Przedsiębiorcy unijni nieposiadający siedziby działalności w Polsce jeszcze do końca 2024 roku musieli opodatkować sprzedaż dokonywaną w Polsce. Działo się tak dlatego, że zwolnienie z opodatkowania podatkiem VAT realizowanej sprzedaży w Polsce adresowane było tylko do krajowych firm, a więc posiadających siedzibę działalności na terytorium RP.
1 stycznia 2025 roku sytuacja ta uległa jednak zmianie na mocy Dyrektywy Rady UE 2020/285 z dnia 18 lutego 2020 roku zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w odniesieniu do procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw. W uzupełnieniu doszło też do tego rozporządzenie (UE) nr 904/2010 w sprawie współpracy administracyjnej i wymiany informacji do celów monitorowania i prawidłowego stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw.
Skutkiem tego jest możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku VAT w Polsce (procedura SME) przez unijną firmę, która nie posiada siedziby działalności na terytorium RP. Co należy zrobić w sytuacji, gdy nastąpi zakup towarów od firmy zarejestrowanej do SME?
Zwolnienie podmiotowe z VAT dla polskich podatników i nie tylko
Polscy podatnicy (a więc posiadający siedzibę działalności gospodarczej w Polsce) mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT z tytułu dokonywanej sprzedaży, jeżeli wartość tej sprzedaży, z wyłączeniem podatku VAT, nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Mówi o tym art. 113 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawą o VAT).
Zwolnienie to było do końca 2024 roku przeznaczone do krajowych przedsiębiorców. Od stycznia 2025 roku na mocy wspomnianej wyżej dyrektywy zaimplementowano do polskiej ustawy o VAT art. 113a oraz art. 113b.
Oba te przepisy umożliwiają skorzystanie ze zwolnienia z VAT w innym państwie członkowskim niż w państwie siedziby działalności gospodarczej. Możliwość zwolnienia z VAT, która była w każdym państwie UE zarezerwowana dla krajowych przedsiębiorców, jest już dostępna także dla unijnych przedsiębiorców nieposiadających siedziby działalności w kraju UE, w którym chcą skorzystać ze zwolnienia.
Ten rodzaj nowego narzędzia poszerzający krąg podatników uprawnionych do zwolnienia z VAT w innych krajach UE nazywany jest procedurą SME.
Procedura SME, czyli słowo o zwolnieniu z VAT w Polsce lub w innym państwie UE
Procedura SME obejmuje skorzystanie ze zwolnienia z VAT w innym państwie UE, ale pod warunkiem, że w tym państwie podatnik nie posiada siedziby działalności.
Wprowadzony do ustawy o VAT na mocy ww. dyrektywy art. 113a przewiduje zwolnienie z VAT wobec sprzedaży towarów lub usług dokonywanej przez podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej na terytorium RP i jednocześnie posiadającego siedzibę w innym niż RP państwie UE przy spełnieniu określonych warunków.
Powyższe uregulowanie przeznaczone jest więc dla podatników, którzy nie są tzw. krajowymi, polskimi podatnikami posiadającymi w Polsce siedzibę działalności gospodarczej. Jest ono przeznaczone dla podatników posiadających siedzibę działalności w innym niż Polska państwie UE.
Z kolei wprowadzony do ustawy o VAT na mocy ww. dyrektywy art. 113b przewiduje zwolnienie z VAT wobec sprzedaży towarów lub usług dokonywanej w państwie członkowskim innym niż Polska przez podatnika posiadającego siedzibę działalności gospodarczej w Polsce na warunkach określonych przez państwo członkowskie skorzystania ze zwolnienia, jeżeli to państwo członkowskie wprowadziło zwolnienie na zasadach odpowiadających regulacjom, o których mowa w art. 113a ustawy o VAT.
Oba zwolnienia wymagają jednak spełniania poniżej zaprezentowanych warunków.
Warunki zwolnienia z VAT z tytułu dokonywanej sprzedaży w Polsce przez firmę z UE z siedzibą w innym kraju UE niż w Polsce | |
Zwolnienie z VAT w Polsce z tytułu sprzedaży towarów lub usług w Polsce | Zwolnienie z VAT w innym niż Polska państwie UE z tytułu sprzedaży towarów lub usług w tym innym państwie |
Art. 113a ustawy o VAT | Art. 113b ustawy o VAT |
Dotyczy firm z UE nieposiadających siedziby w Polsce i korzystających ze zwolnienia z VAT w Polsce | Dotyczy firm z siedzibą działalności w Polsce i korzystających ze zwolnienia z VAT w państwie UE innym niż Polska |
Całkowita roczna wartość dostaw towarów i świadczenia usług dokonanych przez podatnika w roku podatkowym, dla których miejscem opodatkowania jest terytorium UE, z wyłączeniem podatku od wartości dodanej, w tym wartość sprzedaży na terytorium kraju, z wyłączeniem podatku nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro | Podatnik, który posiada siedzibę działalności gospodarczej na terytorium RP |
Wartość sprzedaży u tego podatnika, z wyłączeniem podatku VAT, nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty limitu zwolnienia z VAT 200 000 zł (albo kwoty w proporcji przypadającej na liczbę dni prowadzenia sprzedaży zwolnionej z VAT) | Roczny obrót na terytorium UE nie przekroczył w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro |
Podatnik nie dokonuje na terytorium RP dostaw towarów ani świadczenia usług, które od pierwszej sprzedaży należy opodatkować podatkiem VAT | Przysługuje zwolnienie dla dostaw towarów i świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż RP, na warunkach określonych przez to państwo członkowskie, jeżeli to państwo członkowskie wprowadziło zwolnienie na zasadach odpowiadających regulacjom art. 113a ustawy o VAT (kolumna z lewej strony tabeli) |
Powyższe warunki muszą być spełnione łącznie | Powyższe warunki muszą być spełnione łącznie |
Zakup towarów od firmy zarejestrowanej do SME
Zagraniczny podatnik, który korzysta ze zwolnienia z VAT w swoim państwie UE siedziby działalności i chce skorzystać ze zwolnienia z VAT w Polsce poprzez procedurę SME, musi spełniać warunki wymienione w powyższej tabeli i uregulowane w art. 113a ustawy o VAT.
