Nowa ustawa o prawach konsumenta obowiązująca od 25 grudnia 2014 r. znacząco rozszerza uprawnienia konsumentów. Wiele pisze się o zmianach, które dotyczą umów zawieranych na odległość (sklepy internetowe) i poza lokalem przedsiębiorstwa, mających na celu większą ochronę prywatnych nabywców. Jaką odpowiedzialność ponosi konsument za zwracany w ramach odstąpienia od umowy towar? Jak regulowane jest korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy - czy konsument ma do tego prawo?
Konsumenckie prawo odstąpienia od umowy
Jednym ze środków ochrony konsumenta jest prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Wynika to z założenia ustawodawcy, że konsument jest słabszą stroną kontraktu i powinien mieć odpowiedni czas na zastanowienie się, czy rzeczywiście potrzebuje zamawianego towaru lub usługi. Co istotne, nie ma on obowiązku podawania przyczyny odstąpienia, a prawo to ma charakter obligatoryjny i zobowiązujący. Oznacza to między innymi, że przedsiębiorca nie może całkowicie wykluczyć możliwości skorzystania z odstąpienia, ograniczać go od zaistnienia określonych przesłanek czy dowolnie kształtować zasad, które je regulują. Wszelkie niekorzystne dla konsumenta ustalenia uznawane będą za klauzule niedozwolone.
By skutecznie skorzystać z prawa odstąpienia od umowy, konsument powinien w terminie 14 dni od otrzymania towaru/świadczenia usługi wysłać oświadczenie o odstąpieniu do sprzedawcy. Należy podkreślić, że dla określenia długości tego terminu ważny jest moment wysłania takiego oświadczenia przez konsumenta, nie zaś otrzymania go przez sprzedawcę.
Prawo do odstąpienia od umowy przez konsumentów może być niechętnie przyjmowane przez sprzedawców, a wszystko za sprawą tego, że po zakupie większość klientów sklepów internetowych ma zamiar przede wszystkim poznać funkcje nowo nabytego towaru. Jakie prawa daje mu w tej kwestii ustawa o prawach konsumenta? Czy przed zwrotem towaru, klient ma prawo korzystać z towaru?
Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy - czy konsument ma do tego prawo?
Ustawa nie odnosi się wprost do tego czy można korzystać z towaru przed zwrotem - taki wniosek można wyciągnąć z przepisu o odpowiedzialności konsumenta. Odpowiedzialność, jaką konsument ponosi za zwracany towar w ramach odstąpienia od umowy, precyzyjnie określa art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta:
| art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami art. 12 ust. 1 pkt 9. |
W powyższego przepisu wynika, że przed odstąpieniem od umowy, konsument ma prawo korzystać z towaru w sposób, który pozwoli mu na określenie charakteru, cech i funkcjonowania danej rzeczy.
Ustawa nie wymienia działań, które konsument ma prawo podjąć, aby poznać charakter zakupu, co sprawia, że w praktyce pojęcie to powinno być rozpatrywane z indywidualnego punktu widzenia każdego konsumenta. Z drugiej strony, wymaganie, by przepisy szczegółowo podawały zakres dozwolonych czynności podejmowanych w celu poznania funkcjonalności towaru można uznać za nonsens. Inaczej to będzie wyglądało w przypadku odzieży, a inaczej w przypadku sprzętu AGD.
Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy w wyjaśnieniach UOKiK i Komisji Europejskiej
Dla lepszego zrozumienia istoty przepisów ustawy o prawach konsumenta warto przejrzeć bogate orzecznictwo Prezesa UOKiK i Komisji Europejskiej w tym zakresie. Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy to dość ogólnie uregulowana kwestia w ustawie, więc poruszył ją Prezes UOKiK. Jego zdaniem, konsument po otrzymaniu produktu może sprawdzić charakter, cechy czy funkcjonowanie danej rzeczy, ale tylko tak, jak robiłby to w sklepie stacjonarnym. Dla wyjaśnienia UOKiK przytacza poniższy przykład:
Przykład 1.
Piotr kupił przez internet rower. Po jego otrzymaniu może sprawdzić wyposażenie, stabilność i łatwość prowadzenia w czasie jazdy próbnej, nie oznacza to jednak, że może go swobodnie używać i jeździć na wycieczki rowerowe, a następnie odstąpić od umowy i zwrócić.
Odpowiedzialność konsumenta za przekroczenie granic prawidłowego zapoznania się z towarem
Jak wynika z art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta, kupujący ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy wynikającą z używania jej poza podstawowym zakresem (aby poznać jej charakter, cechy, funkcje). W poradniku wydanym przez UOKiK - Przepisy Konsumenckie dla Przedsiębiorców - możemy przeczytać, że: [...] na konsumencie spoczywa obowiązek sprawowania pieczy nad towarem do czasu jego zwrócenia. Po otrzymaniu Kupujący ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za zmniejszenie wartości towaru będące następstwem zachowań, które wykraczają poza niezbędne działania pozwalające na zapoznanie się z rzeczą.
Przykład 2.
Szymon zamówił w e-sklepie kosiarkę, w związku z czym może ją złożyć lub włączyć. Jeżeli jednak zacznie kosić trawnik i uszkodzi kosiarkę np. na kamieniu, to przy odstąpieniu od umowy w terminie 14 dni poniesie koszty wymiany części eksploatacyjnych.
Niezależnie od odpowiedzialności, jaka spoczywa na konsumencie, warto zaznaczyć, że przekroczenie zasad prawidłowego zapoznania się z zakupionym towarem nie oznacza, że nie może on złożyć oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W dalszym ciągu prawo do odstąpienia w terminie 14 dni będzie ważne.
Oznacza to, że nawet jeżeli towar został uszkodzony z winy konsumenta, to w dalszym ciągu przysługuje mu prawo do rozwiązania umowy, przy czym może ponieść konsekwencje za zmniejszenie wartości przedmiotu.
Korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy w praktyce
Mając na uwadze wyjaśnienie UOKiK, że kupując towar przez internet konsument może korzystać z niego tak, jakby robił to w sklepie stacjonarnym, należy ustalić, jakie czynności mógłby wówczas standardowo wykonać kupujący. Kwestię tę pozwolą przybliżyć poniższe przykłady:
-
Przymierzenie ubrania w sklepie nie wiąże się z usunięciem metek.
-
Kupując AGD, np. mikser, w sklepie stacjonarnym, konsument nie jest w stanie sprawdzić jego działania, wykorzystując artykuły spożywcze. W rezultacie korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy z pozostawieniem śladów może zostać uznane za przekroczenie przysługującego konsumentowi prawa.
-
Przed zakupem telefonu komórkowego konsument jest w stanie sprawdzić jakość obrazu, dźwięku czy inne parametry techniczne, ale nie wiąże się to z usunięciem folii ochronnych.
| Uwaga! Jeżeli towary podobne do tych, które konsument kupił przez internet, zazwyczaj są wystawiane w sklepach bez opakowania, konsument co do zasady powinien móc otworzyć ich opakowanie. Wszelkie folie ochronne, w które owinięty jest produkt, należy jednak zdejmować wyłącznie wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne do sprawdzenia stanu produktu. |
Podsumowując, korzystanie z towaru przed odstąpieniem od umowy przez konsumenta jest dozwolone przez przepisy, ale wyłącznie w taki sposób, w jaki mógłby to zrobić w sklepie stacjonarnym. Prawo do korzystania z towaru przed odstąpieniem, ograniczone jest do możliwości zapoznania się z zakupionym towarem, pozwalającej na stwierdzenie jej charakteru, cech i funkcjonalności.
