
W pierwszym pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający chciał ustalić, czy przepisy unijne należy interpretować w ten sposób, że klauzule parytetu, zarówno szerokiego, jak i wąskiego, wprowadzone do umów zawartych między internetowymi platformami rezerwacji hotelowej a dostawcami usług zakwaterowania nie są objęte zakresem stosowania art. 101 TFUE z tego względu, że mają one charakter akcesoryjny względem tych umów.
Chodzi o to, że jeśli określona operacja lub działalność nie jest objęta zakazem przewidzianym w art. 101 ust. 1 TFUE z powodu jej neutralności lub pozytywnego skutku w zakresie konkurencji, ograniczenie autonomii handlowej uczestnika lub uczestników tej operacji lub działalności także nie jest objęte zakazem, jeżeli to ograniczenie jest obiektywnie niezbędne do realizacji wspomnianej operacji lub działalności oraz proporcjonalne do celów jednej lub drugiej.
Gdy nie można oddzielić takiego ograniczenia od operacji lub działalności głównej bez zagrożenia istnieniu i celom tej operacji lub tej działalności, należy zbadać zgodność tego ograniczenia z art. 101 TFUE wspólnie ze zgodnością operacji lub działalności głównej, w stosunku do której jest ono akcesoryjne, nawet jeśli ograniczenie takie, rozpatrywane osobno, może się wydawać na pierwszy rzut oka objęte zakazem.
Operacja główna to w niniejszej sprawie świadczenie usług internetowej rezerwacji hotelowej przez platformy pośrednictwa. Zdaniem TSUE świadczenie takich usług wywarło neutralny, a nawet pozytywny wpływ na konkurencję. Nie wykazano natomiast, że klauzule parytetu cenowego z jednej strony są obiektywnie niezbędne do realizacji tej operacji głównej, a z drugiej strony są proporcjonalne do celu tej operacji.
TSUE wskazał ponadto, że nie ma nierozerwalnego związku między trwałością głównej działalności platformy rezerwacji hotelowej a narzuceniem takich klauzul, które w sposób oczywisty wywołują odczuwalne skutki ograniczające konkurencję. Takie klauzule mogą ograniczyć konkurencję między różnymi platformami rezerwacji hotelowej. Niosą one ze sobą także ryzyko wyparcia małych platform i nowych platform wchodzących na rynek.
Zdaniem TSUE to samo dotyczy klauzul wąskiego parytetu, które zakazują partnerskim dostawcom usług zakwaterowania wyłącznie oferowania klientom za pośrednictwem ich własnych kanałów internetowych noclegów po cenie niższej od ceny oferowanej na platformie rezerwacji hotelowej.
Rynek właściwy w przypadku platform pośrednictwa
W jaki sposób należy zdefiniować rynek właściwy w sytuacji, gdy w transakcjach pośredniczy platforma, na której zakłady hotelarskie mogą oferować swoje pokoje i nawiązywać kontakt z podróżnymi mogącymi zarezerwować pokój za pośrednictwem tej platformy?
Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 330/2010 wyłączenie ma zastosowanie pod warunkiem, że udział dostawcy nie przekracza 30% rynku właściwego, na którym sprzedaje on towary lub usługi objęte porozumieniem, a udział nabywcy nie przekracza 30% rynku właściwego, na którym nabywa on produkty lub usługi objęte porozumieniem.
Próg udziału w rynku przewidziany w tym przepisie ma na celu ograniczenie przywileju wyłączenia grupowego przewidzianego w tym rozporządzeniu do porozumień wertykalnych, w odniesieniu, do których można założyć z wystarczającą pewnością, że spełniają warunki art. 101 ust. 3 TFUE.
Pojęcie rynku właściwego oznacza, że może na nim istnieć skuteczna konkurencja między produktami lub usługami stanowiącymi jego część, co zakłada wystarczający stopień zamienności wszystkich produktów lub usług stanowiących część tego samego rynku w odniesieniu do tego samego zastosowania. Zamienności lub zastępowalności nie ocenia się tylko w świetle obiektywnych cech rozpatrywanych produktów i usług. Należy również uwzględnić warunki konkurencji oraz strukturę popytu i podaży na rynku.
Zdaniem TSUE sąd krajowy powinien w celu zdefiniowania rynku właściwego sprawdzić, czy istnieje konkretnie substytucyjność między usługami pośrednictwa internetowego a innymi kanałami sprzedaży, niezależnie od tego, że kanały te mają różne cechy i nie oferują tych samych funkcji wyszukiwania i porównywania ofert usług hotelarskich.
