Konsumenci, którzy zawierają z przedsiębiorcami umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa, czyli na przykład w sklepie internetowym, mają spore uprawnienia, jeśli chodzi o rozwiązanie umowy. Czy zwrot towaru wiąże się jednak z jakąś odpowiedzialnością po stronie kupującego? Czy możliwe jest korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy?
Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy
Konsument jest postrzegany przez ustawodawcę jako słabsza i mniej świadoma strona transakcji. W związku z tym przysługują mu większe uprawnienia niż sprzedającemu - przepisy prawa zapewniają mu określoną ilość czasu, by zastanowił się, czy na pewno chce zawrzeć transakcję; może również odstąpić w określonym terminie od umowy bez podania przyczyny, przedsiębiorca zaś nie może wyłączyć tego prawa, ograniczać go w jakiś sposób lub kształtować według własnego uznania zasad, które je regulują. Jeżeli w regulaminie sklepu internetowego znajdą się tego typu zapisy, będą stanowić klauzule niedozwolone, a konsumenci nie będą zobowiązani do przestrzegania ich.
Konsument może skorzystać z prawa odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od otrzymania towaru lub rozpoczęcia świadczenia usługi. Co istotne, kluczowy jest moment wysłania oświadczenia przez konsumenta, a nie otrzymania go przez sprzedawcę.
Czy korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy mieści się w uprawnieniach konsumenta?
W obowiązujących przepisach nie znajdziemy jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy konsument może korzystać z towaru przed odstąpieniem od umowy. Przydatny może jednak być art. 34 ust. 4, mówiący o odpowiedzialności konsumenta za przesłany w ramach umowy towar:
| Art. 34. 4 Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami art. 12 ust. 1 pkt 9. |
Z przytoczonego przepisu wynika, że konsument, zanim odstąpi od umowy, może korzystać z towaru w taki sposób, by poznać charakter, cechy i sposób funkcjonowania danej rzeczy. Nie podaje on jednak katalogu czynności, jakie może podjąć kupujący, by zapoznać się z produktem. Ze względu na różnorodność przedmiotów, które można kupić przez internet, jest to najzupełniej słuszne - nie sposób ustalić rodzaju zachowań, które sprawdziłyby się w przypadku poznawania funkcji każdego towaru.
Wiele na ten temat można natomiast znaleźć w orzecznictwie Prezesa UOKiK i Komisji Europejskiej. Wynika z nich, że konsument po otrzymaniu produktu może sprawdzić charakter, cechy czy funkcjonowanie danej rzeczy, ale tylko tak, jak robiłby to w sklepie stacjonarnym. Jeżeli więc konsument kupił w sklepie internetowym hulajnogę, może sprawdzić jej kompletność, sposób wykonania, funkcje, stabilność poprzez przeprowadzenie jazdy próbnej, ale nie może wybrać się na niej na długą wycieczkę lub intensywnie użytkować przez 14 dni, a następnie zwrócić.
Odpowiedzialność konsumenta za przekroczenie granic zapoznania się z kupionym przedmiotem
Z przytoczonego przepisu, a także z wyjaśnień UOKiK wynika, że konsument ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu zmniejszenia wartości rzeczy poprzez zbyt intensywne używanie jej przed odstąpieniem od umowy. Nie oznacza to, że kupujący nie może odstąpić od umowy - przeciwnie, oświadczenie złożone we właściwym terminie jest skuteczne, jednak jeśli towar został uszkodzony z winy konsumenta, jest on zobowiązany do opłacenia kosztów wymiany części lub przywrócenia do stanu pierwotnego.
Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy w praktyce
Konkluzją powyższych rozważań może być stwierdzenie, że konsument może korzystać z towarów kupionych przez internet jedynie w takim zakresie, w jakim mógłby to robić w sklepie stacjonarnym, niedopuszczalne jest więc obcinanie metek czy wyjechanie rowerem ze sklepu i przejechanie na nim kilku kilometrów.
Jeżeli towary podobne do tych, które kupił konsument, zwyczajowo udostępniane są w sklepach bez opakowania, nie ma przeszkód, by zostały zdjęte. Jednak wszystkie pozostałe zabezpieczenia (np. folia ochronna na ekranie tabletu czy telefonu) mogą zostać ściągnięte jedynie, gdy jest to niezbędne do stwierdzenia, czy towar nie uległ zniszczeniu.
Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy jest więc możliwe jedynie w zakresie potrzebnym do zapoznania się z cechami i funkcjami przedmiotu, jednak jeśli konsument przekroczy swoje uprawnienia i uszkodzi przedmiot, ma obowiązek zapłacić za jego naprawę.
