Nierzadko w mediach pojawia się pojęcie konsorcjum, zwykle w kontekście ogromnych inwestycji – „konsorcjum zgłosiło się do przetargu”, „konsorcjum wykona przedsięwzięcie”. Czym tak właściwie jest konsorcjum, jeżeli nie jest to podmiot – spółka, ujęta w Kodeksie spółek handlowych? Jaki jest sposób zawiązania konsorcjum i kto może to zrobić? Jakie są cele tworzenia konsorcjów? Na te pytania odpowiedź zostanie udzielona w dalszej części opracowania.
Czym jest konsorcjum?
Zgodnie z definicją zawartą w słowniku języka polskiego konsorcjum to związek kilku przedsiębiorstw zawarty w celu dokonania wspólnego przedsięwzięcia.
Zatem co najmniej 2 przedsiębiorstwa – osoby fizyczne prowadzące pozarolnicze działalności gospodarcze, spółki cywilne, jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialności, akcyjne, proste spółki akcyjne – mogą łączyć się w celu dokonania wspólnego przedsięwzięcia.
Zgodnie z definicją konsorcjum nie powoduje powstania nowego podmiotu, nowej osoby prawnej, a jedynie wiąże podmioty już istniejące.
Przykład 1.
Spółka z o.o. X, zarejestrowana w KRS w kwietniu 2024 roku oraz spółka z o.o. Y, funkcjonująca od 2008 roku, postanowiły jako konsorcjum zgłosić się do wykonywania dachów dla beneficjentów korzystających z programów wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jednym z wymogów programu jest to, aby wszyscy wykonawcy funkcjonowali na rynku od co najmniej roku. Spółka z o.o. X nie spełnia tego wymogu, a konsorcjum nie powoduje, że będzie ona mogła skorzystać z długości funkcjonowania tego podmiotu, nie tworzy też nowego.
Konsorcjum pozwala korzystać z wiedzy, doświadczeń, umiejętności, know-how zrzeszających je podmiotów (stosownie do treści umowy), ale nie powoduje, że podmioty mogą uznawać osiągnięcia, wiedzę innych czy wymogi formalne za własne.
Konsorcjum nie jest uregulowane w żadnej ustawie – ani w ksh, ani Kodeksie cywilnym, ani innym akcie notarialnym.
Cele zakładania konsorcjum
Cel założenia konsorcjum to wspólne przedsięwzięcie. Takim przedsięwzięciem może być:
- udział w przetargu;
- wykonanie zamówienia;
- wykonanie umowy o dzieło, zlecenie;
- wykonanie robot budowlanych;
- wykonanie inwestycji wielkopowierzchniowych;
- wykonanie filmów, artykułów, prezentacji;
- przeprowadzenie i analiza badań specjalistycznych;
- prowadzenie bankowości;
- tworzenie i prowadzenie uczelni wyższych.
Przykład 2.
Miasto Konin poszukiwało podmiotu, który zająłby się wykonaniem hali sportowej wraz z basenem, a także zorganizował zewnętrzną siłownię i boisko. Wymagało również zajęcia się basenem – dbania o czystość wody oraz prawidłowe działanie wszystkich sprzętów. Tak szerokie przedsięwzięcie sprawiło, że wymaga ono zaangażowania wielu różnych podmiotów – odrębnie do budowy, do organizacji infrastruktury na zewnątrz, a także do zajmowania się i objęcia gwarancją basenu. Kilkoro przedsiębiorców postanowiło połączyć swoje siły i wspólnie wystąpić do przetargu, wskazując, że działają jako konsorcjum, wzajemnie za siebie odpowiadając. Działając w taki sposób, mają większe szanse na uzyskanie zamówienia publicznego, niż gdyby każde z nich zgłaszało się odrębnie jedynie do swojego zakresu prac.
Sposób zawarcia konsorcjum
Jak wskazano już powyżej, pojęcie konsorcjum nie zostało zawarte ani w przepisach polskich ustaw, ani spółek handlowych, ani w kc.
Przy takiej umowie będą zatem obowiązywały ogólne zasady dotyczące umów cywilnoprawnych.
- musi być zgodna z ustawą,
- musi być zgodna z zasadami współżycia społecznego,
- nie może przeciwstawiać się naturze (stosunkowi) stosunku prawnego.