Ponadto ma obowiązek (jeszcze przed rozpoczęciem korzystania z ww. zwolnienia):
- złożenia zgłoszenia aktualizacyjnego/rejestracyjnego (VAT-R lub podobnego obowiązujące w państwie UE jego siedziby) w państwie UE, na którego terytorium posiada siedzibę działalności gospodarczej, o zamiarze skorzystania ze zwolnienia na terytorium innego państwa UE, w którym podatnik nie posiada siedziby działalności;
- uzyskania w kraju UE, na terytorium, którego posiada siedzibę działalności gospodarczej, indywidualnego numeru identyfikacyjnego zawierającego kod EX, zwany dalej numerem identyfikacyjnym EX, na potrzeby korzystania ze zwolnienia na terytorium kraju.
Podatnik z UE nieposiadający siedziby w Polsce i korzystający z procedury SME w Polsce ma obowiązek na wystawianej fakturze na rzecz polskiego podatnika posługiwać się ww. indywidualnym numerem identyfikacyjnym z kodem EX. Resort Finansów na stronie informującej o weryfikacji numeru zwolnienia VAT SME kontrahenta przedstawia specyfikę indywidualnego numeru zwolnienia.
Format tego numeru (nadanego w administracji skarbowej w Polsce) to PLNIP-EX:
- numeryczny kod kraju ISO siedziby działalności podatnika (Polska posiada kod o numerze 616);
- aktualny numer identyfikacyjny VAT nadany w państwie UE siedziby działalności podatnika;
- znak myślnika;
- sufiks „EX”.
I tutaj pojawia się pierwszy problem. W krajowych przepisach ustawy o VAT podatnik zwolniony z VAT nie ma obowiązku wystawiania faktury sprzedaży. Mówi o tym art. 106b ust. 2 ustawy o VAT. W tym przepisie dodano także uregulowanie zwolnienia w procedurze SME, a zatem podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku VAT na podstawie:
- zwolnienia przedmiotowego,
- zwolnienia podmiotowego,
- zwolnienia w ramach procedury SME.
Nie tylko polski podatnik posiadający siedzibę działalności gospodarczej w Polsce i korzystający ze zwolnienia z VAT (podmiotowego, przedmiotowego) nie ma więc obowiązku wystawienia faktury z tytułu sprzedaży zwolnionej z VAT towarów lub usług w Polsce.
Dotyczy to także zagranicznych podatników korzystających ze zwolnienia z VAT w Polsce w ramach procedury SME. Podatnicy z UE posiadający siedzibę w kraju UE innym niż Polska, a korzystający ze zwolnienia z VAT w Polsce w ramach SME, nie mają obowiązku:
- wystawienia faktury sprzedaży dla polskiego odbiorcy,
- wystawienia faktury w KSeF dla polskiego odbiorcy.
Polski podatnik ma natomiast obowiązek prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży na cele ustalenia wartości sprzedaży dla porównania jej do limitu zwolnienia z VAT. Dotyczy to jednak polskich podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego z VAT (a nie przedmiotowego).
Jak się okazuje w znowelizowanym art. 109 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy z UE posiadający siedzibę w kraju UE innym niż Polska, ale korzystający ze zwolnienia z VAT w Polsce w ramach SME, są od stycznia 2025 roku obowiązani do prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym (na cele ustalenia wartości sprzedaży dla porównania do unijnego limitu 100 000 euro).
Należy podkreślić, że zagraniczny podatnik korzystający ze zwolnienia z VAT w Polsce w ramach procedury SME:
- może dobrowolnie wystawić fakturę sprzedaży;
- obowiązkowo wystawi fakturę sprzedaży na żądanie w przypadku, gdy żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
Jeżeli jednak wystawi fakturę, to w myśl art. 106e ust. 1 pkt 25 ustawy o VAT musi w niej zawrzeć indywidualny numer identyfikacyjny zwolnienia z VAT nadany w państwie UE siedziby działalności.
Numer ten polski odbiorca towaru powinien otrzymać, nawet gdy nie uzyska faktury od sprzedawcy korzystającego ze zwolnienia z VAT w ramach SME. Numer ten pozwoli polskiemu podatnikowi na weryfikację, czy zagraniczny sprzedawca posiada ważny numer zwolnienia z VAT w ramach SME.
Jest to o tyle istotne, że gdy ten numer zwolnienia unijnego sprzedawcy będzie nieważny, wówczas może dojść do sytuacji ewentualnego rozpoznania WNT u polskiego odbiorcy (a niekiedy krajowej dostawy towarów). Wszystko będzie zależeć od okoliczności transakcji.
Jeżeli jednak numer zwolnienia będzie ważny, to w takiej sytuacji zadziała znowelizowany (obowiązujący od stycznia 2025 roku) art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, gdzie ustawodawca wskazuje, że WNT u polskiego podatnika nie wystąpi, jeżeli sprzedaż towarów dokonywana jest m.in. przez podatnika z UE z siedzibą w innym kraju niż Polska, stosującego zwolnienie z VAT w Polsce.