Redagując umowę konsorcjum, trzeba podjąć decyzję, czy ma być to umowa o charakterze regulującym i wyczerpującym wszystkie aspekty przyszłej działalności uczestników konsorcjum, czy też potraktować ją jedynie jako dokument ramowy, ogólny, który będzie mógł być na bieżąco dostosowywany do potrzeb.
Sposób ramowy związany jest jednak z tym, że strony będą musiały wzajemnie mieć do siebie zaufanie.
Umowa powinna zostać sporządzona na piśmie.
Trzeba w niej obligatoryjnie wskazać:
- określenie stron – podanie firm przedsiębiorców, z ich numerami identyfikacyjnymi: NIP, KRS, podanie adresów siedzib, a także oznaczenie osób, które reprezentują te podmioty, zgodnie z zasadami reprezentacji, określonymi w ich umowach;
- określenie przedmiotu działania – jakie działania będą wykonywane przez podmioty, które będą stanowiły strony konsorcjum. W tym zakresie można posiłkować się określeniami funkcjonującymi w PKD;
- określenie celu gospodarczego, czyli tego, jakie jest zadanie, cel, przyświecający konsorcjum, np. wzięcie udziału w przetargu, uzyskanie zamówienia publicznego, zrealizowanie inwestycji, robót budowlanych czy zlecenia, dzieła;
- wskazanie zakresu uczestnictwa każdego z uczestników konsorcjum we wspólnym przedsięwzięciu, zasad udziału w zysku i ponoszonych stratach przez uczestników, tj. m.in. określenia, czy podmioty odpowiadają za siebie wzajemnie, co w sytuacji, gdy będzie wymagane dofinansowanie do przedsięwzięcia albo niezbędność zatrudnienia dodatkowych pracowników – kto będzie ich pracodawcą, na jakiej zasadzie będzie wypłacane wynagrodzenia, albo inne, związane z uczestnictwem każdego z podmiotów wchodzących w skład konsorcjum;
- czas trwania konsorcjum – można to wskazać albo datą dzienną, albo poprzez określenie zakończenia przedsięwzięcia, np.: do dnia spisania protokołu odbioru robót budowlanych przez inwestora;
- zakres odpowiedzialności uczestników konsorcjum za realizację przedsięwzięcia. W tym zakresie można wskazać, czy poszczególni członkowie odpowiadają za zobowiązania innych, jaka będzie relacja i odpowiedzialność poszczególnych podmiotów.
Wskazane elementy można w pewnym sensie potraktować jako wskazanie essentialia negotii przedmiotowej umowy, czyli elementów przedmiotowo istotnych, które muszą być w niej zawarte.
Taka umowa nie ma wymogu formy – może to być nawet forma pisemna. Ważne jest jednak, aby właściwe osoby podpisały się pod jej treścią, zgodnie z zasadami reprezentacji w każdym z tych przedsiębiorstw.
Przykład 3.
Spółka z o.o. ma 7 członków zarządu. W umowie wskazano, że oświadczenia składane przez spółkę wymagają dla swojej ważności współdziałania 3 członków zarządu lub 2 członków zarządu z prokurentem. Aby podpisać umowę konsorcjum, z ramienia tego podmiotu będą musiały złożyć podpis 3 osoby – członkowie zarządu lub 2 członków zarządu wraz z prokurentem.
Jest to o tyle istotne, że podpisanie umowy przez osobę, która nie jest upoważniona do podpisywania samodzielnie lub w ogóle, doprowadzi do nieważności całej umowy.
Konsorcjum - podsumowanie
Konkludując, umowa konsorcjum jest umową nienazwaną, której wzoru próżno szukać w przepisach prawa. Jest to kontrakt regulowany przez strony, które go zawierają. Konsorcjum to połączenie co najmniej 2 przedsiębiorstw, aby zrealizować wskazany, ustalony wspólnie cel, zazwyczaj gospodarczy.
W umowie należy określić podmioty, które tworzą konsorcjum, cel gospodarczy, czas trwania konsorcjum. Nie można zapomnieć o podpisaniu dokumentu przez osoby uprawnione, aby nie dopuścić do nieważności umowy, której celem jest zazwyczaj zrealizowanie dużego przedsięwzięcia. Nie świadczyłoby to o profesjonalizmie podmiotu, który nieprawidłowo podpisze umowę, i mogłoby mieć znaczenie np. dla zgłoszenia czy uzyskania zamówienia publicznego, czy innej inwestycji.
